کبری آسوپار- بالاخره خود نامزدها هم فهمیدند که با این شیوه مناظره نمی‌توانند «توانایی خودشان را نشان دهند» و «ضعف رقیب را به رخ او بکشند». این شد که بیشتر آن‌ها تصمیم گرفتند در مناظره دوم بخشی از سخن خود را به نقد این گونه برگزاری مناظره ببرند و نشان دهند که صداوسیما با آن فربهی در کمیت و با آن هیاهو، بعد از چهار دوره برگزاری مناظره چقدر از سواد پایین رسانه‌ای و عملیاتی در این موارد رنج می‌برد و معلوم نیست چه کسانی در این میدان خطیر و حساس که یکی از ابزار‌های افزایش مشارکت و معنابخشی به مردم سالاری ماست، تا این حد ناتوان از برگزاری یک مناظره مردم‌پسند و نامزدپسند هستند! در مناظره دوم برخی از نامزدها از همان اول متذکر شدند که این گونه مناظره برای مردم و تشویق و ترغیب آنان به شرکت در انتخابات سود و حاصلی ندارد. پرسش‌های کلی، پراکندگی پرسش‌ها، نپرسیدن برخی پرسش‌های مردمی، دوبه‌دو نبودن، نداشتن فرصت کافی و نپرسیدن پرسش واحد از نامزدها از موارد اعتراضی آنان در مناظره دوم به این گونه مناظره بود. پیشتر در سرمقاله ۱۷ خرداد روزنامه جوان متذکر شده بودیم که باید تجدیدنظری در این گونه مناظرات شود و به نظر می‌رسد این وضع صرفاً نوعی وقت‌گذرانی است که شاید با هدف کاستن از منازعات احتمالی نامزدها تنظیم شده، اما به عکس خود بدل شده و حالا نه تنها نامزدها با یکدیگر منازعه دارند و کمتر مناظره می‌بینیم بلکه با خود مناظره هم منازعه می‌کنند!
دور دوم مناظره‌های انتخابات ریاست جمهوری روز گذشته در حالی برگزار شد که افکار عمومی از بداخلاقی‌ها، افترا‌ها و تهمت‌های برخی نامزدهای انتخابات در دور اول آزرده شده بود. شاید از همین رو بود که دیروز در بدو ورود نامزدها، همگی در مقابل این سؤال قرار گرفتند که آیا قول می‌دهید که افکار عمومی در این دوره شاهد تکرار آن بداخلاقی‌ها نباشند؟
محسن مهرعلیزاده در پاسخ به این سؤال گفت: روش من همان روش مناظره نخست خواهد بود که با رعایت همه شئون موارد را بررسی کنیم و نسبت به روشن شدن اذهان مردم اقدام کنیم. البته بر اساس شایعاتی که شنیدیم قرار است که دوپینگ ۵ دقیقه‌ای بدهند به کاندیدای خاص که امیدوارم این اتفاق نیفتاده باشد.
پاسخ محسن رضایی به این سؤال با وعده امید به آینده آغاز شد: ان‌شاءالله این ناراحتی‌ها کنار می‌رود و مجدداً لبخند به چهره ملت ایران بازخواهد گشت. این مناظره بسیار مهم است و امیدوارم که بحث‌های اصلی و درد‌های اصلی ملت ایران را در این مناظره بتوانیم باز کنیم و بتوانیم در این باره صحبت کنیم و برای آن هم راهکار بدهیم و همگی باید از بحث‌های حاشیه‌ای پرهیز کنیم.
عبدالناصر همتی هم در بدو ورود به صداوسیما در جمع خبرنگاران در پاسخ به این پرسش که قول می‌دهید در مناظرات بداخلاقی نکنید، گفت: من که بد اخلاقی را در مناظره قبلی شروع نکردم؛ دوستان دیگر شروع کردند و بعضی از آن‌ها را مجبورم پاسخ دهم و خیلی خوب است که به برنامه بپردازیم. ۲۹ بار نام من را بردند و تهمت و افترا زدند به جای آن به رقیب اصلی من ۵ دقیقه جایزه دادند تا اضافه بیایند صحبت کنند.
