مهم‌ترین‌ویژگی‌ مسئولان‌ازنظر امام‌صادق(ع)

به گزارش نما به نقل از ایسنا، نام پیشوای ششم "جعفر"، کنیه‌ی آن حضرت " ابوعبدالله" و لقب مبارکشان "صادق" پدر بزرگوارشان امام باقر (ع) و مادر گرامیشان "ام فروة" می‌باشد. ام فروه که نام ایشان فاطمه بود، دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر است. قاسم پسر خاله‌ی امام سجاد از فقهای برجسته شیعه و از اصحاب مورد اطمینان امام سجاد (ع) به شمار می‌آمد. در شأن و مقام آن بانو همین بس که امام صادق (ع) فرمود: " و کانت امّی ممّن امنت و اتقّت و احسنت والله یحب المحسنین" مادرم بانویی با ایمان، با تقوا و نیکوکار بود و خداوند نیکوکاران را دوست دارد.


راز نامگذاری امام (ع) به صادق


ابو خالد کابلی می‌گوید: به امام سجاد (ع) عرض کردم امام بعد از شما کیست؟ فرمود: پسرم محمد (باقر) است که علم را می‌شکافد و بعد از او جعفر که نامش در آسمان "صادق" می‌باشد.


عرض کردم: چرا تنها نام او صادق(راستگو) است با اینکه همه‌ی شما صادق هستید؟ فرمود: پدرم از پدرش نقل کرد که رسول خدا (ص) فرمودند: "هنگامی که پسرم جعفر بن محمد متولد شد، نام او را صادق بگذارید،‌ زیرا نام پنجمین فرزند او (پسر امام هادی (علیه ‌السلام) ) جعفر است که به دروغ ادعای امامت می‌کند، از این رو در نزد خداوند، به نام جعفر کذاب است..."


آغاز امامت امام


حضرت صادق(ع) امامت خود را همزمان با شهادت پدرش حضرت باقر(ع) از سال 114 هجری قمری آغاز کرد آن رهبر فرزانه در طول 34 سال امامت با برکت خویش، نقش ارزنده‌ای در گسترش فرهنگ متعالی اسلام ایفا کرد و در عصر حکومت خلفای ستمگر اموی به ترتیب: هشام بن عبدالملک، ابراهیم بن ولید، مروان بن محمد و پس از انقراض سلسله امویان، در عصر عبدالله سفاح و منصور دوانیقی از خلفای عباسی، رهبری اهل ایمان را به عهده گرفت. آن پیشوای مذهب آزادگان، پس از انجام وظایف امامت، در سال 148 هجری قمری در سن 65 سالگی به دست منصور دوانیقی، دومین خلیفه عباسی مسموم شد و در مدینه منوره به شهادت رسید و پیکر مطهرش در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد.


مهم‌ترین ویژگی‌های مسوولان از دیدگاه امام صادق(ع)


در این فرصت به مناسبت ولادت آن حضرت، به برخی رهنمودهای رهبر دوراندیش مذهب جعفری در ارتباط با ویژگی‌های مدیران دولت اسلامی می‌پردازیم.


عدالت محوری


از اوصافی که می‌توان برای یک مدیر مؤمن و شایسته مطرح کرد، اهتمام به عدالت اجتماعی و عدل محور بودن است. این واژه مقدس که در قرآن کریم و متون روایی اسلامی به طور گسترده، مطرح و بر فراگیر بودن آن تأکید شده است، مفهومی پربار، امیدآفرین و نشاط انگیز دارد.


خداوند با تأکید فراوان به گسترش عدالت اجتماعی و سیاسی در لایه‌های گوناگون جامعه اسلامی عنایت ورزیده است و به اهل ایمان فرمان می‌دهد: "ای کسانی که ایمان آورده‌اید! برای خدا قیام کنید و از روی عدالت گواهی دهید، مبادا دشمنی با گروهی، شما را به ترک عدالت(و انصاف) متمایل کند. عدالت پیشه کنید که به تقوا نزدیک است و تقوای الهی پیشه کنید که خداوند نسبت به آنچه انجام می‌دهید با خبر است."


امام صادق(ع) درباره الگوی مدیران حکومت اسلامی، یعنی حضرت محمد(ص) می‌فرماید: "آن بزرگوار، چنان عدالت را در برنامه‌های مدیریتی خود به مرحله عمل درآورده بود که حتی لحظات خود را در جلسات عمومی در میان حاضران تقسیم می‌کرد و در نگاه خودش بین افراد، تبعیض قائل نبود."


