به گزارش نمابه نقل از ایسنا، شبکه خبری دویچه‌وله در گزارشی درباره حماس و آنچه حرکت این جریان در مسیری تازه خوانده نوشته است: « در اوایل دسامبر ۱۹۸۷ بار دیگر در نوار غزه و سپس کرانه غربی رود اردن سنگ‌پرانی جوانان فلسطینی‌ها به سوی سربازان اسرائیلی آغاز شد. سربازان اسرائیلی برای این جوانان نماد حضور قدرت اشغال‌گر اسرائیل در مناطق فلسطینی بودند.
در پی این سنگ‌پرانی‌های جوانان، دیگر ساکنان مناطق اشغالی نیز با حمایت اخوان‌المسلمین فلسطینی، که شاخه‌ای از سازمان مادر در مصر بود، به آنها پیوستند.
اعلامیه‌ای نیز در ۱۴ دسامبر ۱۹۸۷ منتشر شد که مردم فلسطین را به قیام فراخوانده بود. نویسندگان این اعلامیه اعضای یک جنبش جدیدالتأسیس بودند بنام "حرکت المقاوم الاسلامیه" (جنبش مقاومت اسلامی) با اختصار "حماس". از سوی دیگر واژه حماس در عربی مفهومی است برای شور و شعف دینی.
پس از یک دوره حضور مسلط جنبش‌های مقاومت فلسطینی با خصلت سکولار، این بار بخشی از فلسطینی‌ها کوشیدند به مقاومت خود در برابر اسرائیل خصلتی دینی ببخشند.
زبان رادیکال "منشور" حماس
حماس مبانی فکری و برنامه‌ای خود را در آگوست ۱۹۸۸ در چارچوب یک "منشور" مدون کرد و انتشار داد. این سند مشهور بیانگر زبان افراطی برنامه حماس محسوب می‌شود. در منشور حماس حل مسالمت‌آمیز مناقشه‌ی فلسطین و اسرائیل رد شده است.
در ماده ۱۳ منشور حماس آمده است: "ابتکارها و راه‌حل‌های به‌اصطلاح مسالمت‌آمیز و نیز کنفرانس‌های بین‌المللی در تناقض با اصول جنبش مقاومت اسلامی است."
حماس مسیر دیگری به فلسطین‌ها توصیه می‌کند: "برای حل مسئله‌ی فلسطین راهی جز جهاد وجود ندارد." این سند مذاکرات را "اتلاف وقت" و "بی‌معنا" می‌داند.
در این منشور اتهامات سنگینی به "صهیونیسم" وارد شده است، از جمله در ماده ۳۲ این سند که می‌گوید: "صهیونیسم جهانی می‌کوشد با قدرت‌های امپریالیستی بر پایه‌ی یک برنامه‌ی تدوین‌شده و یک استراتژی هوشمند، کشورهای عربی را یکی پس از دیگری از دایره‌ی مبارزه علیه صهیونیسم خارج کند؛ با این هدف که فقط مردم فلسطین به تنهایی در برابر آن قرار گیرند."
عبارت‌هایی از این دست و نیز عواملی چون خشونت سیاسی و انجام عملیات، کشورهای غربی، از جمله آلمان، آمریکا و اتحادیه اروپا را برانگیخت تا حماس را یک "تشکل تروریستی" اعلام کنند.
پراگماتیسم جدید
اگرچه حماس تاکنون به‌طور رسمی از این منشور فاصله نگرفته، ولی در افکار عمومی فاصله‌گیری خود با این سند را نشان می‌دهد.
احمد یوسف، مشاور ارشد اسماعیل هنیه، رهبر حماس و نخست‌وزیر این سازمان در نوار غزه، در این رابطه می‌گوید: "این سند به هنگام جنبش انتفاضه اول نگاشته شده تا فلسطینی‌ها را علیه سیاست اشغالی بسیج کند."
وی می‌افزاید: "حدود ۲۰ سال است که این منشور دیگر راهنمای حماس نیست؛ ما نه آن را مبنای آموزش‌های خود قرار می‌دهیم و نه به آن استناد می‌کنیم."
اسلام‌گرایی به‌منزله استراتژی انتخاباتی
ماکسیمیلیان فلش، استاد علوم سیاسی دانشگاه هایگیزیان در بیروت نیز همین نظر را دارد. وی نویسنده یکی از پژوهش‌های جامع درباره جنبش حماس است.
