كتابی مستند و صادق در عین غلبه فرم بر محتوا

به گزارش نمابه نقل از روابط عمومی اداره کل کتابخانه های عمومی استان تهران، عصر دوشنبه ۱۷ شهریور ماه نشست معرفی و بررسی کتاب متهم دادگاه old bailey با حضور مرتضی قاضی، نویسنده کتاب؛ مریم برادران، پژوهشگر و کارشناس ادبیات و با اجرای میثم رشیدی مهرآبادی از طریق فضای مجازی برگزار شد.

یکی از آسیب های ادبیات دفاع مقدس، روزنامه‌ای بودن آثار است

در این نشست، مریم برادران کارشناس ادبیات دفاع مقدس، کتاب را از حیث موضوع، ادبیات متن و پژوهش قوی دانست و گفت: این کتاب ارزش خواندن و گفتگو را دارد چرا که یک متن خوب، متنی است که تحقیق خوبی داشته باشد و این کتاب دارای توصیفات جزئی در متن است که نشان می دهد پژوهشگر به خوبی مصاحبه کننده را که یک فرد عملیاتی و به شدت محتاط بوده، مورد کندوکاو قرار داده است.

برادران با بیان اینکه خواننده این کتاب باید فردی صبور باشد، گفت: این کتاب، کتابی یک بار مصرف نیست که مثل روزنامه خوانده شود و سپس به کناری گذاشته شود بلکه به دلیل موضوع و شیوه نگارشی که دارد خواننده را درگیر می کند و سبک نویسنده در این کتاب از ویژگی های خوب این کتاب محسوب می شود. متاسفانه یکی از آسیب های ادبیات انقلاب و دفاع مقدس، روزنامه ای و بدون پیچیدگی بودن کارهاست؛ در حالی که این کار یک کار طراحی شده و فکر شده است که اجزای آن همچون پازل چیده و آنگاه نوشته شده است و این امر نقطه قوت کار محسوب می شود.

کتاب، متنی صادق و با استنادات روایی است

مریم برادران ادامه داد: اگر چه این کتاب از موضوعات زیادی برخوردار است اما دو روایت اصلی دارد که یکی ورود این گروه به کشور آلمان و لندن و روایت دستگیری تا آزادی است که در زمان حال روایت می شود. انتخاب زمان حال موجب همراهی خواننده می شود و روایت دوم، روایتی است که در برگشت به زمان گذاشته دارد و شاهد موقعیت های خاص این فرد در گذشته هستیم.

وی افزود: روایت دوم که با برگشت به زمان گذشته نیز همراه است، کاملا غیرخطی است که برای خواننده سوال برانگیز است؛ هرچند که خواننده باید صبور باشد چون پاسخ این سوال ها در صفحات بعدی داده می شود. من هم هنگامی که این صفحات را می خواندم، فکر می کردم این موارد در تناقض است، اما هرچه جلوتر می رفتم، پاسخ سوال هایم را می گرفتم.

برادران گفت: این کتاب پُر از رابطه است و از اینکه نویسنده توانسته در میان این رابطه ها، قصه بگوید جای تقدیر دارد.

این کارشناس ادبیات دفاع مقدس ادامه داد: این کتاب یک کتاب مستند روایی است، که البته اگر مستندات آن بیشتر بود بهتر می شد، ضمن اینکه خواننده در این کتاب با آدم خاصی روبرو است که خیلی حساس و دقیق است؛ متن آنقدر صداقت دارد که نشان می دهد فرد در برخی جا احساساتی می شود یا تعصب دارد و یا مسئولیت پذیری آن نمایش داده می‌شود.

فرم بر محتوا غلبه دارد

مریم برادران در بخش دیگری از صحبت های خود با اشاره به غلبه فرم بر محتوا گفت: به نظرم کار خوبی است هرچند که در بعضی جاها ضعف محسوب می شود و معتقدم در این کتاب دو جا انسجام کتاب بهم ریخته است؛ یکی در فصل های ۱۲، ۱۳ و ۱۴ است که یک دفعه متوجه می شویم یادداشت هایی در متن وجود دارد که اسناد آن موجود نیست و نقص دوم، فصل آخری است که اسم فصل؛ حتی اسمش نیست و خود نویسنده هم میداند که این فصل نیست بلکه نامش امتداد راه است.

