بازار كاغذی به سبك مجازی

نفیسه زارعی- اردیبهشت‌ماه هرسال، قدم زدن در راهروهای شبستان مصلی و گشت زدن لابلای غرفه‌های نمایشگاه کتاب فضای فرهنگی کشور را به سمت و سوی تازه‌ای می‌برد اما امسال درست در بحبوحه شیوع بیماری کرونا و لغو مراسم‌های مختلف، این رویداد فرهنگی نیز تعطیل شد. هرچند در همان روزهای اول سخن از برپایی نمایشگاه مجازی به سبک ایتالیایی‌ها مطرح شد اما علت آماده نبودن زیرساخت‌های موجود، این پیشنهاد زودهنگام فراموش شد و اهالی کتاب، خود را محروم از ویژه‌ترین رخداد فرهنگی سال دیدند اما درعین حال رصد روزهای قرنطینه و آشتی قشری از جامعه با کتاب برای پر کردن اوقات فراغت از آن موهبت‌های اپیدمی جهانی در ایران بود. این موضوع سبب شد تا برخی از صاحبان صنعت نشر از طریق ارائه کتاب‌های خود در کتابخانه‌های مجازی و اپلیکیشن‌ها بخشی از نیازهای جامعه به کتاب را تأمین کنند، صورت‌های مختلف یک کتاب مانند کتاب صوتی که متکی به نسخه فیزیکی است نیز از آن دست از ابتکاراتی است که حتی غیر کتابخوان‌ها را هم سرگرم کرده است. علاوه بر این موارد فروش آنلاین کتاب توسط ناشران به مخاطبان نیز بخش دیگری از نیاز بازار کتاب را تأمین می‌کند.
نکته قابل تأمل در شرایطی که صاحبان نشر از ارائه محصولات فرهنگی خود باز ماندند و اخبار تلخ تعطیلی برخی از انتشارات‌ها در اردیبهشتی که میزبان اهالی کتاب نیست به گوش می‌رسد استفاده از ظرفیت فضای مجازی و ایجاد شبکه‌ای برای ارائه این محصول مهم و کاربردی در جامعه به دو شکل نسخه فیزیکی و نسخه دیجیتال ضروری است، درعین حال استفاده از شبکه‌های اجتماعی که قابلیت ارائه کتاب با مجوز و حمایت از حقوق مادی و معنوی مؤلف و مصنف را دارد نیز می‌تواند راهبرد دیگری برای پر کردن خلأ بازار تعطیل شده کتاب و جبران زیان مادی فروشندگان و ضرر معنوی مخاطبان باشد.
بالا رفتن نرخ مطالعه در کشور با ابزارهای گوناگون ممکن است و این مهم در ماه‌های گذشته بیش از بیش به اثبات رسیده است، هرچند برای خواندن کتاب به شیوه مجازی دشواری‌هایی مانند بهرمندی از دستگاه‌های مخصوص کتابخوانی الکترونیک که هزینه‌های نسبتا سنگینی دارند و یا سختی خوانش متن به ویژه متون بلند از طریق تلفن‌های همراه و تبلت، ممکن است به عنوان محدودیت به حساب آید اما در این شرایط پشتیبانی و استفاده از ظرفیت فضای مجازی مهم است و این مقوله می‌باید مورد توجه متولیان فرهنگی از جمله وزارت ارشاد، وزارت ارتباطات و... قرار گیرد.