با افزایش انتقادات از بی‌توجهی محض بیژن نامدار زنگنه به موضوع پالایشگاه‌سازی، وزارت نفت و رسانه‌های وابسته‌اش، یاد قانون افتاده‌اند و عنوان می‌کنند که اگر وزارت نفت طی شش سال اخیر وارد پالایشگاه‌سازی نشده، به دلیل آن است که قانون این اجازه را از وزارت نفت گرفته‌است.
گرچه این ادعا، موضوع درستی است، اما همه ماجرا نیست؛ وزارت نفت نقش اصلی را در پالایشگاه‌سازی دارد، آنجا که مجوز ساخت پالایشگاه را صادر می‌کند و از طرفی دیگر مجوز خوراک را باطل می‌کند. در واقع اگر پالایشگاهی در کشور بخواهد ساخته شود وزارت نفت نقش اصلی را ایفا می‌کند و بر همین اساس، این وزارتخانه می‌تواند با مانع تراشی و اتخاذ تصمیمات غلط، مانع توسعه صنایع پالایشی شود.
نمونه بارز این مهم بازی مجوزی است که وزارت نفت طی سال‌های اخیر برای طرح‌ها و پروژه‌های پالایشی به پا کرده و موجب شده هیچ اتفاق خاصی در این باره رخ ندهد. به عنوان نمونه پالایشگاه خوزستان جزو طرح‌های پالایشی بود که در دولت قبل مورد تصویب قرار گرفته‌بود؛ در اوایل اجرای این پروژه، یکی از مدیران خوشنام صنفت پالایش به نام محمد زالی مسئولیت اجرای آن را بر عهده گرفت و با منابع شرکت ملی پالایش و پخش بیش از ۵۰ میلیارد تومان برای امور راه‌اندازی آن هزینه شد.
قرار بود این پالایشگاه در حوالی خرمشهر و آبادان و در زمینی به مساحت ۳۴۰ هکتار احداث شود که امور اختصاص زمین و آماده‌سازی آن انجام شده‌بود، ولی طبق قانون باید ۸۰ درصد سهام آن واگذار می‌شد. سال ۹۳ بود که برای خرید این پالایشگاه مزایده‌ای برگزار شد که شرکت انرژی پاسارگاد به اتفاق چند شرکت دیگر، ۴ میلیارد تومان به حساب سازمان خصوصی‌سازی واریز کردند تا در مزایده شرکت کنند. با برنده‌شدن شرکت انرژی پاسارگاد در این مناقصه، پول سایر متقاضیان باز گردانده‌شد، ولی پول انرژی پاسارگاد به خزانه رفت.
سید مهدی میرمعزی، مدیرعامل این شرکت پس از برنده شدن در مزایده، طی مکاتباتی که با منصور معظمی، معاون وقت برنامه‌ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزارت نفت انجام داد، از او درباره تعهد شرکت ملی نفت در قبال خوراک پرسید که معظمی این موضوع را از وزیر نفت استعلام کرد که زنگنه طی پارافی نوشت: «بسمه‌تعالی؛ بفرمایید مجوز خوراک باطل شده است».
با ارائه این نامه، شرکت نفت پاسارگاد از واریز ۲۰ میلیارد تومان دیگر- به عنوان قسط اول از ۱۱۰ میلیارد تومان- به حساب سازمان خصوصی‌سازی منصرف شده و با ارائه دستور وزیر نفت به سازمان خصوصی‌سازی خواستار برگرداندن ۴ میلیارد تومان واریز شده به حساب خود می‌شود.
سازمان خصوصی‌سازی نیز با بیان اینکه این پول به خزانه واریز شده‌است، زنگنه را مسئول این موضوع می‌داند، زیرا وی به‌صورت غیر قانونی مجوز خوراکی را باطل کرده‌بود که بر اساس همان مصوبه، پالایشگاه خوزستان در فهرست واگذاری‌ها قرار گرفته بود.
با این وجود، زنگنه طی اقدامی غیر قانونی مجوز خوراک این پالایشگاه را باطل کرد تا بار دیگر مخالفت ذاتی او با ساخت پالایشگاه‌ها عیان شود. البته اینکه طرح پالایشی توسط چه کسی ارائه شود از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است به‌طوری که یکی از شاگردان وزیر نفت با ارائه طرح خام سیراف، توانست موافقت وزیر نفت را برای احداث هشت پالایشگاه ۶۰ هزار بشکه‌ای اخذ کند تا پالایشگاه جدید شیراز فدای طرح غلطی شود که وزیر نفت دوست دارد.
در همین دولت بود که پالایشگاه نفت هرمز دچار یک تصمیم غلط شد؛ این پالایشگاه قرار بود در ۱۰ کیلومتری بندر عباس و با ظرفیت پالایش ٣٠٠ هزار بشکه نفت خام فوق سنگین و در مجاورت پالایشگاه ستاره خلیج فارس ساخته شود، اما زنگنه دستور داد این مجوز هم باطل شود. علل مختلفی منجر به احداث این پالایشگاه در کنار ستاره خلیج فارس شده‌بود که یکی از آن‌ها استفاده از هیدروژن مازاد تولید شده در پالایشگاه ستاره خلیج فارس به منظور بهبود کیفیت فرآورده‌های تولیدی در این پالایشگاه بود.
با توجه به اخذ لیسانس و هزینه‌های انجام شده در این پالایشگاه از جمله در اختیار گرفتن زمین مورد نیاز برای احداث این پالایشگاه بیش از ۱۵۰ میلیون دلار هزینه شده بود که با انجام این کار عملاً این هزینه اسراف شد و هم اکنون پالایشگاه هرمز به تاریخ پیوسته‌است.
یا در نمونه دیگر، پالایشگاه آناهیتا از سوی وزارت نفت به حال خود رها شده و مسئولان این وزارتخانه اصلاً پیگیر این پروژه نبوده و نیستند؛ نکته جالب این است که با این وجود هنوز مشخص نیست تکلیف دو مجوز ۱۵۰ هزار بشکه‌ای صادر‌شده در استان کرمانشاه چگونه خواهد بود و چرا وزیر نفت تصمیم گرفته‌است در شهر بی‌آب کرمانشاه یک خوراک ۱۵۰ هزار بشکه‌ای دیگر صادر کند.
این موارد، نشانه‌های روشنی است از اینکه شلختگی و بی‌برنامگی در وزارت نفت، چگونه صنعت پالایشی کشور را به حال خود رها کرده است؛ اگر پیشرفت فیزیکی پالایشگاه ستاره خلیج فارس در اوایل دولت یازدهم ۶۹ درصد نبود، سرنوشت این پالایشگاه نیز به سرانجام امروز پالایشگاه‌های هرمز، آناهیتا و خوزستان دچار می‌شد!
جفای ژنرال به پالایشگاه‌سازی
وحید حاجی‌پور
۱۳۹۸/۹/۱۷
