شرح حدیث امام عسكری(ع) از آیت الله تهرانی

مرحوم آیت‌الله آقامجتبی تهرانی سال گذشته در چنین ایامی به شرح و تفسیر روایتی از کلمات نورانی حضرت امام حسن عسکری(ع) پرداختند که مشروح آن چنین است:

به گزارش نما به نقل از تسنیم، روی عن حسن بن علی العسکری علیه‌السلام قال: «اَوْرَعُ النَّاسِ مَنْ وَقَفَ عِنْدَ الشُّبْهَةِ، اَعْبَدُ النَّاسِ مَنْ اَقَامَ عَلَى الْفَرَائِضِ، اَزْهَدُ النَّاسِ مَنْ تَرَكَ الْحَرَامَ، اَشَدُّ النَّاسِ اجْتِهَاداً مَنْ تَرَكَ الذُّنُوبَ». روایت از امام حسن عسگری صلوات الله علیه منقول است که حضرت فرمودند: باورع‌ترین مردم کسی است که وقتی به عملی رسید که نمی‌داند حرام است یا حلال، آن کار را انجام ندهد.

«اَوْرَعُ النَّاسِ مَنْ وَقَفَ عِنْدَ الشُّبْهَةِ»؛ وقتی به یک عملی می‌رسی که شبهه‌ناک است، یعنی نمی‌دانی این کار باطل است یا صحیح، حرام است یا حلال، اینجا توقف کن! آن کار را انجام نده! باورع ترین مردم این شخص است. «اَعْبَدُ النَّاسِ مَنْ اَقَامَ عَلَى الْفَرَائِضِ»؛ عابدترین مردم کسی است که واجباتش را انجام بدهد، خوب توجه کنید! در آن نه مستحبات دارد و نه چیز دیگری، حضرت فرموده‌اند: کسی که فقط واجباتش را انجام دهد، از عابدترین مردم است. حالا بعضی خیال می‌کنند عابدترین مردم کسی است که شب تا به صبح بایستد و نماز بخواند یا روزه مستحبی بگیرد. این‌طور نیست؛ بلکه عابدترین مردم کسی است که مقید باشد واجباتش را انجام دهد.

«اَزْهَدُ النَّاسِ مَنْ تَرَكَ الْحَرَامَ»؛ زاهدترین مردم کسی است که مرتکب حرام نشود، یعنی حرام را ترک کند. چون در باب زهد غالباً جنبه‌های مالی پیش می‌آید، فقط همین امور به ذهن آدم می‌آید. یعنی معمولاً ما از زهد این را می‏‌فهمیم که انسان مقید باشد مال حرام را ترک کند. ما این فرد را زاهد‌ترین مردم می‏‌دانیم. اما حضرت می‏‌فرماید: زاهدترین مردم از حرام خودداری می‏‌کند چه مال باشد و چه غیر مال؛ یعنی مرتکب حرام نمی‏‌شود.

حضرت نفرمود که زاهدترین مردم آن کسی است که مثلاً نان خشک بخورد! اصلاً و ابداً. یا مثلاً کسی است که زیرش فرش نیندازد و روی مقوا بخوابد! زیر سرش بالشت نگذارد و مثلاً آجر بگذارد! مرحوم پدرم می‏‌فرمود: هیچ وقت از این اداها در نیاورید! اینها کار شیطانی است. این‌ها کار الهی نیست. در این کارها خدا نیست. این حرف ایشان است. «اَزْهَدُ النَّاسِ مَنْ تَرَكَ الْحَرَامَ»؛ کسی که کار حرام انجام ندهد، زاهدترین مردم است.

«اَشَدُّ النَّاسِ اجْتِهَاداً مَنْ تَرَكَ الذُّنُوبَ»؛ روایات در باب طاعات و عبادات و امثال این‌ها، این تعبیرات را می‏‌کنند که انسان باید کوشش کند و اجتهاد در اطاعت و عبادت داشته باشد. لذا تعبیر «کوشش» و «اجتهاد»، در باب طاعات و عبادات مطرح می‏‌شود، در روایات ما هم همین‌طور است.

حضرت عسکری(علیه‌السلام) در اینجا می‏‌فرمایند: می‌دانید سخت‏‌کوش‏‌ترین مردم از نظر کوشش کردن نسبت به اطاعات الهی و عبادات الهی کیست؟ آن کسی است که مقید باشد، گناه نکند. اینکه مقید باشی که گناه نکنی خیلی سخت است، اگر این‏گونه باشی، تو را جزء افرادی می‌نویسند که کوشش زیاد برای اطاعت و عبادت خدا کرده‌‏ای.

«اَشَدُّ النَّاسِ اجْتِهَاداً مَنْ تَرَكَ الذُّنُوبَ»؛ یعنی گناه را ترک کن، تمام مستحبات پیش‏کش! با مستحبات کاری نداشته باش! مکروهات خیلی مهم نیست. اصلاً این حرف‌ها تا زمانی که تو آلوده به گناه هستی، مطرح نیست. به تعبیر دیگر، از اول تا آخر روایت این است: کسی که مقید باشد و به واجباتش عمل کرده و محرمات را ترک کند، باورع‌ترین، عابدترین، زاهدترین و باکوشش‌ترین مردم در راه اطاعت الهی است.