سید محمد رضایی - به گزارش نما بی گمان عنصر انتقاد را می بایست از لوازم نظارت اجتماعی شمرد که در اصل هشتم قانون اساسی مورد تصریح قرار گرفته است( امر به معروف و نهی از منکر) از سوی ديگر بیش و کم وجود منتقد در نظام های باز پذیرفته شده و احزاب اقلیت چنین نقشی ایفا می کنند. ایران پس از انقلاب نیز تجربیاتی دراین باب دارد از جمله جدایی روحانیون مبارز از جامعه روحانیت نمونه ای است که با موافقت امام ره انجام گرفت. همچنین نقل است رهبر انقلاب در دیدار جمعی از فعالان سیاسی به این مضمون گفته بودند که اگر حریان اصلاح طلبی وجود نمی داشت من چنین جریانی راپدید می آوردم.
با این وجود بیش از بیست و پنج سال است که رهبر انقلاب نشان دا ده اند که مقوله انتقاد و مخالفت نباید به رقابت های حزبی محدود بماند بلکه بایستی در میان نخبگان و تشکل های علمی و دانشجویی نیز تعمیق شود. از این رو پیوسته مخاطبانش را به مطالبه گری و اتخاذ مواضع انتقادی تشویق و تهییج می کنند.
مروری بر تکاپوهای ایشان نشان می دهد که تا کنون تلاش های ایشان با همین جهت گیری معطوف به ایجاد چند جنبش بوده است که عبارتند از: جنبش عدالت خواهی، جنبش نرم افزاری در حوزه علم و فناوری و همچنین هدایت دانشجویان به اندیشه ورزی منتقدانه در باره مسایل و بحران های کشور. طبعا هدف آن بود که نسل های سوم و چهارم انقلاب به سطوحی از بلوغ نایل آیند که با جسارت و اعتماد به نفس پای از دانشگاه به عرصه قوه اجرایی نهند و برای معضلات کشور راه حل بیافرینند.
ارزیابی سبک
سبک رهبر انقلاب در این حوزه را گونه تفصیلی و تکامل یافته سبک امام ره می دانم. حق آن است که امام راحل را آغازگر سبکی نو در پرورش نسلی نو بشماریم. نسلی با شور و شعور علمی، انقلابی برخوردار از اعتماد به نفس و باورمند به گزاره « ما می توانیم».
بی شک سبک خامنه ای فرزانه مأخوذ از روش امام ره است اما تفاوتهایی هم با روش امام ره دارد اگر چه روح واحدی بر هر دو روش حاکم است. اعضای جهادسازندگی و نیروهای رزمنده دو طیف از مجموع هایی بودند که طعم هدایت های امام ره را در این زمینه چشیدند و به خوبی پرورش یافتند و نقش های بی بدیلی در صحنه های مختلف آفریدند و بسیاری از آنان به مدیران موفق و پیشگامان خود باوری علمی بدل شدند.
باری اهتمام رهبری را می بایست متوجه نهادینه سازی عادت به نظر ورزی و خوی اندیشه علمی دانست که موتور محرکه آن تفکر انتقادی است. ایشان در این پروژه می کوشند پیامدهای مخرب اتکا به غرب و تضعیف خودباوری که محصول حاکمیت گفتمان های برخی احزاب بوده است را بزدایند و به نظر می رسد موفق بوده اند.
اما اینک علاوه بر آن، هدف عینی ایشان این است که در کنار تزریق روح اعتماد به نفس به جامعه هدف، راه حل های علم پایه به دست نسل های انقلابی طراحی گردد و برای حل معضلات و بحران ها به راس و بدنه دیوانسالاری کشور راه یابد. و از این رهگذر فاصله دانشگاه از جامعه کاهش یابد.
ویژگی مهم روش شناسی پروژه ای که ایشان دنبال می کنند پرورش جوانان شجاع، متکی به نفس، مجهز به علم و فناوری و منتقد وضع موجود است. به جرات باید افزود که بستر سازی برای نقد علمی وضع موجود بارزترین متغیر در فرآیند نیرو پروری مد نظر ایشان است. پروردگان این پروژه کسانی خواهند بود که مدافع و مجیز گوی مدیران و صاحب منصبان نباشند، عالمانه به پدیده ها و معضلات جامعه بنگرند و برای حل مشکلات راه حل علمی عرضه کنند. بدین سان نخبه پروری هدفمندی رخ می دهد که زمینه گردش نخبگان را نیز تمهید می نماید.
پیشینه
پیشینه نشان داده ایشان قادر به تدارک جنبش نرم افزاری، جنبش جهاد محرومیت زدایی، جنبش عدالت طلبی، جنبش شعر انقلابی و ... بوده اند. چنانکه سهم ایشان در رشد کمی و کیفی نهضت حفظ و تلاوت قرآن مجید بی بدیل است. باید پذیرفت که دستگاه فاهمه و ذهن آسیب شناس ايشان به نیکی خلا های موجو را شناسایی و راه برون رفت را نیز برنامه ریزی می کند و البته موفقیت های درخوری هم داشته اند.
ضرورت آسیب شناسی
با آنکه به موفقیت های درخور و شایسته این روش معتقدم اما برآنم که نقاط قوت و ضعف، مقیاس، گستره کمی و کیفی آن جنبش ها، آسیب ها، توفیقات و ناکامی های آن جنبش ها جای بررسی و تامل دارد زیرا به موازات تلاش های ایشان، متغیر هایی به مثابه پادجنبش ها نیز به کارند و می توانند آن جنبش ها را تضعیف کنند و یا از نفس بیاندازند. از اینرو باید در مجالی دیگر به آسیب شناسی آنها نیز پرداخت.
بداعت سبک
تاجاییکه می دانم سبک امام ره و رهبر انقلاب بدیع می نماید. بداعت این روش خصوصا اگر با رفتار پهلوی ها مقایسه شود به روشنی دیده خواهد شد. چنانچه با سیاست دیگر حکومت ها نیز سنجیده شود، ابتکاری بودن روش ايشان معلوم خواهد گردید.
نکته برجسته در کنار ویژگی های برشمرده، منتقد پروری در این پروژه است که به ظاهر با منطق متداول حاکمان سازگار نیست. چنین نیست که حاکمان مردم را صاحب بینش، منتقد و دارای تفکر انتقادی بپرورانند. این ویژگی از آنجا اهمیت می يابد که عموم حکومت ها مردم را مطیع محض و بی خبر از روند سیاست گزاری و فاقد قوه تمییز می پسندند.
