موضوع مهم آزادي كه در چهارمين نشست انديشه‌هاي راهبردي مورد بحث و تبيين مقام معظم رهبري و انديشمندان اسلامي حوزه و دانشگاه قرار گرفت، از مهمترين موضوعات انديشه‌اي و ضروري در فضاي سياسي و فرهنگي كشور ماست كه بايد بدان پرداخته شود.
در آستانه سالگرد حادثه عاشورا و كربلا كه جلوه آزادگي پيشواي آزادگان عالم است، پرداختن به اين موضوع بسيار بجا و مفيد خواهد بود.
آزادي و آزادگي
آزادي به معناي رهايي تن از اسارت و نيز خلاصي از تنگناهاي زندگي است. به بيان ديگر، آزادي يعني رهايي مرغ جان از قفس جبر و سپس پرگشودن در آسمان اختيار و در نتيجه انتخاب آگاهانه مسير حق و يا ضلالت خويش.
از نگاه اسلام آزادي موهبتي الهي است كه هر آفريده‌اي به تناسب مرتبه وجودي‌اش از آن بهره‌مند است و تنها انسان است كه سرنوشت خويش را به مدد اختيار اعطايي خداوند مي‌سازد. و آزادگي درجه بالاي آزادي عقل از زندان نفس و شهوات براي گام برداشتن در وادي عشق است.
غلام همت آنم كه زيرچرخ كبود
زهرچه رنگ تعلق پذيرد آزاد است
در نگاه اسلام عبوديت كامل انسان در سايه آزادي كامل فراهم مي‌شود لذا بايد از بند همه چيز و همه كس رها شد تا به عبوديت رب العالمين نايل آمد. معناي حقيقي زهد نيز آزادگي از دنيا و داشته‌هاي آن است. به عبارتي ديگر، رهايي از تعلقات دنيوي و حتي تعلق به جسم خويش.
آزادگي نوعي حريّت انساني و رهايي انسان از قيد و بندهاي ذلت‌آور و حقارت‌بار است، تعلقات و پاي‌بندي‌هاي انسان به دنيا، ثروت، قدرت، اقوام، مقام، فرزند و... كه در مسير آزادي روح او، مانع ايجاد مي‌كنند.
آزادي آن است كه انسان كرامت و شرافت خويش را بشناسد و تن به پستي و ذلت و حقارت نفس و اسارت دنيا و زير پا نهادن ارزش‌هاي انساني ندهد. وقتي امام حسين(ع) مي‌فرمايد: مرگ با عزت بهتر از حيات ذليلانه است. در واقع بهترين نگرش به زندگي را كه ويژه آزادگان است ابراز نموده اند آزادگي امام بود كه تن به بيعت با يزيد نداد و كشته شد.
آزادي غربي
رهبر معظم انقلاب اسلامي در سخنان عميق و تأمل‌برانگيز خود در جمع انديشمندان نشست انديشه‌هاي راهبردي در مورد آزادي در 24/8/91 فرمودند، بحث آزادي در بين غربي‌ها در سه چهار قرن حول رنسانس و بعد از رنسانس شكوفا شده كه علت اصلي طرح آن هم رنسانس در كشورهاي اروپايي بوده و بعد انقلاب صنعتي كه موجب احياي فرهنگي در آن جوامع شد اما به تعبير رهبر معظم انقلاب موضوع آزادي عمدتاً آزادي از قيد سلطنت و حكومت مستبد مسلط آن منطقه بوده چه اشراف فرانسه و چه حكومت بوربن‌ها. اين نوع آزادي، داراي گرايش ضد كليسايي است، چون جهت‌گيري رنسانس، جهت‌گيري ضدديني بود، و بر پايه بشرگرايي، انسان‌گرايي و اومانيسم يعني پايه‌ي كفر، پايه شرك پايه‌گذاري شد.
مقام معظم رهبري در رابطه با واقعيت آزادي غربي فرمودند: در غرب امروز آزادي اقتصادي، يعني تصاحب موقعيتهاي اقتصادي به وسيله اشخاص معدود، آزادي سياسي يعني بازي تزاحمات دو حزبي و قدرت را در انحصار آن دو قرار دادن، و آزادي اخلاقي، يعني همجنس بازي، تبعيض، زورگويي، جنگ افروزي، برخوردهاي گزينشي با مقولات شريف حقوق بشر و مردم سالاري.
آزادي در اسلام:
رهبر معظم انقلاب اسلامي، كرامت انساني را از مباني اصلي آزادي در اسلام دانسته و منشاء آزادي در اسلام را بر خلاف غرب كه انسان‌گرايي مي‌داند،توحيد و خداگرايي و خداسالاري و اعتقاد به خدا و كفر به طاغوت دانستند، معظم له آزادي در اسلام را در چهار منظر؛ حق، تكليف، ارزش‌گذاري و حقوق مورد تجزيه و تحليل قرار دادند و فرمودند: آزادي از منظر حق در فقه و حقوق؛ به اين معناست كه در دستگاه نظام‌مند و هدفدار خداوند آزادي انسان تشريع شده است.
آزادي از منظر تكليف يعني انسان بايد به دنبال آزادي خود و ديگران باشد، اينجور نيست كه بگوئيم آزادي خيلي خوب است، اما من اين چيز خوب را نمي‌خواهم، نخير نمي‌شود. بايد انسان به دنبال آزادي باشد. هم آزادي خود و هم آزادي ديگران حتي به قيمت جنگ. آزادي از عناصر درجه اول نظام ارزشي اسلام است. آزادي از لحاظ حقوقي يعني توانايي مطالبه كردن، آزادي حقي است كه بايد آن را مطالبه كرد و اگر كسي آن را از انسان سلب كند به حقوق او تجاوز كرده است.
منظومه آزادي
رهبر عاليقدر انقلاب اسلامي فرمودند: مي‌توانيم يك مجموعه فكري مدون، يك منظومه كامل فكري در مورد آزادي كه به همه سؤالات ريز و درشت آزادي پاسخ دهد، تأمين كنيم. البته اين كار همت مي‌خواهد، كار آساني نيست. ما بايد برويم به سمت منظومه سازي، يعني قطعات مختلف اين پازل را در جاي خود بنشانيم يك ترسيم كامل درست كنيم.
آزادي معنوي
رهبر معظم انقلاب آزادي معنوي را آزادي از چنگ عوامل دروني‌اي كه مانع عمل آزاد انسان در جامعه مي‌شود و مانع آزادانديشي او در جامعه مي‌شود دانسته و از ترس از مرگ، ترس از گرسنگي، ترس از فقر، ترس از سلب امتياز به عنوان موانع دروني آزادي و آزادگي نام بردند و تأكيد كردند كه اين نوع محدوديت‌ها براي آزادي انسان را از امر به معروف و نهي از منكر باز مي‌دارد و اسلام انسان را از اين محدوديت برحذر مي‌دارد.
آزادی و آزادگی
حمیدرضا ترقی
۱۳۹۱/۹/۲
