در سالي كه در آخرين روزهاي آن هستيم، جمعي ديگر از اهل قلم چهره در نقاب خاك كشيدند.
به گزارش ايسنا اين گزارش نگاهي گذرا دارد به درگذشت نويسندگان، شاعران، مترجمان و محققاني كه در سال 1390 از دنيا رفتند.
امسال عرصه‌ي ادبيات چند چهره‌ي پيشكسوت و تأثيرگذارش را از دست داد؛ از جمله سيمين دانشور، بانوي ادبيات داستاني ايران، و ابراهيم يونسي، مترجم و نويسنده‌ي پركار. فريدون فرياد، شاعر و مترجم شعرهاي يانيس ريتسوس، ديگر چهره‌ي ادبي‌اي بود كه امسال از دنيا رفت. در اين بين خبر تصادف و مرگ دو شاعر جوان نيز جامعه‌ي ادبي را در بهت فروبرد؛ غلامرضا بروسان و همسرش، الهام اسلامي كه خوش درخشيدند و زود ترك‌مان كردند.
در ابتداي سال 90، حميد كرمي هم‌زمان با بهار از دنيا رفت. اين شاعر پيشكسوت دفاع مقدس نهم فروردين‌ماه بر اثر سكته‌ي قلبي در سن چهل‌ونه‌سالگي درگذشت. از جمله‌ي آثار او، كتاب‌هاي «بر شانه‌هاي كوهستان» و «سايه‌روشن‌هاي ويدر» بودند.
بهار تمام نشده بود كه شاعري ديگر از دنيا رفت. ميرصالح حسيني، شاعر و محقق، هشتم خرداد‌ماه ديده از جهان فروبست. اين شاعر 66 سال داشت كه درگذشت. متولد سال 1324 در سراب بود و از منظومه‌ي «حيدربابا يه سلام» محمدحسين شهريار، ترجمه‌اي منظوم به زبان فارسي منتشر كرده بود.
در تابستان، محسن اردبيلي، از فعالان تدوين كتاب‌هاي تاريخي زنجان، از دنيا رفت. او كه متولد سال 1313 بود، 20 تيرماه درگذشت. اردبيلي صاحب 20 كتاب تأليفي در زمينه‌هاي تاريخي بود.
سيدحسين الهامي، نويسنده، شاعر و روزنامه‌نگار، هم در 13 شهريورماه ديده از جهان فروبست. او در سال‌‌هاي پيش از انقلاب با مجله‌ها‌ي «روشنفكر» و «سپيد و سياه» همكاري داشت و نخستين سردبير اجرايي روزنامه‌ي «ايران» بود.
نيمه‌ي شهريورماه، محمدحسين آريا، مؤلف و مترجم در حوزه‌ي‌‌ِ تاريخ، از دنيا رفت. او متولد سال 1315 در خرم‌آباد لرستان بود. اين سرهنگ بازنشسته‌ي نيروي زميني ارتش آثار متعددي را چاپ كرده است كه از جمله به ترجمه‌ي «تمدن مغرب‌زمين» نوشته‌ي اشپيل فوگل، «تمدن‌هاي عالم» تأليف فيليپ آدلر، «ساندينو» تأليف گئورك سلسر، «بررسي تاريخ تمدن» تأليف آرنولد توينبي، «گاندي زنداني اميد» جوديت براون، «برخورد آراي مسلمانان و مسيحيان» تأليف مونتگمري وات و «مسلمانان در اروپا» تأليف برنارد لوئيس مي‌توان اشاره كرد.
عظيم خليلي ديگر شاعر درگذشته در سال 1390 بود كه 16 مهرماه از دنيا رفت. او متولد سال 1320 بود و مجموعههاي شعري همچون «عاشقانه»، «موج»، «شال» و «ماهيگير و دريا» از آثار به جامانده‌‌اش هستند.
