جایزه فرمایشی برای فیلم سفارشی

آرش فهيم- هشتادوپنجمين دوره مراسم اسكار امسال درحالي برگزار شد كه فيلم ضدايراني «آرگو» به عنوان بهترين فيلم اين مراسم انتخاب و معرفي شد. اين اتفاق درحالي رخ داد كه سطح فيلم «آرگو» در مقايسه با ساير نامزدهاي اين جايزه پايين تر بود. اما به نظر مي رسد محتواي اين فيلم كه در آن از شكست تاريخي آمريكا درمقابل ملت ايران در 13آبان سال 58 يك پيروزي و حماسه ساخته است : و به نوعي التيامي بر درد اين تحقير تاريخي محسوب مي شود- براي اسكار مهم تر از شاخصه هاي هنري و سينمايي بود. به همين بهانه در گفت وگويي با سعيد مستغاثي، پژوهشگر و منتقد سينما به بررسي اين دوره از جايزه اسكار پرداختيم.

¤ آيا پيش بيني مي كرديد كه فيلم نه چندان برجسته «آرگو» در هشتادوپنجمين مراسم اسكار، ساير رقباي خود را پشت سربگذارد و عنوان بهترين فيلم را كسب كند؟

صددرصد اساساً معرفي برگزيدگان اسكار طي سال هاي اخير كاملاً قابل پيش بيني شده اند. به اين ترتيب كه يك سري از محافل و جوايزي نظير گلدن گلوب، بفتا، شيكاگو، انجمن تهيه كنندگان و كارگردانان و... نقش حلقه هاي متصل به اسكار را دارند كه هر سال معمولاً به فيلم هاي خاصي كه دو - سه تا هم بيشتر نمي شود جايزه مي دهند. امسال در همه اين جوايز و آيين ها، آرگو به عنوان بهترين فيلم برگزيده شد و براساس تجربه گذشته، فيلم هايي كه در اين گونه محافل پيروز مي شوند، به احتمال قريب به يقين، در اسكار هم جوايز اصلي را به خود اختصاص مي دهند. ضمن اينكه از چند ماه پيش، زمينه چيني و تبليغات فراواني براي اين اتفاق صورت گرفته بود و از همه مهم تر اينكه؛ «آرگو» فيلم سفارشي سازمان سيا است. كه اين مسائل، اهداي جايزه بهترين فيلم هشتادوپنجمين مراسم اسكار به اين فيلم را قابل پيش بيني كرده بود.اما مگر ممكن است كه همه اين جشنواره ها نظر و سليقه اي شبيه به هم داشته باشند؟ مثلاً جايزه بفتا كه در انگلستان برگزار مي شود، چرا همان فيلمي را انتخاب مي كند كه در گلدن گلوب و اسكار انتخاب مي شود؟

اين وضعيت شبيه به ماجراي «بيگ برادر» (برادر بزرگ تر) در كشورهاي كمونيستي دوران جنگ سرد است. در آن دوران، وقتي رژيم شوروي به عنوان «بيگ برادر» هر حرفي مي زد، ساير كشورهاي بلوك شرق هم آن را تكرار مي كردند. در اسكار هم اين گونه است، با اين تفاوت كه در اينجا، اول اقمار اسكار، براساس بخشنامه ها و دستورالعمل هاي پنهان يك فيلم را برجسته مي كنند و بعد اسكار با انتخاب آن فيلم، حرف آخر را مي زند.اسكار در هشتادوپنج سال فعاليت خود، همواره نشان داده به تنها چيزي كه نظر ندارد، سينما و هنر است. يعني تنها فيلم هايي مي توانند وارد عرصه رقابت در چنين مراسمي شوند كه در خدمت اهداف و ايدئولوژي آمريكا قرار بگيرند. به همين دليل هم هست كه بسياري از فيلمسازان برجسته سينماي جهان، هيچ جايگاهي در اين مراسم نداشته اند. مثلاً بزرگاني چون آلفردهيچكاك، آيزنشتاين، هوارد هاكس و... هيچ جايزه اي از اسكار نگرفتند و هيچ گاه نيز به آن دعوت نشدند. ضمن اينكه آثاري هم كه هر سال در اسكار عنوان بهترين فيلم را كسب مي كنند، فيلم هاي شاخصي نبوده اند. اينكه مي گويند چرا فيلم «آرگو» باوجود ضعيف بودن نسبت به خيلي از آثار، برنده بهترين فيلم اسكار امسال شده است، يك اتفاق عجيب و غريب نيست. در تاريخ سينما، دو فيلم بيشترين تعداد جايزه اسكار را گرفته اند؛ «بن هور» و «ارباب حلقه ها» هر كدام يازده جايزه اسكار گرفتند. اما جالب است كه بدانيد به اعتراف كارشناسان، اين دو از ضعيف ترين فيلم هاي دوره خودشان بودند.

¤ انتخاب «آرگو» از سوي صاحبان جايزه اسكار، چه منفعتي براي آنها دارد؟

ابتدا بايد به يك اشتباه اشاره كنم؛ اينكه مي گويند هاليوود و اسكار، دغدغه منافع ملي آمريكا را دارد كاملاً اشتباه است. اين جريان در واقع در خدمت اقليت يك درصدي حاكم بر اين كشور است. چون هاليوود از سوي كمپاني هاي بزرگ سرمايه داري آمريكا مديريت و تأمين مالي مي شود. همان هايي كه امروز در نقطه مقابل جنبش وال استريت قرار دارند. فيلم «آرگو» نيز يكي از فيلم هاي تبليغاتي يك آنهاست. اين موضوع در ساير آثار برگزيده اسكار امسال نيز ديده مي شود و همه آنها به طور مستقيم يا غيرمستقيم، در راستاي منافع سرمايه داري حاكم و عليه جنبش اعتراضي 99درصدي است؛ اما آنچه «آرگو» را در اين رقابت پيش انداخته اين است كه اين فيلم، علاوه براينكه ايران و انقلاب اسلامي را به عنوان اصلي ترين تهديد منافع آمريكا در جهان هدف قرار داده، فيلم سفارشي سازمان سيا هم هست. بنابراين اگر جايزه بهترين فيلم اسكار به «آرگو» داده نمي شد، باعث شگفتي بود.

¤ تكليف ما در مقابل اين حركت سياسي اسكار چيست؟

چنين اتفاقاتي بايد موجب بيداري آن دسته از دوستاني شود كه در خواب هستند يا خود را به خواب زده اند و براي اسكار اهميت و بزرگي خارق العاده اي قائل هستند و فكر مي كنند كسب چنين جوايزي، اعتبار و وجهه است. سينماي ما از قدرت بالقوه اي برخوردار است و فرهنگي پشتوانه آن است كه مي تواند در عرصه جهاني، ده ها، بلكه صدها برابر اسكار جريان ساز باشد، يعني جشنواره هاي مان حداقل در سطح كشورهاي اسلامي و آزادي خواه جهان فراگير شود. چون بسياري از سينماگران مستقل دنيا و بسياري از فضاهاي فرهنگي حتي در خود آمريكا، از سلطه غرب سرخورده و دلزده شده اند و دنبال مفرهاي جديدي مي گردند، به ويژه از طرف كشورهايي كه براي غرب شاخ و شانه مي كشند. يعني دنيا دنبال حرف جديد است. ما بايد ميادين بازي آنها را رها كنيم و ميدان بازي خودمان را طراحي نماييم./