زیباترین خرس ‌آسیا در ایران

به گزارش نما به نقل از فارس از نیکشهر، خرس سیاه در گویش مردم بلوچستان با نام‌های «مم» و «هرس» شناخته شده است.

خرس سیاه آسیایی (مم) شهرستان نیکشهر را به سبب داشتن شرایط مناسب، به عنوان زیستگاه اصلی خود انتخاب کرده و اغلب در مناطق مختلف به خصوص ارتفاعات بخش مرکزی به زندگی آرام خود ادامه می‌دهد.

خرس سیاه از گونه‌های زیبا و نادری است که در این منطقه از ایران زندگی می‌کند.

رئیس اداره محیط زیست نیکشهر در گفت‌وگو با خبرنگار فارس درباره بیولوژی خرس سیاه آسیایی (مم) اظهار داشت: خرس سیاه آسیایی (هیمالیا) با نام علمی (ursus thibetanus) متعلق به خانواده ursidae گونه‌ای است با جثه متوسط در بین گونه‌های دیگر خرس‌ها و طول بدن این جانور با توجه به شرایط محیطی و نوع تغذیه‌ای که انجام می‌دهد متغیر بوده و از 130 تا 180 سانتی‌متر است.

حسن کیخا افزود: وزن خرس سیاه در منابع مختلف متفاوت ارائه شده است، برای نرهای بالغ 160-90 کیلوگرم و برای ماده‌ها 70 تا 130 کیلوگرم که البته به نوع تغذیه خرس‌ها و شرایط محیطی بستگی دارد.

رئیس حفاظت محیط زیست نیکشهر ادامه داد: وزن توله خرس‌ها بین 5 تا 30 کیلوگرم متفاوت است اما به طور متوسط در حدود 10 کیلوگرم وزن دارند، دم آن بسیار کوتاه و حدود 7 الی 10 سانتی‌متر بوده و از دور به زحمت دیده می‌شود.

کیخا بیان کرد: ارتفاع بدن جانور نیز به حدود 90 سانتی‌متر می‌رسد، چشم‌ها ریز و نزدیک به هم هستند و موهای بدن آن بلند است.

مم نام محلی خرس سیاه آسیایی است

وی گفت: نام محلی خرس سیاه آسیایی با توجه به جثه بزرگی که دارد به نام محلی مم شناخته می‌شود شکل ظاهری بدن خرس سیاه شبیه خرس قهوه‌ای است ولی ترکیب بدنی آن سبک‌تر و ظریف‌تر است، دست و پاهای این جانور دارای 5 انگشت با ناخن‌های تیز و قوس‌دار بوده که این مسئله کمک می‌کند تا خرس بتواند ‌به راحتی از تنه درختان و صخره‌های صعب‌العبور بالا برود.

رئیس حفاظت محیط زیست نیکشهر افزود: از مشخصات بارز این جانور، وجود لکه سفید رنگ به شکل 7 و هلال مانند روی سینه‌اش است، گوش‌های این جانور بیضی شکل و بلند و پاهایش لاغرتر و بلندتر و بخش جلویی بدن از بخش عقبی قوی‌تر است.

کیخا اضافه کرد: به دلیل کوتاه بودن دست‌ها نسبت به پاها سرعت حرکت این جانور در سرازیری کمتر از حرکت در سربالایی است حس بویایی این جانور بسیار قوی‌تر از حس شنوایی و بینایی آنهاست.

وی در مورد تولید و مثل این جانور گفت: خرس سیاه در سن 4-3 سالگی به بلوغ جنسی می‌رسد و زادآوری را شروع می‌کند البته تا زمانی که توله‌ها با مادر زندگی می‌کنند.

رئیس حفاظت محیط زیست نیکشهر بیان داشت: جنس ماده تمایلی به آمیزش ندارد، جفت‌گیری عموما در اواسط فصل تابستان شروع می‌شود در این مدت نر و ماده چند روز با هم زندگی می‌کنند، طول دوره بارداری خرس سیاه متفاوت است ولی معمولا 7 تا 8 ماه طول می‌کشد.

کیخا گفت: فصل زایمان در اواخر زمستان صورت می‌گیرد و غالبا دو قلوزا بوده، توله‌ها در بدو تولد بسیار کوچک و نارس هستند و حدود 500 گرم وزن دارند و فاقد مو و صورتی رنگ هستند و تا یک ماه چشم‌هایشان بسته است و بسیار آسیب‌پذیر هستند.

وی افزود: دوره شیرخوارگی توله خرس در حدود 6 ماه طول می‌کشد، توله‌ها تا دو سالگی وابسته به مادر هستند و با توجه به اینکه مهارت لازم را در سال اول زندگی برای گریز و مقابله با دشمن ندارند، نیاز به حمایت بیشتر توسط خرس مادر را دارند.

