به گزارش نما، اما اکنون با همه‌گیری جدیدی از خانواده ویروس‌های آبله به نام آبله میمون (Monkeypox) مواجهیم که تا ۱۲خرداد ۱۴۰۱ در ۲۷ کشور غیربومی با مجموع ۷۸۰ مورد گسترده شده و همین مسأله نگرانی‌هایی را درباره شیوع عالم‌گیری جدیدی به‌وجود آورده است. برخی می‌گویند شاید پس از کووید-۱۹ حالا بیماری عالمگیر تازه‌ای در راه است و باز هم باید چشم به راه تولید واکسن‌های تازه باشیم و گرفتاری‌های ناشی از همه‌گیری بیماری باز هم قرار است گریبانگیرمان شود. ازاین‌رو با دکتر استفانو ولا (Stefano Vella) ویروس‌شناس و متخصص بیماری‌های عفونی که ریاست انجمن بین‌المللی ایدز، ریاست شبکه آزمایشات بالینی ایدز اروپا، عضویت در هیئت بازبینی فنی صندوق جهانی مبارزه با ایدز، سل و مالاریا را در کارنامه دارد، گفتگو کرده‌ایم.
آبله میمون از جانوران منتقل می‌شود و انتقال آن ازطریق انسان-به-انسان بسیار نادر است. پس مواردی که تاکنون ابتلای آن‌ها به این بیماری تایید شده است چگونه آلوده شده‌اند؟
در محیط‌هایی که در آن‌ها بیماری بومی است چرخش ویروس آبله میمون احتمالا ویژگی عادی خودش یعنی انتقال از طریق پستانداران مختلف به‌خصوص نخستی‌ها را حفظ کرده و معمولا طی حوادث اتفاقی مثل گازگرفتگی یا تماس مستقیم با خون، گوشت و ضایعه پوستی/مخاطی بیماران آلوده منتقل می‌شود، اما انتقال انسان به انسان از طریق تماس نزدیک با مواد آلوده ناشی‌از ضایعات پوستی فرد مبتلا و همچنین ازطریق قطرک‌ها درصورت تماس طولانی‌مدت چهره‌به‌چهره و ازطریق اجسام آلوده از جمله لباس‌ها صورت می‌گیرد. به‌علاوه، ویروس می‌تواند ازطریق تماس مستقیم با مایعات بدن فرد آلوده، تماس با غشا‌های مخاطی یا پوستی حتی بدون ضایعات اگزامایی باز منتقل شود. در شیوع فعلی ویروس آبله میمون در انسان، ماهیت ضایعات موجود در برخی موارد نشان می‌دهد انتقال از راه مقاربت جنسی رخ داده است. هر‌چند نمی‌توان احتمال انتقال از طریق تماس با پوست سالم را که کمتر است، رد کرد.
خانواده ویروس آبله میمون با آبله مرغان تفاوت دارد، اما علائم هر دو بیماری بسیار شبیه هم است. چگونه می‌توان این دو را از هم تشخیص داد؟
تعاریف مشخصی برای نظارت بر همه‌گیری کنونی آبله میمون در کشور‌های غیربومی وجود دارد. برای‌مثال، مورد مشکوک به فردی در هر سنی گفته می‌شود که در کشوری که آبله میمون در آن بومی نیست زندگی می‌کند و دارای ضایعات پوستی حاد با علت ناشناخته است و یک یا چند مورد از علائمی مثل سردرد، تب حاد (بالای 38.5 درجه سانتیگراد)، تورم شدید غدد لنفاوی، درد عضلانی، کمردرد و ضعف جسمی را داشته باشد. این علائم برای تشخیص آبله میمون بسیار مهم است، زیرا بثورات حاد ناشی از انواع ویروس‌های هرپس، سرخک، عفونت‌های پوستی باکتریایی، سیفلیس، واکنش‌های پوستی آلرژیک و سایر بیماری‌هایی که به ضایعات پوستی، چون راش و تاول منجر می‌شوند این علائم را ندارند. بنابراین، اگر فردی علائم بالینی قابل انتساب به ویروس آبله میمون را داشت نیاز نیست منتظر نتایج آزمایشگاهی منفی بماند و باید قرنطینه را رعایت کند؛ به‌خصوص اگر فرد مشکوک در بازه ۲۱ روز قبل از شروع علائم درمعرض مستقیم آلودگی قرار گرفته باشد. مثلا اگر کارکنان بخش بهداشت بدون محافظ چشمی و تنفسی با فرد مشکوک به بیماری تماس داشته باشند یا فردی تماس فیزیکی مستقیم با ضایعات پوستی و تماس جنسی با فرد مشکوک داشته یا با مواد آلوده‌ای مثل لباس، ملافه یا ظروف افراد مشکوک یا تاییدشده در تماس باشد مشکوک به بیماری در نظر گرفته می‌شود. همچنین فردی که در ۲۱ روز قبل از شروع علائم به یک کشور بومی آبله میمون سفر کرده یا در این بازه شرکای جنسی متعدد یا ناشناس داشته هم مشکوک شناخته می‌شود. اگر فردی هرگز واکسن ضد آبله دریافت نکرده و هرگز هیچ تماس شناخته‌شده‌ای با ویروس‌های ارتوپاکس فعال (عامل آبله گاوی، آبله اسب و آبله میمون) نداشته، اما نتیجه آزمایش سرولوژیک مثبت برای ارتوپاکس داشته باشد هم فرد مشکوک معرفی می‌شود.
