حجت الاسلام علی تبریزی- عید قربان یا عید أضحی یکی از مهمترین اعیاد مسلمین است. عیدی که ظاهرش به اتفاقات دوران حضرت ابراهیم (ع) باز می‌گردد و ادامه اش به سنت دوران پیامبر اکرم (ص) و باطن آن به شهادت حضرت سیدالشهدا (ع).
به همین منظور به بیان چند نکته شنیدنی درباره این عید بزرگ می‌پردازیم :
قربان یا أضحی
قربان یک واژه قرآنی است در خصوص فرزندان حضرت آدم(ع) به کار رفته است: «إِذْ قَرَّبَا قُرْبَانًا ...». در ایران و برخی کشورها مثل افغانستان و کشورهای شرق آسیا، کلمه «قربان» را برای این روز به کار می‌برند و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به این روز «أضحی» می‌گویند. «قربان» به لحاظ لغوی از ریشه «قرب» و «تقرب» (به معنای نزدیک شدن) گرفته شده است. یعنی بوسیله قربانی باید به خدا نزدیک شد و اگر چنین نشود باطن عمل و معنای حقیقی صورت نگرفته است. «أضحی» نیز از مصدر «تضحیه» به معنی قربانی کردن و همچنین جان‌فشانی و ایثار است.
ابن الذبیحین
هرچند در ماجرای حضرت اسماعیل ذبح. قربانی کردن انسان هدف نبود و فقط امتحانی بشمار میرفت ولی در مصر و هند و روم و جوامع باستانی رسم ذبح انسان برقرار بود! حضرت عبدالمطلب نیز وقتی از خدا، حفظ چشمه زمزم را طلب کرد( که در سیره ابن هشام ذکر شده است) می‌خواست یکی از فرزندان خود را قربانی کند که برای این کار چندبار قرعه به نام حضرت عبدالله(ع) پدر رسول اکرم (ص) می‌افتاد. لذا یکی از نامهای پیامبر، «ابن الذبیحین» است یعنی فرزند دو قربانی. البته بجای پدر پیامبر صد شتر و بجای حضرت اسماعیل قوچ ذبح شدند که در قرآن درباره آن فرمود: «وَفَدَيْنَاهُ بِذِبْحٍ عَظِيمٍ»(صافات، ۱۰۷).
راز پنهان در ذبح عظیم
در آیه فوق اشاره به ذبح عظیم می‌شود که تصور آن درباره قربانی کردن قوچ مشکل است. امام رضا (ع) پرده از این راز بر می‌دارند. در عیون اخبار الرضا )ع)، خصال شیخ صدوق و دیگر كتب معتبر روایى از امام رضا(ع) روایت مفصلی نقل شده که خلاصه آن چنین است که بعد از ذبح قوچ، به ابراهیم وحی شد محبوب ترین مخلوقات من نزد تو كيست؟ عرضه داشت: هیچ مخلوقى پیش من محبوب تر از حبیب تو محمد(ص) نیست. سپس سخن به ماجرای ذبح فرزند محبوب خدا پیامبر خاتم رسید. ابراهیم آنقدر گریه کرد كه وحى از جانب پروردگار جلیل رسید: «اى ابراهیم! گریه تو بر فرزندت اسماعیل اگر او را به دست خود ذبح مى كردى، فدا كردم به گریه اى كه تو بر حسین (ع) و شهادتش كردى و بدین سبب بالاترین درجات اهل ثواب در مصیبت ها را به تو دادم. در پایان امام رضا (ع) فرمود: این است مفهوم قول خداوند عز وجل؛ «وَ فَدَیناهُ بِذِبْحٍ عَظِیمٍ».
از قربان تا قربانگاه
یکی از مهمترین اعمال شب و روز عید قربان زیارت حضرت اباعبدالله الحسین (ع) از راه دور و نزدیک است. حتی روایت شده هرکس در شبهای عید قربان، فطر و نیمه شعبان امام حسین(ع) را زیارت کند، خداوند تمام گناهانش را می‌بخشد.
از طرفی با توجه به آنچه از امام رضا (ع) درباره ذبح عظیم و رابطه قربان و عاشورا بیان شد مناسب است در کنار دهه قربان تا غدیر، از قربان تا قربانی یا قربانگاه، ایام تقرب به سمت باری تعالی و توجه ویژه به این مفهوم بشود.
رابطه باطن طریقت با ظاهر شریعت
در خصوص باطن و مفهوم قربانی نکات معرفتی فراوانی نیز بیان شده است. اینکه هریک از ما برای رسیدن به کمال ناگزیریم یکسری اعمال. رفتار و عادات مان را قربانی کنیم. تا حسد و طمع و شهوات و سایر رذائل اخلاقی در وجود ما ذبح نشوند تقربی حاصل نمی‌شود. و صد البته برای تقرب، صرفا نمی‌توان به باطن دل بست و ظاهر نیز مهم است و ما به وسیله اعمال ظاهری به ارتقای باطنی خود کمک می‌کنیم. به تعبیر دیگر رسیدن به باطن و عمق طریقت نیازمند همین اعمال ظاهری شریعت همچون نماز و روزه و حج و قربانی است.
