به گزارش نما، زمانی که امیرعبداللهیان در حاشیه همایش ملی ایران و همسایگان در جمع خبرنگاران، سخنانی درباره احتمال مذاکره مستقیم ایران و آمریکا به زبان آورد ، بازتاب زیادی در رسانه‌ها پیدا کرد. امیرعبداللهیان درباره شرط مذاکره تهران و واشنگتن، تصریح کرد: «اگر در روند مذاکرات به مرحله‌ای برسیم که رسیدن به یک توافق خوب با تضمین بالا لازمه‌اش این باشد که سطحی از گفت‌وگو را با آمریکا داشته باشیم، آن را نادیده نخواهیم گرفت». اظهاراتی که با انتقاد برخی گروه‌های در جریان انقلابی مواجهه شد. منتقدان با یادآوری شعار دولت سیزدهم مبنی بر تغییر ریل‌گذاری، سیاست‌گذاری و سیاست‌ورزی کارگزاران قوه مجریه و تغییر راهبرد اساسی کشور، از گره زدن همه مشکلات به خارج از کشور و مذاکرات هسته‌ای به تکیه بر ظرفیت‌های داخلی این نکته را تاکید کردند که مذاکره مستقیم با آمریکا مخالف با شعارهایی است که رئیسی در زمان انتخابات ریاست‌جمهوری داده است.
نامه منتسب به جلیلی: به‌سمت غنی‌سازی ۹۰درصد برویم
همچنان که نامه‌ای منتسب به «سعید جلیلی»، رییس اسبق تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران به رهبر انقلاب منتشر شده است که وی در این نامه خواهان خروج ایران از برجام شده است. روزنامه شرق درباره محتوای این نامه ۲۰۰صفحه‌ای توضیح داده است که جلیلی در این نامه از نقد صرف برجام فراتر رفته و خواستار این شده است که ایران از برجام خارج شود و غنی‌سازی را تشدید کند.در این نامه او صراحتا مخالفت خود را با مسیری که درحال‌حاضر درحال طی‌شدن است، اعلام کرده و گفته است ایران باید از برجام خارج شود. طبق نسخه تجویزی او، در گام بعدی، طرف‌های دیگر برجام برای پیگیری سازوکار ماشه و بازگرداندن تحریم‌های اصلی هسته‌ای به مشکل حقوقی خواهند خورد و نیازمند مراجعه به شورای امنیت سازمان ملل متحد خواهند شد اما در آنجا، به تصور جلیلی، روسیه و چین از حق وتو استفاده خواهند کرد و تلاش اروپایی‌ها و ایالات‌متحده به نتیجه نخواهد رسید.همچنین طبق نوشته‌های این روزنامه، جلیلی پیش‌تر و قبل از ارسال این نامه، تماس‌های خود را با حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه و علی باقری‌کنی، معاون سیاسی او و رییس هیات مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات احیای برجام در وین، داشته و در تلاش برای اقناع آن‌ها ناکام مانده است. پس از این بوده که جلیلی در این مرحله سراغ نامه به رهبری رفته است.البته نامه منتسب به جلیلی از سوی منابع رسمی تایید نشده است و تنها روزنامه شرق مدعی است که به محتویات این نامه دست یافته است.
مگر تغییری در آمریکا دیدید که دم از مذاکره می‌زنید؟
اما بسیج دانشجویی نیز در نامه‌ای اعتراضی به امیرعبداللهیان نوشته است: در روزهای گذشته در باب مذاکرات هسته‌ای و مذاکره مستقیم با آمریکایی‌ها ذیل برجام، ازسوی شما مواضعی اتخاذ شده است که منجر به ابهامات، سوالات و سوءاستفاده رسانه‌های بیگانه خارجی و اذناب و پادوهای سیاسی و رسانه‌ای داخلی‌شان شده است. این تشکل دانشجویی در ادامه نامه خود با طرح این سوال که سوال از جناب‌تان این است که مگر نقطه ابهامی در این مسیر ترسیم‌شده وجود دارد که نیاز به مذاکره داشته باشد؟! تاکید کرده است: مگر اقدام مثبتی از آمریکایی‌ها دیده‌اید که پالس مذاکره می‌فرستید؟! نه در عمل و نه حتی در بیان مگر تغییری مشاهده کرده‌اید که دم از مذاکره با قاتلان شهید حاج قاسم سلیمانی می‌زنید؟! این دانشجویان اعتقاد دارند بیان مجدد راهبرد مذاکره با آمریکا بعد از تجربه هشت‌ساله دولت سابق و تحمیل برجام نافرجام که به تعبیر رهبری انقلاب خسارت محض بود معنا ندارد و باید از مسیر رفته عبرت گرفت و دل به سراب‌های واهی نسپرد.
