حواست به بچه باشد نه گوشی!

به گزارش نما، پدر و مادرهای زیادی هستند که میزان وقت‌گذرانی فرزندانشان با گوشی‌های هوشمند نگرانشان کرده است. آن‌ها می‌خواهند بدانند «اعتیاد» کودکان و نوجوانان به این فناوری‌ها چه تأثیراتی بر زندگی آن‌ها خواهد داشت و طبعاً پژوهش‌های زیادی نیز در این‌باره انجام شده است، اما چند محقق، این سؤال را از سوی دیگر آن پرسیده‌اند: عادت پدر و مادرها به استفاده از فناوری‌های همراه، چه تأثیری بر کودکان می‌گذارد؟ داده‌های جدید نتایج تعجب‌برانگیزی به دست می‌دهند.

در تابستان سال ۲۰۱۳، سه زن به کلانشهر بوستون رفتند و به‌مدت دو ماه در روزهای کاری هفته برای شام‌خوردن به رستوران‌های فست‌فودی می‌رفتند. غذا سفارش می‌دادند و تا جای ممکن بدون جلب توجه روی صندلی‌هایشان می‌نشستند تا هیچ سوءظنی برنینگیزند. بعد شروع می‌کردند به جمع‌آوری مخفیانه اطلاعات. آن‌ها دنبال آن دسته از مشتری‌ها بودند که جمع‌شان شامل یک بزرگسال و دست‌کم یک کودک کوچک‌تر از ۱۰سال باشد.

این سه زن، پژوهشگران دانشگاهی از رشته‌های تخصصی اطفال، رشد کودک و مردم‌شناسی بودند و نیاز داشتند آن‌قدر به سوژه‌های خود نزدیک شوند تا بتوانند تغییر حالات چهره و لحن صدا را متوجه شوند. یادداشت‌های فراوانی برداشتند، مأموریت آن‌ها مشاهده نحوه تعامل کودکان و مراقبان آن‌ها با فناوری‌های همراه و نیز بررسی نوع تعامل آن‌ها بین خودشان بود، آن هم با ظریف‌ترین جزئیات. نتیجه پژوهش پیشگامانه بود؛ اولین پژوهشی بود که چگونگی استفاده والدین از فناوری‌های شخصی را در پیرامون کودکان بررسی می‌کرد و کشف اصلی آن نگران‌کننده بود: مراقبان هرچه بیشتر مجذوب گوشی‌های هوشمند خود بودند، رفتارشان با کودکان همراهشان خشن‌تر بود.

اغراق نیست اگر بگوییم این پژوهش کمک کرد تا شاخه تحقیقی جدیدی راه‌اندازی شود؛ شاخه‌ای که قدمت ریشه‌های آن به دهه‌ها قبل، یعنی میانه قرن می‌رسد، وقتی که دغدغه‌ها درباره میخکوب‌شدن کودکان جلوی نور آبی صفحه‌های تلویزیونی بالا گرفته بود. به‌همین نحو، پریشانی‌های اخیر درباره نوجوانانی که به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی معتادند - و پیش از آن، به بازی‌های ویدئویی- منجر به انبوهی از تحلیل‌ها شده است.

درباره اینکه این فناوری‌ها چه تأثیراتی بر کودکان دارند، اما پژوهش رستوران‌های بوستون پرسش دیگری را آشکار ساخت، چرخشی در هراس‌هایی در گذشته از رسانه‌های قدیمی داشتیم: کودکان چگونه از عادت‌های والدینشان در استفاده از فناوری‌های شخصی متأثر می‌شوند؟ دو سال بعد، در همایشی دعوتنامه‌ای گروهی از پژوهشگران و دانشگاهیان از رشته‌های گوناگون در کالیفرنیای جنوبی گرد هم آمدند تا به پرسش‌های مربوط به فرزندپروری در عصر دیجیتال بپردازند.

در میان دعوت‌شدگان دکتر جنی رادسکی نیز بود، متخصص اطفال و پژوهشگری که هدایت مطالعه رستوران‌های زنجیره‌ای را بر عهده داشت. در کنار او روانشناسان، جامعه‌شناسان و محققان مطالعات رسانه نیز حضور داشتند. یکی از اهداف این نشست مرور متون نوشته شده دراین‌باره تاکنون و صدور فراخوانی عمومی برای پژوهش‌های بیشتر بود. درباره موضوع استفاده از رسانه‌های دیجیتال و فرزندپروری نادانسته‌های بسیار باقی است، اما به‌اندازه کافی پژوهش انجام گرفته تا اسباب نگرانی‌های جدی باشد. چنین نگرانی‌هایی با داده‌های جدیدی آغاز شدند که می‌گویند در واقع نسل‌های قدیمی‌تر در قیاس با همتایان جوان‌ترشان، مصرف‌کنندگان حریص‌تر شبکه‌های اجتماعی‌اند و احتمال اینکه والدین در چنین شبکه‌هایی فعال باشند، بیشتر از غیروالدین است.

این چه جای نگرانی دارد؟ مدارکی وجود دارد که نشان می‌دهد این تجربه‌های دیجیتال می‌تواند تأثیرات منفی داشته باشد. استفاده مداوم از شبکه‌های اجتماعی همچنین یکی از عاملان ریسک- البته در میان بسیاری عوامل دیگر- برای افسردگی است. سارا کوین، روانشناس دانشگاه بریگهَم یانگ، دریافت که تازه‌مادران اغلب در شبکه‌های اجتماعی خود را با سایر مادران مقایسه می‌کنند و این رفتار به نوبه خود با «سطوح بالاتر افسردگی مادرانه» مرتبط است.