علیرضا زاکانی دیگر نامزد انتخابات ریاست جمهوری وقتی که در معرض سؤال خبرنگاران قرار گرفت گفت: در مناظره اول فکر می‌کردیم که باید ناظر به برنامه‌ها صحبت کنیم، اما متوجه شدیم که دوستان عزیزمان بنا دارند از ابتدا با حرف‌های نادرست اصل مناظره را به سمت بیراهه سوق دهند. امیدوارم امروز دیگر شاهد این شرایط نباشیم و یک وضعیت مطلوب را در زمینه بررسی برنامه‌ها و پاسخ به نیاز‌های جامعه داشته باشیم.
سعید جلیلی، نامزد سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، هم در بدو ورود به صداوسیما در جمع خبرنگاران گفت: ان‌شاءالله در مناظره امروز همه تلاش کنیم نظرات خود را مبتنی بر اخلاق در محیطی سالم ابراز کنیم و این مناظره محل تلاقی نظر‌های مختلف درباره موضوعات مورد انتظار مردم باشد.
پاسخ سید ابراهیم رئیسی به سؤال خبرنگاران جالب توجه بود. این نامزد انتخابات گفت: در سؤالی که در مناظره اول مطرح شد که رقیب خود را چه کسی می‌دانید، گفتم رقیبم فساد و ناکارآمدی خواهد بود و الان می‌گویم رقیبم هم فساد و ناکارآمدی و هم وضع موجود و هم بداخلاقی‌های سیاسی خواهد بود.
درمناظره قبل تهمت‌هایی به بنده شد که عرض کردم اگر معیشت مردم با تهمت و افترا به بنده حل می‌شد، اشکال ندارد، بگویند. اگر مشکلات مردم با افترا قابل حل بود، امروز چنین وضعیتی نداشتیم. شورای نظارت به بنده بابت افترا‌ها ۵ دقیقه فرصت دفاع داد، اما بنای استفاده ندارم، بلکه پاسخ را به مردم واگذار می‌کنم. نکته‌ای که این نامزد انتخابات در آغاز مناظره و در حضور سایر نامزدها بار دیگر تکرار کرد و از حق دفاع ۵ دقیقه‌ای خود گذشت.
قاضی زاده هاشمی هم در پاسخ به سؤال خبرنگار گفت: با هدف اصلاح در انتخابات وارد شدم. کسی که اهل اصلاح است، نباید تخریب کند و افترا ببندد. توصیه می‌کنم دوستانی که با تخریب رقیب وارد حاشیه شدند، به متن برگردند. نامزدهای محترم به جای تخریب مردم را امیدوار کنند. او تأکید کرد: کسی که حاشیه پردازی می‌کند معلوم است که دستش خالی است.
مناظره علیه مناظره
«خواهش من از نامزدها این است که اگر موافق هستند مناظره بعدی این شکلی نباشد.» این درخواست سعید جلیلی، یکی از کاندیدا‌های انتخابات از سایر نامزدها در مناظره روز گذشته بود؛ درخواستی که با توجه به مواضع دیگر نامزدها به نظر می‌رسد مخالف آن نباشند. آیا شیوه برگزاری مناظرات تغییر خواهد کرد؟
مناظره دوم نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ برگزار شد و آنچه بیش از سؤالات پراکنده مجری و پاسخ‌های پراکنده‌تر نامزدها به چشم آمد، شکل به هم ریخته کل مناظره بود. آنچنان که از اولین مناظره هم انتقاداتی از این باب متوجه ساختار مناظره بود و سرانجام در مناظره دوم صدای اعتراض کاندیدا‌های انتخابات را بلند کرد. شکل مناظره البته تنها بخشی از انتقادات را شامل می‌شد، بخش اعظمی از انتقادات به محتوای پاسخ‌های کاندیدا‌ها و شیوه پاسخگویی آن‌ها برمی‌گشت؛ همچون پاسخ ندادن به سؤالات و حرف دیگری زدن که مجری هم اعتنایی به آن نداشت و یا