جان‌کری وزیر خارجه پیشنهادی باراک اوباما برای دور دوم ریاست جمهوری قرار است بزودی در اولین سفر خارجی خود در حوزه مسئولیت دستگاه دپلماسی آمریکا به خاورمیانه سفر نماید.
براساس اخبار موجود محور و برنامه کاری این مقام بلند پایه آمریکا احیای روند صلح در خاورمیانه است که مدت‌هاست به دلیل برخی عوامل پیدا و پنهان پیگیری آن متوقف شده و تاکنون نیز امیدی برای فعال کردن آن قابل تصور نیست.
اما آنچه اکنون در پرونده کاری جان‌کری به عنوان سکاندار سیاست خارجی آمریکا می‌تواند مورد توجه و برنامه‌ریزی قرار گیرد، از دو حال خارج نیست. او یا می‌خواهد روند گذشته را دنبال نماید و همان راه رفته گذشتگان را بار دیگر زنده کند و یا اینکه واشنگتن برای احیای روند صلح خواب تازه‌ای دیده که برای تعبیر آن نیازمند زمان بسیاری است.
اما برای قضاوت در خصوص آینده دو راه حل پیش‌روی دستگاه دیپلماسی آمریکا و شخص وزیر خارجه جدید این کشور از هم‌اکنون می‌توان گفت که اگر مقامات حوزه سیاست خارجی کاخ سفید بخواهد همچون گذشته با ملاحظاتی مانند ورود نابرابر در روند صلح، امتیازدهی به اسرائیل در قبال عدم توجه به خواست فلسطینی ها،حل موضوعات مهم و اساسی بدون حضور نمایندگان واقعی مردم فلسطین و نسخه‌پیچی از راه دور عمل نمایند، این اقدام راه به جایی نخواهد برد و روند به اصطلاح صلح همچنان در جا خواهد زد.
اما اگر ایالات متحده در سایه شعار تغییر که هنوز هم کورسویی برای انجام آن از سوی اوباما برای ارتقای جایگاه واشنگتن در منطقه می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد، بتواند نگاهی جدید و یا لااقل فراتر از نسخه‌های تکراری گذشته را مطرح نماید به‌طور حتم می‌تواند قفل بزرگ مذاکرات متوقف شده صلح را تا حدودی بازگشایی نماید ولی این اقدام ملاحظاتی را می‌طلبد که تیم جدید سیاسی و امنیتی کاخ سفید می‌تواند بیشتر از دیگران خود را به آن ملزم نموده و براساس واقعیات موجود نظام بین‌الملل صحنه جدیدی از تعاملات را در خاورمیانه ساماندهی کند.
اهم ملاحظات این سفر در شرایط قبلی می‌تواند بر محور مسائل زیر صورت گیرد.
1- آمریکا به عنوان یکی از فعال ترین عناصر مسئله فلسطین - اسرائیل برای اولین بار موضوع حقوق نابرابر در جریان مذاکرات صلح در دهه‌های گذشته را مطرح و تلاش نماید در این خصوص جبران مافات کند.
2- تمامی طرح‌های صلحی که تاکنون از سوی اشخاص،کشور‌ها و جریانات سیاسی و بین‌المللی مطرح شده دارای اصول مشترک بوده که صاحب نظران در 7 مورد آن اتفاق نظر دارند ولی تاکنون این موارد بسیار مهم برای صاحبان اصلی آن هیچ منفعتی نداشته که ایالات متحده برای ایجاد یک فضای جدید مذاکره و همکاری می‌تواند به این موارد مهم برای چشم اندار آتی با هدف حا مسئله نگاه ویژه‌ای داشته باشد.
3- راه‌حل مطرح شده اوباما در دور اول ریاست جمهوری مبنی بر شکل‌گیری دو دولت،اگرچه راهی قابل تامل می‌نمایاند ولی در خصوص چگونگی و جغرافیای شکل‌گیری کشور برای هر کدام از دو طرف هنوز مختصات دقیقی ارائه نشده است ولی در عین حال واشنگتن حتی در خصوص تشکیل دولت فلسطین در مرزهای 1967 نیز که توسط محمود عباس در مجمع عمومی سازمان ملل مطرح شده، رویکرد خوبی تاکنون ارائه نداده است.
4- اختلاف نظر آمریکا و اروپا در خصوص آینده مذاکرات صلح که به دو مفهوم صلح - امنیت پیوند خورده است، همچنان از موارد مهم معادلات مسائل فلسطین به شمار می‌آید و به همین جهت توجه جدی به این مسئله می‌تواند در نهایی شدن طولانی ترین پرونده مجادلات سیاسی در خاورمیانه مساعدت شایانی نماید.
5- برگزاری رفراندوم در سرزمین‌های اشغالی از جمله موارد مهم راه‌حل‌های موضوع فلسطین - اسرائیل به شمار می‌آید که تاکنون مورد توجه جدی ملت‌ها منطقه بوده ولی غرب به این مهم التفات لازم را نداشته است لذا این موضوع هم می‌تواند در چارچوب ذهنی حوزه سیاست خارجی آمریکا در شرایط فعلی قرار گیرد.
6- پس از پیدایش موج جدید بیداری اسلامی در کشورهای عربی بنظر می رسد هر گونه اقدامی در این جغرافیا نیازمند درک شرایط نوین براساس متغیرهای مرتبط با فضای جدید است که موضوع فلسطین هم از این مسئله مستثنی نیست و کاخ سفید در سیاست های خود حتما باید مهندسی نوین خاورمیانه را درک نماید
پایان سخن اینکه موضوع فلسطین و اسرائیل با گذشت بیش از شش دهه از حیات سیاسی رژیم صهیونیستی تاکنون به دلیل هواخواهی و ملاحظات ویژه غرب به عنوان یک معضل سیاسی - امنیتی در خاورمیانه همچنان باقی مانده و حتی براساس اسناد موجود کشورهای غربی در تداوم این روند خود را صاحب نفوذ و دلیل می‌دانند و به همین جهت نیز می‌توان انتظار داشت بذر بی‌ثباتی که غرب در منطقه پراکنده، می‌بایست توسط خود آنها جمع‌آوری شود و اینک اوباما و مردان سیاست در کاخ سفید فرصت دارند تا این عامل نا‌امنی و برهم زننده فضای صلح و همکاری را مدیریت مجدد نمایند و یا اینکه برای مهار آن نقشه جدیدی از جنش خودش برای آن بکشند.
۶ ملاحظه جدی در اولین مأموریت جان‌كری در خاورمیانه
حسن لاسجردی
۱۳۹۱/۱۰/۲۹
