به گزارش نمادر طب سنتی ایران هر فردی که از سرفه شکایت کند، بر اساس سوالاتی که از او پرسیده می‌شود، نوع سرفه‌اش مشخص و بر اساس آن تدابیر یا دارویی تجویز می‌شود. برای این‌که بدانیم از دیدگاه طب سنتی سرفه به چند دسته تقسیم می‌شود و علل بروز ، تدابیر و راهکارهای درمانی و تغذیه‌ای آن چیست با دکتر مهدی میرغضنفری، پزشک متخصص فیزیولوژی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ارتش گفت‌وگو‌کرده‌ایم.
از دیدگاه طب سنتی، سرفه یا سِعال به علت سوءمزاج ساده یا مادی رخ می‌دهد. در سوءمزاج ساده یعنی گرمی یا سردی هوا می‌تواند سبب ایجاد سرفه شود. در سوءمزاج مادی نیز ماده‌ای در بدن و به‌خصوص ریه‌ها تجمع پیدا کرده که می‌تواند سبب تحریک و بروز سرفه شود، اخلاطی که در مجاری هوایی به‌خصوص سیگاری‌ها که اغلب دچار برونشیت مزمن هستند، تجمع پیدا کرده و می‌تواند سبب بروز سرفه شود. افراد با مزاج تر معمولا در بدن و در مجاری، اخلاط، رطوبت و ترشحات زیادتری دارند که از علل تحریک سرفه است.
از علل کمتر شایع سرفه می‌توان به التهاب و ورم مجاری هوایی اشاره کرد. همچنین دود، غبار و غذاهایی با طعم تحریک‌کننده مانند غذاهای بسیارترش یا شور یا تند می‌تواند از عوامل ایجادکننده سرفه باشد. بد نیست بدانید آسم هم اغلب با سرفه‌های متعدد همراه است و به دو نوع سرفه خشک بدون ترشح و سرفه تر همراه با ترشح دسته‌بندی می‌شود. در سرفه با ترشح، اغلب مواد و اخلاط زائد دخیل هستند.
درمان سرفه های گرم
کسانی که سوءمزاج گرم ساده در آنها سرفه ایجاد می‌کند، علائمی از قبیل تشنگی دائم، خشکی حلق ، حنجره ، بینی و احساس داغی در سر، گلو و قفسه سینه دارند اما احساس سنگینی نمی‌کنند.
برخلاف سرفه‌های با علت مادی که اغلب با احساس سنگینی در فرد همراه است، حال عمومی این افراد خیلی بد نیست و وقتی در محیط خنک قرار می‌گیرند یا چیزهای خنک می‌خورند، سرفه‌هایشان بهبود می‌یابد. این افراد چنانچه در محیط‌های گرم، بیابانی یا زیرآفتاب قرار بگیرند یا ادویه‌جات گرم مصرف کنند یا به‌مدت طولانی در مجاورت بوی سرخ‌کردنی‌ها باشند دچار سرفه می‌شوند. به‌عبارتی حرارت و گرمی‌باعث ایجاد سرفه در این افراد می‌شود. اولین گام برای درمان، رفع علت است.
نایستادن طولانی‌مدت زیر نور آفتاب، نخوردن زیاد گرمی‌جات، قرار نگرفتن در معرض بوهای گرم و ادویه و سرخ‌کردنی‌ها، استفاده از مواد لعاب‌دار و خنک مانند آش یا سوپ جو، شیربرنج کم‌شیرین، نوشیدن جرعه جرعه محلول بنفشه و پنیرک در آب سرد، مکیدن یا مزه‌مزه کردن عناب، سپستان و تخم ختمی‌به این روش که این مواد را به‌آرامی جوشانده و سپس صاف کرده و با قند یا نبات کمی‌شیرین کرده تا قوام آید، البته می‌توان روغن بادام خوراکی یا کتیرا نیز به آن افزود که یک ماده لزج و لعاب‌دار حاصل می‌شود و مکیدن آرام آرام این ماده می‌تواند برای بهبود سرفه خشک و گرم مفید باشد.
فالوده سیب به این روش که سیب را خرد کرده و به همراه عناب سوراخ شده و مقداری نبات به‌صورت ملایم بجوشانید و بعد از له‌شدن به‌شکل فرنی مصرف کنید. در افرادی که گرمی و خشکی به همراه صفرا دارند که خود محرک سرفه است در درجه اول، درمان با حذف صفرازاها امکان‌پذیر است.