از نظر فلش، حماس از اسلام به‌عنوان یک ابزار پراگماتیستی استفاده می‌کند و این رویکرد فقط دلایل تاکتیکی انتخاباتی ندارد: "عامل دین در رویارویی با نیروهای متحدشده در سازمان آزادیبخش فلسطین (PLO)، شاخص این سازمان است. حماس از طریق دین با آنها مرزبندی می‌کند و این‌گونه توضیح می‌دهد که اندیشه انقلابی فقط در اختیار اردوگاه چپ نیست. آنها بیشتر می‌کوشند چنین القا کنند که اسلام نیز از توان انقلابی برخوردار است و اسلام‌گرایی شکل سیاسی دین اسلام است."
از نظر یک جامعه‌شناس فلسطینی، بخش عمده کادر رهبری حماس از افرادی با تحصیلات دانشگاهی در رشته‌های علوم طبیعی و اقتصاد تشکیل شده است. وی می‌گوید: "هیچ‌یک از آنها عالم دینی نیستند."
ایاد برغوتی، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه النجاح نابلس می‌افزاید که در مناطق کرانه غربی گروهی به این رویکرد دینی−سیاسی حماس روی آورده‌اند و برایشان جذاب است و این سازمان در انتخابات آتی می‌تواند موفقیت‌هایی داشته باشد.
برغوتی معتقد است: "میزان محبوبیت حماس در کرانه غربی بستگی به نوع رفتار جنبش فتح در این مناطق دارد. موضع‌گیری آنها در قبال اسرائیل نیز نقش دارد." بزرگترین معضل فلسطینی‌ها در کرانه غربی رود اردن وقفه در مذاکرات صلح و گسترش شهرک‌سازی از سوی اسرائیلی‌ها است. این وضعیت در انتخابات آتی نقشی مهم ایفا خواهد کرد.
آشتی منتفی نیست
از نظر ایاد برغوتی، فلسطینی‌ها دوست دارند به جای دو جریان رقیب، با دو جنبشی روبه‌رو باشند که با یکدیگر همکاری دارند، هرچند که احزاب متحدی نیستند. "فلسطینی‌ها معتقدند، دلیل ندارد این شکاف همچنان ادامه یابد، زیرا حماس از مقاومت سخن می‌گفته، ولی این مقاومت امروز خاتمه یافته است. در عوض جنبش الفتح نیز از مذاکراتی سخن می‌گوید که صورت نگرفته است. از این رو دلیلی برای ادامه این شکاف وجود ندارد."
با انحلال مرکز رهبری حماس در دمشق در پی شورش علیه بشار اسد، حماس نشان داد که نه می‌خواهد به هر بهایی از سوی سوریه حمایت شود و نه حتی از سوی ایران. احمد یوسف برای انحلال مرکز رهبری حماس در دمشق دلایل اخلاقی می‌آورد.
در این میان حماس به قطر نزدیک شده است. این امیرنشین ثروتمند چند هفته پیش ۲۵۰ میلیون دلار به نوار غزه کمک مالی کرد. می‌توان انتظار داشت که رهبری قطر در ازای این کمک مالی و کمک‌های بعدی، بر اتخاذ سیاست‌های جدید از سوی حماس تأکید کرده باشد.
هدف؛ انتخابات ملی در سال آینده
در حوزه سیاست داخلی نیز حماس رویکردهای جدیدی از خود نشان می‌دهد. احمد یوسف، مشاور نخست‌وزیر دولت حاکم بر نوار غزه می‌گوید که همکاری با جنبش فتح یکی از این گزینه‌هاست، زیرا دو جنبش به یکدیگر بسیار نزدیک هستند.
یوسف می‌افزاید که این احتمال هست که در آغاز سال آینده میلادی نمایندگان دو جناح در قاهره برای مذاکره با یکدیگر ملاقات کنند. وی نسبت به یک آشتی ملی و غلبه بر شکاف میان کرانه غربی و نوار غزه ابراز امیدواری کرد.
این مشاور ارشد اسماعیل هنیه رهبر حماس معتقد است، در صورتی که این آشتی به وقوع بپیوندند، تشکیل یک دولت موقت قابل تصور خواهد بود. آنگاه زیر پوشش این دولت می‌توان طی شش ماه انتخابات را برگزار کرد.
احمد یوسف می‌افزاید: "هر دو جناح اتفاق نظر دارند که در نظام حکومتی جدید، قدرت میان دو جناح تقسیم شود، به‌طوری‌که دربرگیرنده‌ی هم نیروهای ملی و هم مذهبی باشد."»
حماس در مسیری تازه
"سازمان فلسطینی حماس ۲۵ سال پیش بنیان گذارده شد. بسیاری كشورهای غربی حماس را سازمانی تروریستی می‌دانند، ولی این سازمان امروز رویكردهای دیگری از خود نشان می‌دهد كه در آن نوعی پراگماتیسم سیاسی مشاهده می‌شود."
۱۳۹۱/۹/۲۶