قاطعیت در اجرای عدالت


اساسا یک مدیر عادل، همزمان با اجرای عدالت در تمام ابعاد آن، ناچار است برای اجرای عدالت با مفسدان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، مروجان فساد، فحشا و بی بندوباری، بر هم زنندگان عزت و استقلال کشور و سایر موانع عدالت مقابله کند.


امام ششم در این باره فرمود: "لَا یُقِیمُ النَّاسَ إِلَّا السَّیْفُ؛ تنها شمشیر، مردم را استوار می‌گرداند."


آری در سایه مدیریت مدیران عدالت محور، باید اهل تقوا و انسان‌های پاکدامن، در آسایش زندگی کنند و خائنان و افراد آلوده دامن در هراس به سر برند. به همین سبب، صادق آل محمد(ع) می‌فرماید: "حَدٌّ یُقَامُ لِلَّهِ فِی الْأَرْضِ أَفْضَلُ مِنْ مَطَرِ أَرْبَعِینَ صَبَاحاً؛ اجرای یک مورد حد برای خدا در زمین بهتر از باریدن چهل روز باران خواهد بود."


اشتیاق به خدمت


دولتمردان پیرو مذهب جعفری(ع) همواره خود را در مقابل مشکلات مردم، مسوول می‌دانند و برای رفع نیازها و گرفتاری‌های اهل ایمان با تمام وجود اقدام می‌کنند.


آنان ریاست و منصب دولتی را هرگز به عنوان یک طعمه چرب و نرم حساب نمی‌کنند؛ بلکه فرصت و وسیله‌ای برای احقاق حقوق محرومان و مستضعفان جامعه می‌شمارند و تلاش می‌کنند تا زمانی که مشکل برادر دینی و ایمانی خود را حل نکرده‌اند، به آسایش و راحتی خود نیندیشند.


دولتمردان و مدیرانی که کانون مهر و محبت و رحمت‌اند و با گشاده رویی و اشتیاق تمام به خدمت مردم می‌پردازند، در قلب جامعه و در دل انسان‌ها جای دارند.


یک کارگزار و مدیر با ایمان در جامعه اسلامی، این نوای ملکوتی ششمین پیشوای شیعیان جهان را با گوش جال می‌شنود و نصب العین خود قرار می‌دهد که: "هر مؤمنی گرفتاری مؤمنی در سختی افتاده را برطرف کند، خداوند حوایج دنیا و آخرتش را آسان می‌گرداند و هر مؤمنی عیب مؤمنی را بپوشاند که(آن مؤمن) از آن می‌ترسد، خداوند 70 عیب دنیوی و اخروی او را می‌پوشاند و تا زمانی که مؤمن در جهت یاری به برادرش باشد، خداوند او را یاری می‌کند. پس بوسیله موعظه و پند سود ببرید و در کار خیر رغبت داشته باشید."


دولتمردان و مدیرانی که کانون مهر و محبت و رحمت‌اند و با گشاده رویی و اشتیاق تمام به خدمت مردم می‌پردازند، در قلب جامعه و در دل انسانها جای دارند. آنان با عمل پسندیده خود در روح و جان مردم نفوذ می کنند و پیوسته بر اثر لطف الهی از پشتیبانی مردم برخوردارند و عزت و احترام خواهند داشت.


امام صادق(ع) در پیام ارزشمندی به مدیران و آحاد جامعه اسلامی چنین توصیه فرمود: "بر مسلمانان شایسته است که در پیوستن کوشش کنند و در مهرورزی و عطوفت نسبت به یکدیگر مشارکت و همکاری کرده و مواسات نسبت به حاجتمندان داشته باشند. و عطوفت آنان نسبت به هم به گونه‌ای باشد که خداوند در قرآن شما را به آن امر کرد و فرمود: مؤمنین با همدیگر مهربانند."


در حقیقت، خدمت به برادران دینی بالاترین عبادتی است که هیچ امر خیری به درجه آن نمی‌رسد. آن گرامی فرمود: "خداوند متعال به چیزی همانند گام برداشتن در راه خدمت و نیکی به برادران دینی عبادت نشده است."


