اسامی 18 برادر امام حسین(ع) در كربلا

به گزارش نما به نقل از ایسنا، آنان بدون این‌كه اكراهی برای همراهی سیدالشهداء(ع) داشته باشند؛ با آگاهی از سرنوشت خویش كه آن حضرت از آن خبر داده بود، همراهی حق و حقیقت را بر زندگی ذلت بار و تحت ستم بنی امیه ترجیح دادند و در عاشورای خونین به چشمه حقیقت پیوستند.

در این نوشتار به اسامی و زندگینامه مختصری از شهدای كربلا كه از طرف پدر با امام حسین علیه السلام نسبت برادری داشتند اشاره می‌كنیم تا این الگوها و انسان‌های برتر، شناخته شده و به دیگران شناسانده شوند.

الف: پسران شهید علی علیه السلام از ام‌البنین علیها السلام

فرزندان علی علیه السلام كه از آن بانوی مكرمه در ركاب امامشان - سیدالشهداء- به شهادت رسیدند عبارتند از:

1- عبدالله بن علی(ع)

از وی با نام عبدالله اكبر(1) و با كنیه ابومحمد(2) یاد شده است. بنابر قول مشهور، نام مادرش «ام البنین» دختر حزام ذكر شده است.(3)

بنابر گزارش‌هایی، عبدالله از برادرش عباس - كه گفته شده در سن 34 سالگی به شهادت رسید(4) - هشت سال كوچكتر، اما از دیگر برادرانش بزرگ‌تر بوده است.(5) بر این اساس او شش سال با پدر بزرگوارش زندگی كرد. درباره حضورش در كربلا و شهادتش تردید چندانی وجود ندارد؛ چنان كه ابن سعد، این قتبیه، طبری، ابوالفرج، خوارزمی، شیخ طوسی و كسان بسیاری او را از شهداء قلمداد كرده‌اند.(6)

2- جعفر بن علی (ع)

برخی از او به ابوجعفر الاكبر تعبیر نموده(7) و كنیه‌اش را ابوعبدالله ضبط كرده‌اند.(8) امام علی علیه السلام به واسطه علاقه زیادی كه به برادرش جعفر بن ابی طالب داشت، نام این فرزند را با او هم نام كرد.(9) وی از برادرش عثمان كه او نیز از شهدای كربلاست دو سال كوچك‌تر بوده است.(10)

بسیاری از مورخان و ارباب مقاتل و تراجم، چون: یعقوبی، ابن سعد، ابوالفرج و شیخ طوسی او را از شهداء قلمداد كرده(11) و شهادتش را پس از عبدالله دانسته‌اند.(12)

مرحوم شیخ مفید نوشته است: غروب روز تاسوعا هنگامی كه «شمر» امان نامه برای فرزندان «ام البنین» آورد، جعفر نیز همراه عباس بود و امان نامه را رد كرد.(13)

3- عثمان بن علی (ع)

مقریزی از وی با نام عثمان الاكبر(14) و برخی با كنیه ابوعمرو(15) یاد كرده‌اند. از علی علیه السلام روایت شده كه درباره نام‌گذاری پسرش عثمان فرموده است: من او را به نام برادرم « عثمان بن مظعون» نام گذاری كردم.(16)
گویند تولدش بعد از جعفر روی داد.(17) برخی فاصله سنی او با عبدالله را دو سال(18) و بعضی دیگر چهار سال ذكر كرده‌اند.(19)

هر چند مورخانی چون مسعودی از او نام نبرده‌اند، اما در منابع معتبر دیگر، عثمان از شهدای كربلا قلمداد شده است؛ چنان كه ابن سعد، ابن اعثم و طبری و ... از شهادتش خبر داده‌اند.(20)

4- عباس بن علی(ع)

از او تعبیر به عباس الاكبر(21) و با كنیه ابوالفضل یاد شده است.(22) مشهور سال تولدش را چهارمین روز از شعبان سال 26 دانسته‌اند.(23)

وی بزرگ‌ترین فرزند علی علیه السلام از ام البنین و آخرین شهید از میان برادران تنی‌اش(24) و تنها فرزند آن بانوی مكرمه است كه دنباله داشته و میراث برادرانش به فرزندان او رسید.(25)

القاب مشهور آن حضرت: سقا، ابوقربه، قمر بنی هاشم(26)، بطل العلقمی، حامل اللواء، الطیار، باب الحوائج، كبش الكتیبه گزارش شده است. مامقانی برای وی 16 لقب برشمرده است.(27)