علائم صفرا شامل حرارت، خارش گلو، تلخی دهان و زردی رنگ رخسار یا سفیدی چشم‌هاست. پرهیز از مصرف صفرازاها نظیر ادویه‌های تند و به‌خصوص فلفل، سرخ کردنی‌ها، پیشگیری از عصبانیت زیاد و بی‌خوابی و در مرحله بعد خوردن مواد کاهنده صفرا مانند عناب، بنفشه، پنیرک، سیب، سوپ جو، سکنجبین ملس رو به شیرین، آب اناری که‌ترش نباشد و آب پنیر طبی (ماء‌الجبن) بسیار سودمند است.
راه رهایی از سرفه‌های سرد
گاهی اوقات سردی سبب بروز سرفه می‌شود. این افراد اغلب احساس سرما دارند، رنگ چهره به‌سمت سفیدی یا تیرگی می‌رود و مزاج، سرد و تر یا سرد و خشک است. در این افراد تشنگی و سنگینی مشاهده نمی‌شود و در مکان‌های گرم علائم‌شان بهتر اما در مناطق سرد تشدید می‌شود. برای درمان چنین سرفه‌هایی باید از گرمی‌های متعادل مانند دمنوش‌های گرم نظیر مویز دانه گرفته شده به همراه انجیر که خیسانده و جوشانده شده به همراه عسل استفاده شود.
دمنوش بابونه، نعناع، پونه و آویشن، لعاب تخم قدومه که طبع رو به گرمی دارد، ماءالعسل و جوشانده، شربت یا خشک شده زوفا گزینه‌های مناسب برای استفاده هستند. افراد سالمند معمولا ترشحات بلغمی و سرفه‌های خلط‌دار دارند که بخور و جوشانده‌های زوفا، بابونه، نعناع، پونه، آویشن شیرازی، مرزنجوش، تخم کرفس و پرسیاوشان می‌تواند در بهبود آنها کمک کننده باشد.
خلاصی از شر سرفه‌های خشک
معمولا سرفه خشک هنگام شب و خواب تشدید می‌شود، زیرا حرارت در خواب به داخل بدن نفوذ کرده و باعث رقیق‌شدن رطوبت و نزله‌هایی می‌شود که در روز علائمی از خود نشان نمی‌دادند و ایجاد سرفه می‌کند.
خوردن دانه یا شربت خشخاش به این روش که یک قاشق مرباخوری دانه خشخاش را در یک لیوان آب به همراه مقداری نبات، ملایم بجوشانید و سپس صاف و میل کنید. این درمان برای نزله و سرفه‌های شبانه مفید است.
همچنین غرغره جوشانده تخم کاهو و بوییدن و غرغره‌کردن گلاب نیز مفید است. تخم مَرو و به‌دا‌نه به این روش که یک قاشق مرباخوری از آنها در آب‌جوش حرارت داده تا لعاب دهد. مراقب باشید دانه‌ها شکسته نشود و آرام در دهان مزه مزه کنید و سپس تفاله‌ها را دور بریزد.
سوپ جو، ماءالشعیر طبی، شیر به‌خصوص شیر بز و غذاهای لعاب‌دار نیز مفید است. بادکش پشت قفسه سینه که ریه و مجاری هوایی را شامل می‌شود به‌خصوص اگر همراه با روغن‌مالی باشد برای سرفه‌های خشک بسیار مفید است.
برای افراد با سرفه‌های خلط‌دار، روغن‌مالی چندان توصیه نمی‌شود. گفته می‌شود ناف و مقعد هم بهتر است در افراد با سرفه‌های خشک روغن‌مالی شود.
فاخره بهبهانی - سلامت / روزنامه جام جم
درمان‌های خانگی رهایی از سرفه با طب سنتی ایرانی را در گفتگو با دكتر مهدی میرغضنفری مرور كرده‌ایم
سرفه های ناشی از گرمی و سردی
سرفه، واكنش طبیعی بدن است كه از دستگاه تنفس، محافظت و به خروج ترشحات، خلط‌ها، عوامل مضر و بیماری‌زا از ریه و گلو كمك می‌كند. اگر سرفه ادامه‌دار شود به نوعی عارضه آزاردهنده تبدیل می‌شود كه می‌تواند فرد را كلافه و از كیفیت زندگی‌اش بكاهد البته روش‌های طبیعی و درمان‌های خانگی برای التیام سرفه وجود دارد اما بهتر است علت اصلی بروز سرفه شناسایی شود تا با كمك به رفع علت از شر سرفه خلاص شویم.
۱۴۰۰/۱۱/۱