وی افزود: این کتاب خواندنی است و باید توسط افراد مختلف مطالعه شود و از حیث سیاسی، روانشناسی و تحقیق و پژوهشی به آن توجه شود. هرچند که ما نیز باید خواننده فعال باشیم و از سوال هایی که در متن ایجاد می شود، نترسیم.

برادران گفت: ما در ادبیات مفهوم بیش‌خوانی و کم‌خوانی داریم و فقط با «هم خوانی» است که نقص کتاب جبران می شود و هر کتابی زمانی زنده می شود که خوانده و در مورد آن گفتگو شود.

در ادامه برادران نقدی هم به ناشر داشت و گفت: به نظر می رسد ویراستار کارش را به خوبی انجام نداده است و رد پایی از ویراستار در کتاب دیده نمی شود؛ هرچند که این کتاب، کتاب خوش دستی است. البته جملات تکراری و غلط هایی در متن وجود دارد و این اشتباهات اگر چه کم است، اما کمش هم زیاد است هرچند که قابل اصلاح خواهد بود.

تعلیق‌ها عاملی برای خطی شدن برخی روایت‌ها است

در این نشست مرتضی قاضی با بیان اینکه در مسیر تحقیق و پژوهش درباره گروه دستمال سرخ‌ها، تلاش کرده است با تمام افراد گروه از جمله اسماعیل ثانی، حسن علی بیگی، شمس الله رحیمی، حاج ابوالقاسمی و برادر ِ شهید وصالی مصاحبه کند، گفت: تنها کسی که مفصل با ایشان صحبت کردم آقای نوری پور بود که ۴۰ ساعت با ایشان گفتگو کردم؛ ۲۰ ساعت قبل از رفتن وی به انگلستان و ۲۰ ساعت پس از بازگشت به ایران. این مصاحبه‌ها در سال ۸۵ انجام گرفت و به مدت یکسال به طول انجامید.

وی در خصوص وقفه ۱۴ ساله از زمان مصاحبه تا انتشار کتاب، گفت: مدل انتشار کتاب در روایت فتح به گونه ای بود که تالیف از تحقیق جدا بود و کم بودند. لذا من آن زمان فقط موظف به تحقیق بودم و ۵ سال بعد از اتمام تحقیق، اولین کتابم را نوشتم و همیشه به فکر این کتاب بودم؛ در نهایت بعد از ۱۴ سال، نگارش این کتاب به من واگذار شد.

قاضی درباره نوع نگارش و ساختار داستان گفت: وقتی می خواستم در این کتاب بین زمان حال و گذشته فاصله گذاری کنم به این فکر افتادم که بهترین راه این است که زمان ها را عوض کنم و سعی کردم هر دو را به زمان گذشته بیان نکنم. لذا علت اینکه زمان حال استفاده شده به خاطر این است که در زندان از زمانی که در انگلستان حضور دارد تا زمان آزادی، روایت به دلیل تعلیق ها به شکل خطی تعریف می شود. البته باید این موضوع مدنظر قرار بگیرید که من با یک متن ۱۱۳۰صفحه ای روبرو بودم و سعی کردم متن را معماری کنم و تمام تجربیات خودم را در خدمت این متن قرار دادم.

وی در پاسخ برخی از پرسش‌های مطرح شده در نشست، گفت: این که فصل ها اسم ندارند به این دلیل است که کتاب مستند است و من تخیلی برای آن نداشتم و تنها قالبی برای آن ایجاد کردم. در فصل آخر فقط می خواستم آقای نوری پور را به زمان حال برسانم و فکر کردم یک روایت سوم شخص بنویسم و ایشان را به زمان حال برسانم که جدا از زمان قبلش باشد.