اين روزها، اگرچه جنگنده‌هاي ايران، پهپادهاي آمريكايي را در آب‌هاي مرزي هدف قرار مي‌دهند و به آنها شليك مي‌كنند و وزراي دفاع و فرماندهان نظامي دو كشور از جزييات اين برخورد و رزمايش‌هاي نظامي جديد مي‌گويند، اما درصفحات روزنامه‌ها و تلويزيون‌ها و سايت‌هاي اينترنتي، خبر غالب نه آن مواجهه كه ميز مذاكره است. اين روزها، سياستمداران و دولتمردان داخل و خارج، همه از مذاكره مستقيم ايران و آمريكا مي‌گويند. در خارج از ايران، به تازگي روس‌ها و انگليسي‌ها به صورت علني ايران و آمريکا را ترغيب کرده اند كه بر سر مساله هسته اي به طور مستقيم مذاكره کنند. در داخل هم طي دو ماهه اخير، تقريبا اكثر مقام‌هاي رسمي كشور از رئيس جمهور گرفته تا رئيس مجلس و معاون رئيس قوه قضائيه و وزير امورخارجه هركدام به گونه اي بحث مذاكره مستقيم با آمريكا را پيش كشيده اند بي آنكه از خط قرمزبودن و تابو دانستن آن سخني گفته باشند.
رئيس جمهور چندي پيش در نيويورك براي گفت وگوي مستقيم با واشنگتن اعلام آمادگي كرده بود و ديگري همين دو- سه روز پيش گفت كه «در صورت لزوم حتي در قعر جهنم هم با آنها مذاكره مي‌كنيم». ديروزهم وزير امورخارجه بي آنكه زمزمه‌هاي روزهاي اخير را تكذيب كند، اظهار كرد كه تصميم گيري درباره «مذاکره جامع و کامل با آمريکا که بخواهد همه ابعاد را در بر گيرد » با مقام معظم رهبري است. تا اين جاي كار به نظر مي‌رسد كه حساسيت داخلي و به خصوص دولتي درباره مذاكره مستقيم با امريكا حداقلي شده است و تقريبا هيچ شباهتي به سال‌ها و دهه‌هاي گذشته و حتي ماههاي گذشته ندارد.
در سطح بين‌المللي هم خبرگزاري‌ها گزارش دادند كه در كنشي بي سابقه، علاوه بر لندن، دولت روسيه هم براي نخستين بار به صورت علني ايران و آمريکا را ترغيب کرد كه بر سر مساله هسته اي جمهوري اسلامي به طور مستقيم گفت و گو کنند. در اين رابطه ريباکوف، معاون وزير خارجه روسيه که رياست هيات روسي در مذاکرات هسته اي با ايران را بر عهده دارد اعلام كرده است كه کرملين بر اين باور است ايجاد کانال مذاکره اي بين تهران و واشنگتن مي‌تواند از تشديد اختلافات و بروز درگيري جلوگيري کند. اين مقام روس در عين حال در لفافه وجود ارتباط‌هاي غير رسمي بين ايران و آمريکا را نيز تاييد كرد و گفت كه چنين ساختاري براي مسكو مشکل ايجاد نخواهد کرد.
اگرچه در همه سه دهه گذشته بسياري از كشورهاي جهان با در نظر داشت منافع ملي خود، همواره خواهان پايان تيرگي روابط ايران و آمريكا و نشستن دو كشور پاي ميز مذاكره بوده اند اما مسكو نشينان هنوز رگه‌هايي از «بلوك شرق » بودن را با خود حفظ كرده اند. تا همين هفته گذشته كمتر پيش آمده كه مسكو به مذاكره مستقيم تهران و واشنگتن و بهبود روابط دو كشور روي خوش نشان دهد. روس‌ها در همه دو دهه اخير و به خصوص از ابتداي دوران زمامداري ولاديمير پوتين نشان داده اند كه عليرغم فروپاشي كمونيسم و بلوك شرق همچنان علاقه دارند با شكل گيري نوع تازه اي از جهان دوقطبي كفه ترازوي جبهه شرق را درمقابل جبهه غرب بالا نگهدارند. پر واضح است كه راه تداوم جهان دوقطبي از تداوم اختلافات سياسي كشورهاي دو طرف و حداقلي شدن ميزهاي مذاكره مي‌گذرد. لذا تا كنون سابقه نداشته است كه اين كشور در منازعات و اختلافات ديپلماتيك و سياسي في مابين آمريكا و دول مختلف جهان از جمله تهران به طور شفاف و علني خواستار رفع اختلافات و نشستن طرف‌هاي درگير پاي ميز مذاكره شوند.