ساده زیستی و اجتناب از اشرافی گری


مدیران شایسته در حکومت اسلامی، ساده زیستی را یک خصلت خداپسندانه و باعث رسیدن به کمالات روح و ارتقای کیفی در انجام کارهای جامعه و خدمت به مردم می‌دانند.


آنان همواره این اندیشه خداپسندانه را در ذهن خود می‌پرورانند که مهم‌ترین راز و رمز توفیق رسول گرامی اسلام(ص) و ائمه هدی: در جذب دل‌های مشتاق سعادت، خصلت ساده زیستی و تواضع در برخورد با مردم بوده است.


آنان می‌دانند که: "بزرگ بر پیشوایان عادل واجب کرده است که خود را با مردم ناتوان برابر قرار دهند تا تنگدستی، فرد مستمند را به طغیان و سرکشی وادار نکند."


امام صادق(ع) دلدادگان به مظاهر دنیوی را مذمت کرد و فرمود: "مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ عَبَدَ الدِّینَارَ وَ الدِّرْهَم؛مشمول لعن و غضب خداست، کسی که بنده درهم و دینار باشد."


از اوصافی که می‌توان برای یک مدیر مؤمن و شایسته مطرح کرد، اهتمام به عدالت اجتماعی و عدل محور بودن است. این واژه مقدس که در قرآن کریم و متون روایی اسلامی به طور گسترده، مطرح و بر فراگیر بودن آن تأکید شده است، مفهومی پربار، امیدآفرین و نشاط انگیز دارد.


آن گرامی درباره ضرورت زندگی ساده و بی آلایش مدیران و رهبران جامعه اسلامی می‌فرمود: " می‌داند که من می‌توانم خانواده‌ام را با خرمای خوب اطعام نمایم(و به بهترین صورت زندگی کنم)؛ اما دوست دارم خداوند مرا در حال برنامه ریزی صحیح زندگی ببیند."


آری دلبستگی به دنیا علاوه بر اینکه مانع کمال انسان و باعث بدبینی عموم مردم است؛ باعث می‌شود تا یک مدیر در لذت‌های زودگر دنیا غوطه‌ور شود و از نوع محرومیت‌های طبقات نیازمند جامعه غافل باشد.


کارگزاران پیرو اهل بیت: هرگز این سخن گهربار امام صادق(ع) را فراموش نمی‌کنند که فرمود: "اگر دوست داری که در درگاه الهی با خدا همنشین شوی و در بهشت در جوار حضرت باریتعالی مسکن گزینی، باید دنیا(و مظاهر فریبنده آن) در نظر تو پست و خوار باشد. مرگ را نصب العین خود قرار بده(و برای خود در این دنیا) چیزی ذخیره نکن و بدان آنچه قبلا از اعمال نیک در این دنیا برای جهان آخرت تقدیم داشته‌ای به حال تو سودمند خواهد بود و از کارهای نیک که انجام آنها را به تأخیر انداخته‌ای ضرر خواهی کرد."


از منظر امام صادق(ع) یک مسلمان با ایمان با زندگی ساده، بی پیرایه و دل کندن از علایق دنیوی و زرق و برق آن، سعادت خود را در هر دو جهان تضمین می‌کند.


امام خمینی درباره ضرورت ساده زیستی مسوولان حکومتی می‌فرمود: مصیبت‌هایی که ملت‌ها می‌کشند از این است که متصدیان امورشان از قشر مرفه و از اشراف و اعیان جامعه، در پی این هستند که ثروتشان را زیاد کنند.


مدیران شایسته در حکومت اسلامی، ساده زیستی را یک خصلت خداپسندانه و باعث رسیدن به کمالات روح و ارتقای کیفی در انجام کارهای جامعه و خدمت به مردم می‌دانند.


آن بزرگوار در فراز دیگری از سخنانش خطاب به دولتمردان و روحانیان صاحب منصب کشور می‌فرماید: "اگر روزی از نظر زندگی از مردم عادی بالاتر رفتید بدانید که دیر یا زود مطرود می‌شوید."


"شما گمان نکنید اگر با چندین اتومبیل بیرون بیایید وجهه‌تان نزد مردم بزرگ می‌شود. آن چیزی که مردم به آن توجه دارند و موافق مذاق عامه است این است که زندگی شما ساده باشد؛ همان گونه که سران اسلام و پیغمبر اسلام(ص) و امیر مومنان(ع) و ائمه ما: زندگی شان ساده و عادی بود؛ بلکه پایین‌تر از عادی.")