منفعت مذاکره برای آمریکاست
علاوه‌بر دانشجویان جمعی از طلاب، فضلا و اساتید حوزه علمیه قم نیز با صدور اطلاعیه‌ای خطاب به حسین امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه کشورمان اعلام کردند که مذاکره مستقیم ایران و آمریکا برای کشورمان ضرر داشته و منفعتش برای آمریکایی‌هاست. علاوه‌براین اطلاعیه، در سطح رسانه‌ای نیز اظهارات وزیر امورخارجه و دبیر شورای عالی امنیت ملی با برخی واکنش‌ها همراه شد. روزنامه کیهان در شماره روز چهارشنبه (۶بهمن) طی یادداشتی به قلم حسین شریعتمداری، پرسش‌هایی را خطاب به وزارت خارجه و دبیر شورای عالی امنیت ملی درخصوص مذاکره مستقیم با آمریکا مطرح کرد: «اکنون این پرسش از آقایان امیرعبداللهیان و شمخانی در میان است که چرا و با کدام تحلیل منطقی و قابل‌قبول از احتمال مذاکره مستقیم با آمریکا سخن می‌گویید؟ و کدام بخش از صورت‌مساله نامشخص است که روشن شدن آن به مذاکره، آن‌هم مذاکره مستقیم با آمریکا نیاز دارد؟ تحریم‌های برجامی و تحریم‌های دیگر نظیر تحریم‌های آیسا، سیسادا، ویزا، کاتسا و ... مشخص است؛ بنابراین مذاکره مستقیم برای چیست و چه ضرورتی دارد؟»
اختلافات مهم باقی است
اما محمد مرندی، تحلیلگر ارشد سیاسی و متخصص مطالعات آمریکا که به‌عنوان مشاور به همراه تیم مذاکره‌کننده ایران در وین حضور دارد او هم مذاکره مستقیم میان تهران و واشنگتن را منتفی دانست و گفت که در جریان مذاکرات، هنوز «اختلافات مهمی» باقی مانده است. مرندی درباره مشکل اصلی مذاکرات گفت: «اختلاف اصلی به‌خاطر این است که غربی‌ها بدون اینکه چیزی بدهند، خواستار همه‌چیز هستند.» مرندی درباره مذاکره مستقیم تهران و واشنگتن نیز گفت که با توجه به رفتار کنونی آمریکا، بعید است که چنین اتفاقی رخ دهد.
اما از سوی دیگر، برخی معتقد هستند گفت‌وگو و مذاکره مستقیم با آمریکا تابو نیست و می‌توان در موضوعی خاص با هدف رفع بحران صورت بگیرد. همچنان که پیش از این نیز میان دو کشور بر سر عراق و افغانستان مذاکراتی شکل گرفت. اما آنچه موجب نگرانی در مذاکره مستقیم با آمریکا در جریانات داخلی شده، تجربه برجام و خروج آمریکا از توافق هسته‌ای است که در دامن زدن به این فضای بی‌اعتمادی موثر است.
ایران به‌دنبال توافق مطلوب و پایدار
بی‌شک مباحثه درون خانواده انقلاب، بر سر رویکردهای سیاست خارجی کشورمان امری لازم و سودمند است که می‌تواند دستگاه‌های سیاستگذار حاکمیتی را ازلحاظ همه جوانب وادارد و موجب شود تا منافع ملی به بهترین شکل تبیین و تامین شود. اما همان‌گونه که همه گروه‌های سیاسی بر آن اشراف دارند، مبانی سیاست خارجی ایران و همچنین خط و خطوط مذاکرات در اتاق فکری تعیین می‌شود که تیم مذاکره در وین مجری آن سیاست‌هاست؛ البته این نکته را هم باید موردتوجه قرار داد تیم مذاکره‌کننده ایرانی نیز گفته تا زمانی که این اطمینان وجود نداشته باشد که چنین دیداری، دستاوردی به همراه خواهد داشت و به دستیابی به توافقی خوب و پایدار کمک خواهد کرد، ضرورتی برای انجام گفت‌وگوی مستقیم وجود نخواهد داشت.