يحيي شيدا، نويسنده‌ي كتاب‌هايي همچون «زواياي تاريخ نثر»، «تلواسه‌ها»، «غزليات»، «پسرخان» و «درياي متلاطم»، بر اثر كهولت سن اول آبان‌ماه در منزل شخصي‌اش در طالقان تبريز چشم از جهان فروبست. او از سال 1327 همكاري‌اش را با مطبوعات در روزنامه «آذرمرد» به عنوان سردبير آغاز كرد. عضو انجمن نويسندگان باكو و داراي دكتراي افتخاري ادبيات از اين مركز دانشگاهي بود.
عبدالله نوراني، کتاب‌شناس و مصحح متون فلسفي و کلامي شيعه، نيز هشتم آبان‌ماه درگذشت. او متولد سال 1308 در نيشابور بود. از جمله آثار عبدالله نوراني، تصحيح «فرائد الاصول» مرتضي بن محمدامين انصار، «سلم السماوات» تأليف ابوالقاسم بن ابي‌حامد انصاري و «شرح هدايه ملاصدرا شيرازي» از احمد بن محمد حسيني اردکاني هستند.
عباس بارز، شاعر آذربايجان، نيز 24 آبان‌ماه در شهرستان اهر چشم از جهان فروبست. عباس اسلامي متخلص به «بارز» متولد سال 1300 شمسي بود. «گل‌هاي رنگارنگ»، «ائل داغينا سلام» و «ياسلي ساوالان» از جمله كتاب‌هاي او هستند.
اما غلامرضا بروسان و الهام اسلامي همراه دختر كوچك‌شان 14 آذرماه بر اثر سانحه‌ي تصادف درگذشتند. غلامرضا بروسان متولد سال 1352 در مشهد بود. از اين شاعر مجموعههاي شعر «احتمال پرنده را گيج مي‌كند» و «يك بسته سيگار در تبعيد» منتشر شده است، كه دومين مجموعه‌ي شعرش عنوان برگزيده‌ي جايزه‌ي شعر خبرنگاران را در نخستين دوره برايش به ارمغان آورد. همچنين مجموعه‌ي شعر «مرثيه براي درختي كه به پهلو افتاده است» برگزيده‌ي دومين دوره‌ي شعر نيما معرفي شد. او همچنين گزيده‌اي از شعر مشهد را به نام «به سوي رودخانه‌ي استوك» و «عصاره‌ي سوما»، گزيده‌اي از ريگ ودا (قديمي‌ترين كتاب مقدس موجود هندوها) و «مرا ببخش خيابان بلندم» گزيده‌ي شعر شمس لنگرودي، را منتشر كرده است. الهام اسلامي هم متولد سال 1362 بود. از او مجموعه‌ي شعر «دنيا از ما چشم برنمي‌دارد» منتشر شده است كه به‌عنوان نامزد دومين دوره‌ي جايزه‌ي شعر زنان (خورشيد) معرفي شد. او همچنين نامزد سومين دوره‌ي جايزه‌ي كتاب سال شعر جوان شده بود.
عبدالرضا قناد دزفولي ديگر شاعري است كه در پاييز از دنيا رفت. او كه متولد سال 1316 بود، 18 آذرماه در بيمارستان اروند اهواز درگذشت. از اين شاعر مجموعههاي شعر «زير شاخه‌هاي زيتون»، «زير شاخه‌هاي کاج»، «زير شاخه‌هاي نخل» و «بانوي هزار آيينه» به جا مانده است.
محمد آزادگان، از پير‌غلامان و ذاكران حضرت سيد‌الشهدا (ع)، هم 13 دي‌ماه درگذشت. از او چند مجموعه‌ي شعر آييني بر جاي مانده است.