نظرسنجی‌های سالانه مرکز آینده دیجیتال در یو. اس. سی آننبرگ نشان می‌دهد که از سال ۲۰۱۲، آدم‌ها به‌نحو فزاینده‌ای احساس می‌کنند به خاطر گوشی‌های هوشمند، در خانواده‌های خود مورد بی‌توجهی واقع می‌شوند.

یکی از دعوت‌شدگان به همایش، برندان مک‌دنیل، پژوهشگری از ایالت ایلینوی بود که به‌تازگی عبارتی تخصصی برای توصیف حواس‌پرتی‌ها و گسست‌های روزمره در زندگی خانوادگی از سوی گوشی‌های هوشمند و رسانه‌های دیجیتال برساخته است: «مزاحمت فناوری.» مک‌دنیل و دیگران در تلاش بودند تا نقشه تأثیرات «مزاحمت فناوری» بر رابطه والد با کودک را ترسیم کنند. حالا به خوبی ثابت شده است که مزاحمت‌های ناشی از فناوری واقعاً مخلند. بسته به اینکه تصمیم بگیرید به کدام پژوهش نگاه بیندازید، بزرگسالان به طور متوسط گوشی‌های هوشمند خود را هر روز بین ۸۰تا ۲۰۰بار نگاه می‌کنند. یافته‌های یک تحقیق در سال ۲۰۱۵ از مراقبان و کودکان در زمین‌های بازی می‌گوید، کار کودکان برای جلب توجه بزرگسالانی که با گوشی‌های هوشمند خود مشغول بودند، سخت‌تر بود تا آن‌هایی که حواسشان به چیزهای دیگری از قبیل صحبت با سایر بزرگسالان بود. باز هم پژوهش دیگری شواهدی ارائه کرد مبنی بر اینکه والدین کودکان خردسال زمانی که به یک صفحه نمایشگر نگاه می‌کنند کمتر با کودکان حرف می‌زنند و بنابر پژوهشی دیگر از جنی رادسکی، رسانه‌های همراهِ والدین با تعاملات کمتر مادر با کودک مرتبطند.

آزمایش‌های عصب‌شناختی نشان می‌دهد که استفاده از گوشی هوشمند پیام‌رسان‌های عصبی‌ای را در مغز ما فعال می‌کنند که به نوبه خود عادت چک‌کردن گوشی هوشمندمان را تقویت می‌کنند. او می‌گوید: «چیزی در نحوه طراحی این وسیله‌ها و جنس رابطه‌ای که ما با آن‌ها برقرار کرده‌ایم، وجود دارد. بله، والدین همیشه حواس‌پرت بوده‌اند، اما این شکل از حواس‌پرتی درگیرکننده که این وسیله‌ها تولید می‌کنند، چیزی است که جهان هرگز پیش از این ندیده است.» مک‌دنیل به‌تازگی با رادسکی برای تحلیل آماری پرسشنامه‌هایی که توسط ۱۷۰ پدر و مادر در سراسر کشور به‌صورت آنلاین پر شده‌اند، همکاری کرد. یافته‌های این پژوهش که در ژورنال چایلد دولوپمنت منتشر شده، حاکی است مادرانی که خبر از تناوب بیشتر گسست‌های فناورانه در حین تعامل با کودکان داده‌اند، به همین ترتیب احتمال بیشتری داشته که سطوح بالاتری از رفتارهای مسئله‌گون در همان کودکان را گزارش کنند؛ هم شامل رفتارهای بیرونی مثل قهر، و هم رفتارهای درونی‌تر مثل گریه‌کردن و کج‌خلقی.


در پژوهشی تازه‌تر در سال ۲۰۱۷، سارا کوین از دانشگاه بریگهم یانگ از هزار و ۲۰۰ فرد بالغ و نوجوان از سراسر کشور درباره عادت‌های والدینشان در استفاده از فناوری نظرسنجی کرد. «یافته‌های تازه» آن نشان می‌دهد که مزاحمت فناوری رابطه دارد با اینکه کودکان محبت کمتری از سوی والدین را گزارش کنند و اینکه ۱۱درصد از نوجوانان «برای جلب توجه پدر و مادرشان، زمانی‌که با گوشی یا تبلتش مشغول بوده، تقلای کم یا زیادی کرده‌اند.» بین آن گروه ۱۱درصدی، نوجوانان گرایش بیشتری به قلدری در فضای مجازی، احساس اضطراب و افسردگی داشتند. حواس‌پرتی دیجیتال والدین بیش از همه زمانی «استاینر- ادر» را نگران می‌کند که به نوزادان مربوط است. او هشدار می‌دهد، برای مثال نگاه‌کردن به گوشی‌تان زمانی‌که به نوزاد شیر می‌دهید، نوزاد و مغز در حال رشد او را از لحظات حیاتی اتصال و محبت محروم می‌کند. او می‌گوید «زمانی‌که دارید برای کسی پیام می‌فرستید نمی‌توانید کودک را در آغوش گرفته و به او شیر بدهید، به چشم‌هایش خیره شوید و به او آن پرورش بینافردی‌ای را بدهیم که لازم دارد.»


نقل از ترجمان/ ترجمه: علی امیــری