فرمت‌های مذاکراتی زمانی برای ایران دارای ارزش و موضوعیت خواهند بود که این اطمینان وجود داشته باشد که به حصول نتیجه مطلوب کمک می‌کنند. همچنان که تا به امروز گفته شده ایران هیچ عجله‌ای برای توافق ندارد و «نتیجه» برای آن مهم‌تر از «زمان» است تا به توافقی دوطرفه، متوازن و مطلوب که به‌ازای ایجاد محدودیت در بخش‌هایی از برنامه هسته‌ای کشورمان، به ایجاد انتفاع اقتصادی واقعی و رفع موثر و کارآمد تمامی تحریم‌های وضع‌شده علیه ایران منجر شود؛ دست یابد. برهمین اساس، حسین امیرعبداللهیان، در توییتر و در پاسخ تلویحی به انتقادها از اظهارات اخیرش درباره احتمال مذاکره مستقیم میان ایران و آمریکا، نوشت: «تاریخ، تجربه و رفتارشناسی آمریکا نشان داده است که به سیاستمداران و حاکمان آمریکا نمی‌توان اعتماد کرد. برای ما ملاک هرگونه قضاوتی، مشاهده رفتار عملی آمریکا خواهد بود. در موضوع لغو تحریم‌ها نیز باید منافع کامل ایران محقق شود و روی زمین اتفاق ملموسی رخ دهد.»
انبارلوئی: افق روشنی برای توافق در وین وجود ندارد
در همین زمینه و برای بررسی نقدهایی که ازسوی نیروهای انقلابی به احتمال مذاکره مستقیم ایران و آمریکا شده است با سید کاظم انبارلوئی گفت‌وگو کردیم. انبارلوئی، معاون سیاسی حزب موتلفه اسلامی در گفت‌وگویی با اشاره به بدعهدی‌های آمریکا در طول سال‌های گذشته، اظهار داشت: ما در طول ۴۰سال گذشته بدعهدی‌هایی از آمریکایی‌ها دیدیم و اگر آمریکایی‌ها می‌خواستند با ما توافق کنند در دولت روحانی این کار را می‌کردند. دولت روحانی میانه‌رو بود و نرمش نشان داد اما آمریکا به‌هیچ‌وجه به تعهداتش عمل نکرد. ما در برابر دشمنی هستیم که مدام در حال خصومت‌ورزی در برابر ایران است؛ بنابراین هیچ افق روشنی برای توافق وجود ندارد.این عضو حزب موتلفه اسلامی بیان داشت: اما ایران نیز نباید میز مذاکره را رها کند و در یک وضع ممکن است. ما سه اصل قطعی و روشن داریم که مسوولان نظام از این سه اصل کوتاه نخواهند آمد: ۱- لغو کامل تحریم‌ها، ۲- تضمین، ۳- راستی‌آزمایی. اگر هریک از این سه اصول یا خط قرمزها تحقق نیابد، به تداوم تحریم‌ها منجر می‌شود.
وی افزود: البته یک اتفاقی نیز در آن‌سوی میز مذاکرات صورت گرفته و کسانی که در تیم آمریکایی بر طبل تشدید تحریم‌ها می‌کوبیدند، کنار رفتند و این را باید یک اتفاق نو تلقی کرد اما نباید فریب بخوریم آمریکایی‌ها ممکن است عقب‌نشینی داشته باشند برای حمله گسترده‌تر. ما تاکنون علامت و نشانه‌ای از تغییر رفتار آمریکا ندیدیم. این نشانه‌ها باید عملی باشد، نه حرف.
انبارلوئی با بیان اینکه مذاکره با آمریکا هیچ‌وقت تابو نیست، تاکید کرد: مذاکره در گذشته نیز صورت گرفته اما جواب نداده است. وقتی صحبت از مذاکره می‌کنیم باید ببینیم اراده‌ای در طرف مقابل میز هم هست یا خیر؟ اما اخباری که از مذاکرات وین به گوش می‌رسد تاکنون هیچ اراده‌ای برای پذیرش صددرصد دیدگاه‌های ایران وجود ندارد. آمریکایی‌ها مهارتی دارند و مهارت آنان این است مذاکرات را به دالان‌های تودرتو می‌برند و چند سال می‌گذرد و متوجه می‌شویم که مذاکرات عبث بوده است.