وی به هنگام شهادت پدر بزرگوارش 14 سال داشت، و نیز در نبرد صفین حاضر بود. اما پدر بزرگوارش به او اجازه نبرد نداد.(28) او همه جا با حسین بود و هر سو كه آن حضرت می‌رفت، عباس نیز روان می‌شد تا وقتی كه به شهادت رسید.(29)

ب: پسران شهید علی علیه السلام از دیگر زنان

5- محمد بن علی (ع)

وی معروف به محمد اصغر است.(30) در نام مادر وی و نیز در این كه مادرش كنیز بوده یا آزاد گزارش همسانی ندارند: كلبی، ابن سعد، طبری و شیخ طوسی مادرش را كنیز معرفی كرده و از وی نام نبرده‌اند.(31) در مقابل، بلاذری در عین حال كه از كنیز بودن وی سخن گفته، نامش را «ورهاء» ضبط كرده است.(32)

در منابع دیگر از این بانو به عنوان آزاد یاد شده است. یعقوبی نامش را «امامه» دختر ابی العاص - نوه پیامبر صلی الله علیه و آله از دخترش زینب ذكر كرده است.(33)

هر چند عده‌ای از حضور وی در كربلا سخن نگفته و در آن تردید كرده‌اند، منابع بسیاری وی را از شهدای كربلا بر شمرده‌اند، چنان كه نامش هم در منابع اهل سنت و هم شیعه به عنوان «شهید» ذكر شده است.(34) ابن شهر آشوب در عین حال كه از حضور محمد در كربلا خبر داده، متذكر شده است كه او به دلیل بیماری به شهادت نرسید.(35)

6- ابوبكر بن علی (ع)

نام اصلی او مشخص نیست: برخی نامش را عبدالله(36)، عده‌ای عبیدالله(37) و بعضی نیز محمد اصغر دانسته‌اند.(38)

قول مشهور، نام مادرش را «لیلی» دختر مسعود نهشلی ذكر كرده‌اند.(39) در مقابل برخی مادرش را ام البنین دختر حزام كلبی(40) دانسته‌اند.

منابع بسیاری او را از شهداء بر شمرده‌اند(41) ، با این وجود برخی، چون: طبری ابوالفرج، و ابن شهر آشوب در شهادت او تردید كرده‌اند.(42)

شیخ مفید نیز نامش را در ردیف شهدای كربلا آورده، اما در شمارش اولاد علی علیه‌السلام ابوبكر را كنیه محمد اصغر دانسته است.(43)

7- ابراهیم بن علی(ع)

ابن قتیبه، ابن عبد ربه و منابع بسیاری، از حضور ابراهیم در كربلا و شهادتش خبر داده‌اند.(44) بنا به نوشته ابوالفرج، در منابع انساب ذكری از وی به میان نیامده است. در عین حال او از محمد بن علی بن حمزه نقل كرده است كه ابراهیم در روز «طف» به شهادت رسید. همو و برخی دیگر، مادرش را كنیز دانسته‌اند.(45)

8- عمر بن علی(ع)

برخی از او نام عمر اكبر(46) و كنیه ابوالقاسم یا ابوحفص(47) یاد كرده‌اند. نام مادرش نیز به اختلاف گزارش شده است.

ابن سعد و یعقوبی نام مادرش را صهبا «ام حبیب» دختر ربیعه تغلبی دانسته و آورده‌اند كه این زن را خالد بن ولید در عین التمر به اسارت گرفت و به مدینه آورد، اما این كه در چه سالی امیرمومنان علیه‌السلام با او ازدواج كرد اطلاعی در دست نیست.(48)

برخی دیگر، نام مادرش را لیلی دختر مسعود دارمی دانسته‌اند. بلاذری نوشته است كه عمر بن خطاب او را هم نام خود كرد و به او غلامی بخشید.(49) فخررازی عمر را كوچكترین فرزند علی علیه السلام دانسته است.(50)

در خصوص حضور وی در كربلا میان ارباب مقاتل و تراجم اتفاق نظر وجود ندارد: خوارزمی، ابن شهر آشوب، مامقانی و برخی دیگر او را از شهداء قلمداد كرده‌اند. (51)

ج: شهدای منسوب به امام علی(ع)

9- عبیدالله بن علی(ع)