به او گفته شده بود که اعتنایی نداشته باشد! بی اخلاقی و تلاش برای ایجاد دوقطبی کاذب، متن خوانی‌های عوامفریبانه از روی کاغذ، نفی دیگری به جای اثبات خود و موج سواری روی تعصبات قومی و قشری که می‌تواند حتی آسیبی برای امنیت ملی به شمار رود، بخشی از رویکرد‌های نادرستی بود که روز سه شنبه در میان سخنان نامزدهای انتخابات در مناظره دوم ۱۴۰۰ دیده شد. آیا با این شکل به هم ریخته مناظرات و آیا با این سؤال کلیشه‌ای و کلی و دور از ذهنیت مردم می‌توان به آگاهی بخشی و شورآفرینی این مناظرات برای این ۱۰ روز مانده تا انتخابات امیدی داشت؟
وقتی حرف رهبر گوش داده نمی‌شود
«انسان نمی‌پسندد که ببیند نامزدی، چه در نطق‌های تبلیغاتی، چه در سخنرانی، چه در تلویزیون، چه در غیر تلویزیون، برای اثبات خود متوسل بشود به نفی آن دیگری، آن هم با یک استدلال‌های گوناگون؛ به نظر من این درست نیست. نامزدها همه برای یک هدف دارند کار می‌کنند. هر کسی به نظر خودش یک احساس مسئولیتی، تکلیفی دارد، می‌آید میدان. من با مناظره و معارضه و گفتگو و انتقاد مخالفتی ندارم؛ اما سعی کنید این در چارچوب‌های درست شرعی و دینی انجام بگیرد. مردم، مردم بیداری هستند، می‌فهمند، می‌دانند. این چهار نفر نامزدی که از شورای نگهبان تأیید شده‌اند و در اجتماعات گوناگون سخنرانی می‌کنند، خودِ آن نامزدهای محترم توجه کنند، مراقبت کنند که در این سخنرانی‌ها، در این اظهارات، جوری نباشد که منتهی بشود به ایجاد دشمنی و ایجاد نقار؛ با برادری و با مهربانی پیش بروند. البته اختلاف نظر، اختلاف رأی، اختلاف سلیقه، در مسائل گوناگون، در مسائل شخصی، در مسائل عمومی، یک امر طبیعی است؛ اشکالی هم ندارد. نگذارید این به اغتشاش منتهی بشود. این را خود نامزدهای محترم هم توجه کنند.»
این توصیه‌های رهبرانقلاب گرچه با اوضاع کنونی کشور مطابقت دارد، اما مربوط به ۱۲ سال قبل و فردای مناظره جنجالی ۱۳ خرداد ۸۸ بین محمود احمدی‌نژاد و میرحسین موسوی است. این اولین تذکرات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نسبت به بی اخلاقی‌ها و تخریب‌ها در انتخابات نیست، سال ۸۴ و سال‌های قبل هم ایشان نگرانی خود را بیان کرده‌اند و حتی خواستار برخورد قضایی با آن شده‌اند؛ اما روال موجود چندان تغییری نکرد. آدم‌های مختلف بی اخلاقی‌های مختلف نشان دادند و این میان البته باعث شدند اخلاق‌مداری برخی دیگر در عدم متلک پراکنی و توهین و تهمت بیشتر به چشم بیاید. آنچنان که روز سه شنبه عدم استفاده سید ابراهیم رئیسی از وقت قانونی‌اش برای دفاع مقابل توهین‌ها با تحسین افکار عمومی روبه‌رو شد. او که در مناظره اول سیبل توهین دو تن از کاندیدا‌ها قرار گرفته، با روشی منطقی و از مسیر قانونی درخواست فرصت برای پاسخ به توهین‌ها کرد و ستاد تبلیغات کشور ۵ دقیقه وقت در اختیار او گذاشت که همین اقدام قانونی ستاد رئیسی هم با توهین برخی نامزدها به او مواجه شد. اما رئیسی اعلام کرد مردم پاسخ توهین‌ها را داده‌اند و او نمی‌خواهد از این وقت خود بهره ببرد و از آن گذشت.