امانتداری و صداقت


از مهم‌ترین نیازهای عصر ما میان آحاد جامعه به ویژه متولیان امور حکومتی، تقویت و ترویج خصلت‌های زیبای امانتداری و راستگویی است؛ زیرا فراگیر شدن پدیده دروغ، خیانت، دورویی و نفاق آثار و تبعات منفی و ناشایستی در جامعه دارد و لازم است که در عزل و نصب‌های مدیران، این ویژگی‌ها با کمال جدیت پیگیری، و تشویق و تنبیه افراد به طور شفاف با این معیارهای پسندیده انجام شود.


باید افراد چاپلوس، دروغگو و خیانت پیشه طرد، و انسان‌های امین و درستکار شناسایی شوند و در مصدر امور قرار بگیرند. آشکار کردن آثار و برکات امانتداری و صداقت، آموزش عملی و تشویق انسان‌های امین و صادق، و معرفی الگوهای پاکدامنی و راستی، مهم‌ترین نیاز جامعه به ویژه در سطح مدیران است.


امام صادق(ع) در بیان معیار انتخاب افراد می‌فرماید: " به نماز و روزه افراد فریفته نشوید؛ چه بسا که شخصی به نماز و روزه عادت کرده و ترک آن برایش وحشت آور و آزار دهنده است؛ بلکه آنها را در مقام راستگویی و امانتداری آزمایش کنید."


پست‌های دولتی در حکومت اسلامی، امانت‌هایی بس حساس و ارزشمندند و خداوند متعال در قرآن کریم فرموده است: "إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلی أَهْلِه"


"خداوند متعال به شما فرمان می‌دهد که امانت‌ها را به اهلش بسپارید."


بنابراین ویژگی امانتداری و راستگویی باید در اوصاف مدیران جامعه اسلامی با تمام وجود، دنبال، و منصب‌های حکومتی به عنوان امانت‌هایی گرانسنگ به اهلش واگذار شود.


امام صادق(ع) درباره انتخاب علی(ع) به عنوان جانشین رسول خدا(ص) و پیشوایی امت اسلام به این دو صفت اشاره می‌کند و به یار وفادارش عبدالله بن ابی یعفور پیام می‌دهد که ای عبدالله! جعفر بن محمد به تو سلام می‌رساند و یادآور می‌شود: "به ویژگی‌های علی(ع) در نزد رسول خدا(ص) بنگر و به آن‌ها ملتزم شو! براستی علی(ع) به وسیله راستگویی و امانتداری به آن ویژگی‌ها در نزد پیامبر(ص) رسید."


امام صادق(ع) در گفتاری چنین هشدار می‌دهد: "نگاه نکنید به بسیاری نماز و روزه و حج و کارهای نیک و دعا و زمزمه‌های شبانه افراد! نگاه کنید به راستگویی و امانتداری مردم."


از منظر پیشوای صادق(ع) امانتداری، 3 مرحله دارد و کسی را نمی‌توان امین به حساب آورد؛ مگر اینکه در این 3 مرحله، امانتداری خود را اثبات کند: در حفظ اموال، حفظ اسرار و رازهای پنهانی و پاسداری از ناموس مردم. اگر فردی 2 مورد را رعایت کند؛ اما در یکی دیگر از عهده برنیاید، امین نخواهد بود.


آن حضرت در این باره فرمود: "شخص را نمی‌توان امین به حساب آورد مگر آن که در سه چیز امانتداری خود را انجام دهد: بر اموال، اسرار و ناموس(مردم). و اگر دوتای اینها را حافظ باشد و یکی را ضایع کند، امین نیست."


حسن خلق، استقامت و پایدرای، عظمت نفس، ولایت پذیری، شهرت گریزی، اجتناب از اعمال ریایی، رسیدگی به خانواده، رعایت ادب در معاشرت با افراد، دوری از مجالس گناه، تلاوت قرآن و استفاده از فرصت‌ها از دیگر ویژگی‌های شیعیان، خدمتگزاران و مسوولان جامعه اسلامی از منظر امام صادق(ع) است.


پی نوشت‌ها:


صفحاتی از زندگانی امام جعفر صادق (ع)


داستان‌های حکیمانه در آثار استاد حسن زاده آملی


ویژگی‌های مسوولان از دیدگاه امام صادق(ع) عبدالکریم پاک نیا


و...