طبری نام مادرش را «لیلی» بنت مسعود نهشلی ذكر كرده و نوشته است كه به گمان هشام بن محمد او در «طف» به شهادت رسیده است.(52) ابوالفرج نیز از ابوبكر بن عبیدالله طلحی روایت كرده كه وی در كربلا به شهادت رسیده، اما خود این قول را اشتباه دانسته است. وی و برخی مورخان دیگر بر این باورند كه یاران مختار، عبیدالله را در روز «مزار» كشته‌اند.(53)

قول مشهور، نام مادرش را «لیلی» دختر مسعود نهشلی ذكر كرده(54)، اما خلیفه مادرش را «رباب» دختر امریء القیس كلبی ضبط كرده است.(55)

كسانی چون خلیفه، شیخ مفید، طبری و برخی دیگر از شهادت وی خبر داده‌اند.(56)

10- عباس اصغر

ابن حزم و عمری نام مادرش را صهبا تغلبی، خلیفه، «لبابه» دختر عبیدالله بن عباس دانتسه‌اند.(57)

در برخی منابع آمده است كه او شب عاشورا در طلب آب روان شد و در شریعه فرات به قتل رسید.(58)

11- محمد اوسط بن علی (ع)

قول مشهور، نام مادر وی را « امامه» دختر ابی العاص (نوه دختری پیامبر صلی الله علیه و آله) دانسته است كه علی علیه‌السلام به سفارش حضرت فاطمه علیها السلام با او ازدواج كرد.(59)

بیشتر منابع وی را از شهدای كربلا به شمار نیاورده، اما برخی او را ملازم ركاب امام حسین علیه‌السلام دانسته‌اند كه روز عاشورا پس از كسب اجازه از آن حضرت به نبرد با دشمنان پرداخت و پس از كشتن جمعی از آنها، لشكریان ابن زیاد او را احاطه و اسبش را پی نمودند و وی را به شهادت رساندند.(60)

12- عون بن علی (ع)

مادرش اسماء دختر عمیس خثعمی است كه بسیاری از مورخان و صاحبان تراجم او را از پسران امام علی از «اسماء» دانسته‌اند.(61)

بیشتر منابع درباره حضورش در كربلا سكوت كرده‌اند. با این حال، برخی از منابع - به خصوص متأخران - عون را از شهدای كربلا قلمداد كرده‌اند.

این دسته از منابع آورده‌اند كه وی همراه امام حسین علیه‌السلام ار مدینه به كربلا آمد.(62)

13- عتیق بن علی (ع)

نام مادرش معلوم نیست، برخی مادرش را كنیز دانسته‌اند.(63) افرادی چون ابن عماد خنبلی، دیاربكری، ذهبی و مظفر به شهادت او تصریح كرده‌اند.(64) این در حالی است كه در منابع متقدم، نامی از وی به میان نیامده است.

14- جعفر الاصغر

هر چند نصی درباره شهادت او وجود ندارد؛ با این حال مظفر به گمان قوی او را از شهدای كربلا قلمداد كرده است. زیرا وی معتقد است آن تعداد از فرزندان ذكور علی علیه‌السلام كه در كربلا نبوده‌اند، به عدم حضورشان اشاره شده است؛ مثلاً آمده است: محسن سقط شد و محمد بن حنفیه در مدینه ماند.(65) ضمن آن كه امیرمومنان فرزندی به نام جعفر الاصغر داشته است.(66)

15- عبدالرحمن

برخی ، به همان استدلال پیش او را از شهداء به شمار آورده‌اند.(67) گفته شده مادر وی كنیز بوده، اما اطلاعات دیگری از وی ارائه نشده است.(68)

16- عبدالله الاصغر

نامش به عنوان شهید در برخی منابع متقدم آمده است. در اعیان الشیعه و برخی منابع دیگر نیز از وی یاد شده و آمده است كه او پس از شهادت فرزندان امام حسن علیه السلام به میدان شتافت و پس از كشتن تعدادی از سپاه دشمن به دست زجر بن قیس به شهادت رسید.(69)

17- قاسم بن علی (ع)

ابن شهر آشوب وی را از شهدای كربلا دانسته است.

18- یحیی بن علی (ع)

نام مادرش «اسماء» دختر عمیس دانسته شده است.(70) برخی منابع از شهادت او در كربلا گزارش داده و آورده‌اند كه سر بریده‌اش را عمیر بن حجاج كندی حمل می‌كرده است.(71) در مقابل گزارش‌هایی دال بر وفات یحیی در زمان پدرش علی علیه‌السلام در برخی منابع انعكاس یافته است.(72)