رئیس حفاظت محیط زیست نیکشهر ادامه داد: خرس‌ها معمولا" هر دو سال یک بار زادآوری می‌کنند به شرطی که بچه‌های همان سال تلف نشده و از بین نرفته باشند در غیر این صورت می‌توانند همان سال نیز جفت‌گیری نموده و باردار شوند و متوسط طول عمر این حیوان در حدود 30 سال است.

کیخا اذعان داشت: با توجه به این مسائل می‌توان دریافت که این جانور دارای استراتژی تولید و مثل مطلوبی نبوده و این مسئله باعث به خطر افتادن نسل این حیوان شده است.

پراکنش جهانی خرس سیاه آسیایی

وی گفت: پراکنش این گونه در سطح وسیعی از قاره آسیاه گزارش شده است و عمدتا" جنوب و جنوب شرق آسیا و شرق آسیا را شامل می‌شود این گونه در نواحی کوهستانی جنوب شرقی ایران، پاکستان، افغانستان، شمال هندوستان، نپال، بوتان، چین، لائوس، تایلند، کامبوج و ویتنام هم دیده شده است.

رئیس حفاظت محیط زیست نیکشهر افزود: حتی به صورت موردی در تایوان هم گزارش شده است اخیرا" با توجه به مطالعات صورت گرفته، چهار زیر گونه از این جانور در سطح قاره آسیا مشخص شده و زیرگونه‌ای که در ایران زیست می‌کند ursus thibetanus gedrosianus است.

پراکنش در ایران

کیخا ادامه داد: پراکنش این جانور در کشور ایران محدود به مناطق جنوب شرق شامل استان‌های کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان است. در استان کرمان در مناطقی از شهرستان‌های جیرفت و کهنوج گزارش شده و در استان هرمزگان هم در مناطقی از ارتفاعات بشاگرد گزارش شده است ولی در استان سیستان و بلوچستان از پراکنش بیشتری برخوردار است.

وی تصریح کرد: در ارتفاعات شهرستان نیکشهر، چابهار، سرباز، کوه بیرک سراوان، خاش و بزمان ایرانشهر گزارش مشاهده خرس در سال‌های گذشته اعلام شده است.

رئیس حفاظت محیط زیست نیکشهر گفت: بیشترین جمعیت این گونه در سال‌های اخیر در شهرستان نیکشهر گزارش شده است.

زیستگاه و شرایط اقلیمی

کیخا بیان کرد: انتخاب محل در زیستگاه و یا نحوه استفاده از آن ارتباط مستقیمی با آب، پوشش گیاهی، پناهگاه، امنیت، منابع غذایی و توزیع جوامع انسانی در منطقه دارد.

وی افزود: خرس سیاه در بلوچستان در مناطقی که پوشش گیاهی داز و خرما دارد، مستقرند و شرایط اقلیمی رابطه مستقیمی با محل زیست این گونه در سطح منطقه دارد.

رئیس حفاظت محیط زیست نیکشهر عنوان کرد: خرس‌ها در طول سال با توجه به شرایط محیطی در مناطق مختلفی به زندگی و استراحت می‌پردازند در منطقه نیکشهر، خرس‌ها از اواسط اسفند تا اواخر خرداد ماه که هوا گرم است مناطقی را برای استراحت روزانه انتخاب می‌کنند که خنک‌تر باشد. در این موقع از سال بیشتر در ارتفاعات بالاتر و در لانه‌هایی که شیب آن به سمت مغرب باشد و تا اواسط روز آفتاب به آن نقطه نمی‌تابد و بیشتر در داخل پوشش گیاهی که در این دره‌ها قرار دارد، زیست می‌کنند.

کیخا گفت: مهم‌ترین دلایل وجود تعداد زیستگاه‌های خرس سیاه یا مم در سطح شهرستان نیکشهر؛ بکر بودن مناطق و وجود منابع غذایی فراوان در منطقه است.

وی افزود: مهم‌ترین مناطقی که در طول مطالعه خرس سیاه در این شهرستان شناسایی شد شامل؛ منطقه داروکان و ارتفاعات اطراف این روستا، منطقه شوشیم و اسلام آباد و مخت، ارتفاعات شالمال، ارتفاعات آبند و دره زندانی، ارتفاعات کوشات، ارتفاعات جوزدر و ملوران، ارتفاعات کارچان، ارتفاعات کوه نران و کهیری، ارتفاعات جکان، ارتفاعات روستای تواران و چاهان و همچنین ارتفاعات رمش در بخش فنوج، روستای شگیم کناردان و نگور و نکهچ و... است که بیشتر این زیستگاه‌ها در بخش مرکزی شهرستان نیکشهر واقع شده است.