از اين رو است كه دعوت روس‌ها براي نشستن ايران و آمريكا پاي ميز مذاكره همچون تغيير لحن سياسيون و مقام‌هاي حكومتي در داخل كشور، بسيار متفاوت با قبل و غافلگير كننده است و در عين حال واقعه اي مهم و تعيين كننده و علي الظاهر هماهنگ شده به نظر مي‌رسد.
در اين ميان واژگان به كار رفته در اظهارات كوتاه علي اكبر صالحي درباره مذاكره مستقيم قابل تامل است و مي‌تواند حاوي نكات جديدي باشد. صالحي در لفافه سخنان خود، مذاكره مستقيم با آمريكا را به دو نوع تقسيم كرده است. او در اين سخنان از «مذاکره جامع و کامل که همه ابعاد را در بر گيرد» سخن گفته و تصميم گيري در اين باره را به نظر موافق رهبر انقلاب موكول كرده است. صالحي اگرچه از نوع ديگري از مذاكرات مستقيم با طرف آمريكايي سخن نگفته است اما در همين كلام كوتاه به وضوح نوع دومي از مذاكره مستتر است. دليل آن هم اين است كه تا همين سال‌ها و ماههاي گذشته گفته مي‌شد كه هر نوع مذاكره اي با‌امريكايي‌ها خط قرمز است و فقط با تاييد مقام‌هاي ارشد نظام مي‌توان وارد اين مباحث شد. بر اين اساس و براي مثال مي‌توان سطور نانوشته و جملات ناگفته صالحي را اينگونه ادامه داد كه بخش‌هايي از حاكميت مجازند كه با آمريكايي‌ها درباب «موضوعاتي محدود و نيمه جامع كه بخشي از ابعاد را در بر گيرند» به طور مستقيم مذاكره كنند.
كنار هم قرار دادن اين بخش از اظهارات «گفته و ناگفته» صالحي با سخنان مقام روس مبني بر استقبال مسكو از گفت و گوي مستقيم بر سر مساله هسته اي و نه مذاكره همه جانبه، باز هم نشانه‌ها را درباره يك اتفاق هماهنگ و غافلگيركننده و جديد تقويت مي‌كند.
در اين بين سوالاتي كه پيش مي‌آيد اين است كه اولا، در اين شرايط مسئوليت «مذاکرات نيمه جامع و غيرکامل» با آمريكايي‌ها که احتمالا فقط طيف محدودي از موضوعات را در بر بگيرد، بر عهده كدام بخش از حاكميت است و چه كس يا گروهي اجازه چنين گفت وگوهايي را خواهد داشت؟ در ثاني آيا علاوه بر مذاكره براي لغو تحريم‌ها در مقابل توقف بخشي از فعاليت‌هاي غني سازي، چانه زني و مذاكره در خصوص تحولات سوريه و خط قرمز اصلي ايران در اين مساله يعني حفظ حاكميت بشار اسد، هم بخشي از موضوعات مورد گفت و گوي دو طرف است يا نه؟ علي الخصوص اگر تاييد كنيم كه اين روزها تهران و مسكو بيش از هرچيز نه در بحث پرونده هسته اي كه در مساله اي دوم؛ يعني تحولات سوريه، با هم اتفاق نظر دارند و با اقدام هماهنگ خود، طرف‌هاي غربي را در موقعيت آچمز قرار داده اند.
منبع : روزنامه ابتکار
وقتی مسكو هم از مذاكره مستقیم می‌گوید
۱۳۹۱/۸/۲۳