حجت‌الاسلام علي ابوالحسني (منذر) نيز سوم اسفندماه از دنيا رفت. اين نويسنده و پژوهشگر دين، تاريخ اسلام و تاريخ معاصر ايران متولد سال 1334 در تهران بود. از جمله آثار منتشرشده‌ي ابوالحسني، اين عنوان‌ها هستند: «مهاتما گاندى: همدلى با اسلام و همراهى با مسلمين»، «سياهپوشى در سوگ ائمه نور (ع)»، «ريشههاى تاريخى و مبانى فقهى»، «تحليلى از نقش سه‌گانه شهيد شيخ فضل‌الله نورى در نهضت تحريم تنباکو»، «نگاهى به اصل ولايت»، «ميعاد با استاد مطهرى؛ شهيد راه تطهير سيماى فرهنگ اسلامى از زنگار غرب‌زدگى و شرق‌زدگى»، «بررسى قرآنى و روايى توکّل» و «حکمت: مهارى بر سرکشى نفس».
ابراهيم يونسي 19 بهمنماه از دنيا رفت. اين نويسنده و مترجم پيشكسوت پس از مدتي دوره بيماري در هشتادوپنج‌‌سالگي از دنيا رفت. او متولد سال 1305 در بانه بود. از جمله ترجمه‌هاي متعدد يونسي، «آرزوهاي بزرگ» چارلز ديكنز، «جنبه‌هاي رمان» اي. ام. فورستر، «سيري در نقد ادب روس» و «دفتر يادداشت‌هاي روزانه يك نويسنده» فئودور داستايوسكي است. او همچنين در كنار كتاب‌هايي همچون «هنر داستان‌نويسي»، در زمينه‌ي داستان و رمان هم آثاري را همچون «گورستان غريبان»، «دلداده‌ها»، «فردا»، «مادرم دو بار گريست»، «كج‌كلاه و كولي»، «داداشيرين»، «شكفتن باغ»، «خوش آمدي» و «دعا براي آرمن» منتشر كرده است.
ديگر شاعري كه در اين سال از دنيا رفت، فريدون فرياد بود كه 16 بهمنماه در پي ابتلا به سرطان روده، در بيمارستاني در آتن از دنيا رفت. فرياد متولد سال 1328 در خرمشهر بود كه به عنوان مترجم آثار يانيس ريتسوس شهرت داشت و از دوستان او هم بود. اين شاعر و مترجم دانش‌آموخته‌ي ادبيات تطبيقي بود كه براي ادامه‌ي تحصيل در رشته‌ي ادبيات يونان به اين كشور سفر كرد و از اين رهگذر با ريتسوس و آثارش آشنا شد. از جمله آثار منتشرشده‌ي فريدون فرياد اين عنوان‌ها هستند: «تقويم تبعيد» (ترجمه‌ي برگزيده‌ي شعرهاي يانيس ريتسوس)، «آسمان بي‌گذرنامه»، «افسانه‌اي از بهشت» (ترجمه از ادبيات كهن فارسي به يوناني)، «نفس و داستان‌هاي ديگر» (ترجمه‌ي برگزيده‌ي داستان‌هاي كوتاه آنتونيس ساماراكيس از يوناني) و «زمان سنگي» (ترجمه‌ي شعرهاي اولين دوره‌ي تبعيد ريتسوس). يكي از كتاب‌هاي فرياد، «خواب‌هايم پر از كبوتر و بادبادك است» با موضوع جنگ تحميلي ايران و عراق است، كه به گفته‌ي خودش، در سال 1988 توسط يانيس ريستوس به يوناني ترجمه شده است و بخش‌هايي از آن در مقطع ابتدايي يونان در كتاب‌هاي درسي اين كشور تدريس مي‌شود.
پرویز رجبی هم ایران‌شناس و اهل قلمي بود كه 21 بهمنماه از دنيا رفت. او متولد سال 1318 در قوچان بود. سال 1349 از دانشگاه گوتینگن دکترا گرفت. كتاب‌هاي «هزاره‌های گمشده»، «سده‌های گم شده»، «ایران‌شناسی»، «تاریخ ایران در دوره‌ي ایلامی»، «تاریخ ایران در دوره‌ي سلوکیان و اشکانیان»، «کریم‌خان زند و زمان او» و «از زبان داریوش» از جمله آثار اين مؤلف‌اند.