به‌نظر شما اکنون بشر باید برای یک واکسیناسیون جهانی دیگر خودش را آماده کند؟ درحال‌حاضر چه واکسن‌هایی برای مقابله با آبله میمون در دسترس است؟
به‌هیچ‌وجه. درحال‌حاضر دو نوع واکسن ضد ویروس‌های آبله وجود دارد که یکی برای آبله انسانی و دیگری برای آبله میمون است. اما به‌حتم جامعه پزشکی به هیچ واکسیناسیون عمومی جدیدی فکر نمی‌کند. با اقدامات به‌موقع پزشکی ازجمله استفاده از دارو‌های ضدویروسی خاص به‌ویژه برای کسانی که علائم شدید دارند یا به‌دلیل بیماری‌های زمینه‌ای یا نقص دستگاه ایمنی ممکن است با خطر جدی مواجه شوند می‌توان این بیماری را درمان کرد و درصورت ارزیابی دقیق خطرات و فواید استفاده از واکسن ممکن است واکسیناسیون در زمان مناسب حداکثر چهار روز پس‌از قرارگرفتن در معرض عفونت تجویز شود. واکسن به‌خصوص برای متخصصان مراقبت‌های بهداشتی تجویز می‌شود.
باید نگران عالم‌گیری جدید باشیم؟
دروضعیتی که هنوز عالم‌گیری کووید-۱۹ تمام نشده اخبار مربوط به شیوع آبله میمون نگرانی‌هایی را بین مردم جهان درخصوص شروع یک عالم‌گیری جدید به‌وجود آورده است. سازمان بهداشت جهانی اخیرا گفت: «زود است بگوییم شیوع اخیر آبله میمون می‌تواند به عالم‌گیری منجر شود، به‌خصوص‌که هنوز برای مهار موارد رو‌به‌افزایش فرصت است و نمی‌خواهیم مردم وحشت‌زده شوند و فکر کنند این شبیه کووید و شاید بدتر است.»
استفانو وِلا در پاسخ به این سوال که آیا باید از آبله میمون بترسیم به جام‌جم می‌گوید: «هیچ دلیلی برای ترس از یک عالم‌گیری جدید وجود ندارد. در ۲۰ سال اخیر به‌دفعات با شیوع آبله میمون مواجه بوده‌ایم. جدیدترین موارد، در غرب و مرکز آفریقا است و شیوع آبله میمون در این مناطق همچنان ادامه دارد. در دسامبر ۲۰۲۱ کامرون وارد همه‌گیری آبله میمون شد و تا فوریه ۲۰۲۲ سه مورد تاییدشده و ۲۵ مورد مشکوک و دو مورد مرگ در مناطقی از مرکز، شمال‌غربی و جنوب‌غربی این کشور ثبت شد و همچنان به‌طور پراکنده موارد آبله میمون در کامرون گزارش می‌شود و در این کشور، بیش‌از نیمی از مناطق دست کم یک مورد را بین سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۲ گزارش کرده‌اند. ۱۴ مارس ۲۰۲۲ جمهوری آفریقای مرکزی ۶ مورد تاییدشده با دو مورد مرگ را گزارش کرد و جمهوری دموکراتیک کنگو اعلام کرد که در بازه اول ژانویه تا ۱۷ آوریل ۲۰۲۲ قریب به ۱۱۵۲مورد مشکوک آبله میمون شامل ۵۵ مورد مرگ (۴.۸درصد میزان مرگ) در ۱۴ استان این کشور شناسایی شده است. ویروس آبله میمون که در دو کشور جمهوی دمکراتیک کنگو و جمهوری آفریقای مرکزی در گردش است متعلق به خوشه بدخیم‌تر ویروس در حوضه کنگو است. نیجریه هم ۴۶ مورد مشکوک ازجمله ۱۵ مورد تاییدشده این بیماری را بین اول ژانویه تا ۳۰ آوریل ۲۰۲۲ گزارش کرد.»
استفانو ولا ادامه می‌دهد: «در بازه سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲، نیجریه ۲۴۱مورد تاییدشده را اعلام کرد که ۸ مورد مرگ با نرخ ۳/۳درصد را شامل می‌شود. تابستان ۲۰۰۳ این بیماری با ۳۵ مورد تاییدشده و ۳۶مورد مشکوک به‌صورت همه‌گیری در شش ایالت آمریکا شایع شد. علت این شیوع، محموله‌ای از جانوران شامل حدود ۸۰۰ پستاندار کوچک از ۹ گونه مختلف بودند که آوریل ۲۰۰۳ از غنا به ایالت تگزاس وارد شدند. همه افراد آلوده، پس‌از تماس با سگ‌های خانگی که نزدیک جانوران وادارتی نگهداری می‌شدند بیمار شدند و این اولین‌بار بود که آبله میمون در انسان، خارج از آفریقا گزارش شد. به‌طورکلی شیوع «وارداتی» (افرادی که به آفریقا سفر کرده‌اند یا جانوران آلوده‌ای که از آفریقا وارد شده‌اند) در سال‌های اخیر در چند کشور غربی از جمله ایالات‌متحده وجود داشته، اما به‌تدریج از بین رفته است.»
هدا عربشاهی - گروه دانش و سلامت / روزنامه جام جم
«استفانو وِلا» ویروس‌شناس و رئیس اسبق انجمن بین‌المللی ایدز
آبله میمون به واكسیناسیون عمومی نیاز ندارد
واكسن ضد آبله، اولین واكسن جهان است و بیماری آبله انسانی تنها بیماری عفونی ریشه‌كن‌شده تاریخ محسوب می‌شود؛ موفقیت بزرگی كه نقطه‌عطفی درخشان در علم پزشكی شناخته می‌شود.
۱۴۰۱/۳/۱۹