با این حال آیا توهین‌ها فرونشست؟ تجربه دیروز نشان داد که بی اخلاق‌ها معنی گذشت را درنمی‌یابند، گرچه مردم با هوش دینی خود به خوبی متوجه آن هستند. سال ۸۸ گفته شد، چون مناظرات انتخاباتی دو به دو بوده، باعث ایجاد بی اخلاقی و دوقطبی شده است و مناظرات در انتخابات‌های بعدی دیگر دو به دو انجام نشد. اما برای فرد بی اخلاق فرقی می‌کند چند نفر مقابل او نشسته‌اند؟
سؤالات کلی؛ پاسخ‌های بی ربط
سؤالات مناظره دیروز قرار بود در موضوعات اجتماعی و فرهنگی و سیاسی باشد؛ اما بسیاری از موضوعات اصلاً مطرح نشد و همین موضوع اعتراض سعید جلیلی را موجب شد. او گفت: «باید گفت این نوع مناظره و پاسخگویی آیا می‌تواند به مردم کمک کند غرض از این جلسه این است که مردم بتوانند انتخاب کنند. بسیاری از موضوعاتی که مورد توجه مردم است در صحبت‌های کاندیدا مطرح نمی‌شود در مورد روستا کسی از من سؤالی نپرسیده است در مورد زنان که ۵۰ درصد جمعیت کشور هستند در مورد جوانان و ورزش و ... هم همینطور. این صحبت‌های دوستان نامزدها به مردم کمک نمی‌کند.»
عبدالناصر همتی هم گفت: «این مناظره‌ها مثل مسابقه هفته است و باید سؤالات مهم تری در این مناظره مطرح شود تا مشخص شود نامزدها در نحوه پاسخگویی چگونه عمل می‌کنند.» محسن رضایی و امیرحسین قاضی زاده هم خواستار تغییر شکل برگزاری مناظرات شدند. طبعاً باید یک سؤال واحد را کاندیدا‌ها همگی جواب دهند تا امکان ارزیابی فراهم شود.
سؤالاتی بسیار کلی و بعضاً بدون پاسخ مشخص و محدود از کاندیدا‌ها پرسیده شد، همچون افزایش امید در جوانان یا راه‌های افزایش اعتماد مردم به دولت و... از سوی دیگر برخی کاندیدا‌ها بی توجه به سؤال پرسیده شده، حرف و طعنه و بیانیه خوانی خود را پیش بردند و به نامزدهای دیگر حمله کردند. مثلاً مجری مناظره از محسن مهرعلیزاده در مورد سیاست خارجی و برجام و رابطه با امریکا پرسید و او در مورد تحصیلات ابراهیم رئیسی جواب داد! یک ساعت بعد هم گلایه کرد که چرا سؤالات متفاوت و در موضوع پرسیده نمی‌شود! مجری برنامه هم تذکری در باب خارج صحبت کردن کاندیدا نمی‌داد.
مناظره اول با شعرخوانی آذری مهرعلیزاده و بدون ترجمه فارسی آن پیش رفت. عبدالناصر همتی هم جملاتی را با مشخص کردن مردم آذری و زنجانی و همدانی و صرفاً خطاب به آنان و بی اعتنا به باقی کشور بیان کرد. آن شعرخوانی البته از سوی آذری زبان‌ها توهین تلقی شد با این ترجمه که «در گردنه‌ها گرگ‌ها را بگیر و خفه کن / بگذار بره‌هایت با خیال راحت در دشت‌ها بچرند / دنبه‌های گوسفندهایت پروار بشوند»، اما اصل نگاه قومیتی به ملتی یکپارچه اشتباهی بزرگ بود. اشتباهی که در مناظره دوم هم ادامه یافت و ابراهیم رئیسی و محسن رضایی آذری زبان‌ها را به صورت خاص خطاب قرار دادند. رئیسی با بیان اینکه آذری زبان‌ها از او عذرخواهی کرده‌اند و رضایی هم در اظهارنظر خود ترک‌ها و بختیاری‌ها را خطاب قرار داد و محسن مهرعلیزاده در اظهارنظری عجیب تأکید کرد آن‌ها آذری نیستند، ترک هستند! تأکیدی که برگرفته از مواضع جدایی‌طلبان پان ترک بود. این اولین بار نیست که مهرعلیزاده تحت تأثیر مواضع ضدانقلاب نکته‌ای را در مناظره می‌گوید.
در هفته‌های قبل از مناظره اول نیز کانال‌های تلگرامی دارودسته رجوی از کلیدواژه «۶ کلاس سواد» برای وصف رئیسی استفاده کردند و در نهایت در مناظره روز شنبه دقیقاً همین کلیدواژه را از زبان مهرعلیزاده شنیدیم. باید مراقب بود که بدانیم افکار ما را چه کسانی شکل می‌دهند و ناخودآگاه تحت تأثیر چه جریان‌ها و افرادی برخی مواضع را بر زبان می‌آوریم.
منبع: روزنامه جوان