در روزهاي پاياني سال هم سيمين دانشور پس از سال‌ها بيماري در سن نودسالگي درگذشت. بانوي ادبيات داستاني ايران 18 اسفندماه از دنيا رفت. سيمين دانشور متولد هشتم ارديبهشت‌ماه سال 1300 در شيراز بود. در سال 1328، دكتراي خود را در رشته‌ي ادبيات فارسي از دانشگاه تهران گرفت. يك سال بعد با جلال آل احمد ازدواج كرد و در سال 1331 براي مطالعه در رشته‌ي «زيبايي‌شناسي» در دانشگاه استنفورد، به آمريكا سفر كرد و دو سال بعد به ايران بازگشت. از جمله تأليف‌ها و ترجمه‌هاي دانشور عبارت‌اند از: «آتش خاموش»، «سرباز شكلاتي» برنارد شاو، «باغ آلبالو» و «دشمنان» از آنتوان چخوف، «بئاتريس» از شنيتسلر و «رمز موفق زيستن» از ديل كارنگي، «كمدي انساني» ويليام سارويان و «داغ ننگ» از ناتانيل هارتون، «شهري چون بهشت»، «سووشون»، «بنال وطن» از آلن پيتون، «به كي سلام كنم؟»، «غروب جلال»، «ماه عسل آفتابي» (داستان‌هاي ملل مختلف)، «جزيره‌ي سرگرداني»، «شناخت و تحسين هنر»، «از پرنده‌هاي مهاجر بپرس»، «ساربان سرگردان» و «انتخاب».
عبدالمحمد روح‌بخشان ديگر اهل قلمي است كه در سال 1390 از دنيا رفت. اين مترجم و ويراستار 22 اسفندماه بر اثر حمله‌ي فلبي درگذشت. روح‌بخشان ترجمه‌هايش را با امضاي «ع. روح‌بخشان» منتشر مي‌كرد. او متولد سال 1317 بود و از جمله آثارش، كتاب‌هاي «نیچه، فروید، مارکس» نوشته‌ي میشل فوکو، «شیخ ابوالحسن خرقانی؛ زندگی، احوال و اقوال» اثر کریستین تورتل، «یونانیان و بربرها؛ روی دیگر تاریخ» اثر امیرمهدی بدیع، «روابط حکمت اشراق و فلسفه ایران باستان؛ بن‌مایه‌های زرتشتی در فلسفه‌ي سهروردی» اثر هانری کربن، «کتاب ایرانی؛ چهار مقاله در مباحث متن‌پژوهی، نسخه‌شناسی و کتاب‌آرایی» اثر فرانسیس ریشار هستند. روح‌بخشان آثار متعددي را هم تأليف كرده كه از آن جمله، كتاب «فرنگ و فرنگی در ایران» است.
اهل قلمی كه امسال از میان ما رفتند
امسال عرصه‌ی ادبیات چند چهره‌ی پیشكسوت و تأثیرگذارش را از دست داد؛ از جمله سیمین دانشور، بانوی ادبیات داستانی ایران، و ابراهیم یونسی، مترجم و نویسنده‌ی پركار. فریدون فریاد، شاعر و مترجم شعرهای یانیس ریتسوس، دیگر چهره‌ی ادبی‌ای بود كه امسال از دنیا رفت. در این بین خبر تصادف و مرگ دو شاعر جوان نیز جامعه‌ی ادبی را در بهت فروبرد؛ غلامرضا بروسان و همسرش، الهام اسلامی كه خوش درخشیدند و زود ترك‌مان كردند.
۱۳۹۰/۱۲/۲۵