این فعال سیاسی و رسانه‌ای این را هم تاکید کرد که هریک از جریانات سیاسی که در قبال اخبار مذاکرات موضع می‌گیرند باید نشانه‌های عملی از سوی طرف‌های مذاکره‌کننده به‌ویژه آمریکا ببینند. اما تاکنون هیچ اتفاقی در وین نیفتاده است؛ بنابراین همین موضوع ایران که اجازه ندادند امریکا با آن‌ها روبه‌رو شود اتفاق خوبی است و این موضوع آمریکایی‌ها را در جهان تحقیر کرد.انبارلوئی در پایان خاطرنشان کرد: در اتاق فکر شورای عالی امنیت، مجلس و دولت سیاست‌ها و مباحث مذاکره را طراحی می‌کنند و به تیم مذاکره می‌دهند؛ بنابراین یک یکدستی و یک فهم مشترک در این زمینه وجود دارد. تاکنون نشان دادند در اتاق فکر جمهوری اسلامی یک یکدستی وجود دارد و قاعدتا بحث‌ها مطرح می‌شود و تیم مذاکره‌کننده آن تصمیم‌ها را عملی می‌کند.
مذاکرات در چه مرحله‌ای است؟
دور هشتم مذاکرات که از ششم دی‌ماه آغاز شد، به گفته انریکه مورا، نماینده اتحادیه اروپا، یکی از طولانی‌ترین ادوار گفت‌وگوها بوده است. از شنبه هفته جاری نیز گفت‌وگوهای وین به مدت یک هفته وارد دوره تنفس شد. انریکه مورا به‌تازگی با علی باقری‌کنی، مذاکره‌کننده ارشد ایران دیدار و سپس با هیاتی دیپلماتیک که گفته می‌شود از قطر است ملاقات کرد؛ البته هنوز هیچ منبع رسمی این دیدار را تایید یا تکذیب نکرده و جمهوری اسلامی ایران هم تاکید دارد که ملاقات هیات‌ها در وین ارتباطی به روند مذاکرات رفع تحریم‌ها ندارد.
همزمان با ورود مذاکرات به مراحل پیچیده و حساس فنی، گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال دستیابی به توافق نهایی تا ماه فوریه شدت گرفته و برخی منابع دیپلماتیک مدعی شدند که هفته‌های پیش‌رو در روند مذاکرات تعیین‌کننده است.
البته طرف‌های اروپایی در ادامه رویکرد غیرسازنده‌ای که از ابتدای مذاکرات در پیش گرفتند تعابیر تندتری را به‌کار می‌برند؛ ازجمله وزیر امورخارجه انگلیس که مدعی شد مذاکرات در حال رسیدن به بن‌بست خطرناکی است. وی ادعا کرد: ایران باید اکنون انتخاب کند که آیا می‌خواهد به توافق دست یابد یا مسوول فروپاشی برجام (توافق هسته‌ای) باشد و اگر برجام فروپاشد، همه گزینه‌ها روی میز قرار می‌گیرد.گزارش‌ها حاکی است که مذاکرات به گردنه تصمیم‌گیری‌های دشوار سیاسی در سه حوزه رفع تحریم‌ها، تضامین و راستی‌آزمایی رسیده و بدیهی است که طرف‌های غربی باید برای سرعت بخشیدن به روند گفت‌وگوها تصورات نادرست، سوگیری‌ها و تعصبات غلط را که در تضاد با مذاکرات حرفه‌ای است کنار گذاشته و اقدامات اعتمادساز و معتبری را صورت دهند.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه ایران هم در گفت‌وگو با آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد بر اراده جدی جمهوری اسلامی ایران برای رسیدن به توافق خوب در کوتاه‌ترین زمان ممکن تصریح کرد.
وی با اشاره به عدم اعتماد به حاکمان کاخ‌سفید، بر ضرورت انجام اقدامات عملی و ملموس و قابل راستی‌آزمایی طرف غربی و آمریکا برای اثبات دستیابی به توافق پایدار و قابل‌اتکا تاکید کرد.
انبارلوئی: ما در طول ۴۰سال گذشته بدعهدی‌هایی از آمریکایی‌ها دیدیم و اگر آمریکایی‌ها می‌خواستند با ما توافق کنند در دولت روحانی این کار را می‌کردند. دولت روحانی میانه‌رو بود و نرمش نشان داد اما آمریکا به‌هیچ‌وجه به تعهداتش عمل نکرد.
روزنامه صبح نو
مذاكرات در چه مرحله‌ای است؟
دور هشتم مذاكرات كه از ششم دی‌ماه آغاز شد، به گفته انریكه مورا، نماینده اتحادیه اروپا، یكی از طولانی‌ترین ادوار گفت‌وگوها بوده است.
۱۴۰۰/۱۱/۱۳
