نقش اردوغان در بركناری مرسی

اخبارتحولات مصر چند روزی است که بخش مهمی از نگاه مردم دنیا را به خود جلب کرده و بسیاری از خود می پرسند که تحولات این کشور عربی با آن همه سابقه تمدنی و فرهنگی و مهمتر ازآن تغییرات سیاسی اخیر چه بوده که منجر به زلزله سیاسی در ارکان قدرت شده است.
حکومت تازه کار محمد مرسی پس از یک سال و اندی مسئولیت در یک براندازی خاموش توسط معارضین و با پشتوانه نیروهای ارتش ازکار برکنار شد و جای خود را به دولت موقت داد تا میراث نه چندان طولانی مدت یک حکومت دموکراتیک مصری در دوران ابتدایی خود بن کن شود.
درمیان عناصر تاثیر گذار بر این دوران زود گذرحکومتی می توان ار عوامل مختلفی نام برد که ضریب نفوذ برخی چهره های موثر منطقه ای برکسی پوشیده نیست و حتی غیر قابل انکار است.
اگربخواهیم سیاستمدارانی که بر مرسی وحکومت او تاثیر داشته اند و بنوعی الگوی شدند نام ببریم بطور حتم نمی توا ن در این باره از نام رجب طیب اردوغان چشم پوشی کنیم چرا که او اولین کسی بود که در یک سفر زود هنگام پس از پیروزی انقلاب مصر توصیه ای جالب داشت و ان اینکه مردم مصر حکومتی سکولار را تجربه کنند که این نگاه او مورد مناقشه جدی صاحب نظران مختلف قرار گرفت.

در عین حال به جهت خاستگاه اجتماعی محمد مرسی بنظر می رسد اردوغان و حزب عدالت و توسعه به لحاط کارکردی بیشترین نقش را در عملکرد وی داشته و حتی می توان ادعا کرد که به جهت نزدیکی دیدگاههای اخوانی، ترکیه الگوی جلوی چشم مردان تازه کارسیاست در قاهره بود.
در عین حال مجموعه اقدامات حکومتی مرسی در همین دوره کوتاه زمامداری نشان می دهد که سبک مورد عمل این منتخب مردم در مصر برگرفته از اقدامات عملیاتی در صحنه اجرایی ترکیه است که از همفکران اخوانی خود در انکارا یاد گرفته و یا از انها الهام گرفته است.
برای اتقان موضوع می توان به برخی نمودهای رفتاری و عملکردی مشابه در مقام دولتمردی از سوی اردوغان و مرسی اشاره کرد که ازمشرب فکری مشترک انها سرچشمه گرفته که بدلایل مختلف در مصر به نتیجه نرسیده ولی در ترکیه در طول یک دهه دارای توفیقاتی بوده است.
از جمله این رویکردهای مشترک می توان به دراولویت بودن مواجهه با کلیه رقبا از جمله دستگاه قضایی، ارتش و احزاب و گروههای سیاسی و حتی رسانه ها ودر یک کلمه بیرون کردن رقبا از صحنه اشاره کرد چراکه هم اخوان در مصر و حزب عدالت وتوسعه درترکیه در تلاش بوندد تا ازارائه هر نوع حق السهم به دیگران اجتناب ورزند و تمرکز قدرت را در خود تجمیع نمایند.
درعین حال مشی تجددگرایانه این دو حکومت سبب شد که برخلاف خواسته های عمومی به تعهداتی پایبندی نشان دهند که در گذر زمان موجبات دوگانگی در جامعه را فراهم ساخته و افراد جامعه بر ارزشهای دیگری بغیر از خواسته حاکمان به توافق برسند همچنانکه بعنوان نمونه روابط با رژیم صیونیستی یکی از مواردی که مورد مناقشه مصر و ترکیه قرار گرفته است.
ارجحیت دینی هم کیشان و عدم رعایت حقوق اقلیتها وحتی دیگر فرق در رفتار این دو سیاستمدار شرایطی فراهم کرده که بخش مهمی ازمردم آنها بنوعی از گریز از مرکز برسند و فاصله خود را ازحکومت مرکزی هر روز بیشتر نمایند تا انجا که این موضوع خود را در رفتارها و اقدامات اعتراضی مردم نشان داد.
تشابه رفتاری اردوغان و مرسی در موضوع سوریه نیز از جمله رویکردهای مشترک سیاسی و مدهبی بود که باوجود مخالفت مردم به اقدام خصمانه و هزینه زا برای دو کشور انجامید وامتیازات این نوع رفتار نیز برخلاف رویه معمول بیشتر به حساب تل آویو سرازیر شده است.
پس با توجه به نگاه مشترک اخوانی اردوغان و مرسی برای حکومتداری و خاستگاه فکری و نگاه نوگرایانه این دو درسبک مدیریت جامعه و زندگی آنها در غرب و آشنایی تشکیلاتی با اخوان المسلمین درطول زندگی و فاصله گرفتن از نسل های سنتی سبب شد تا این دو به یک درک مشترک حاکمیتی برسند.
با درنظر گرفتن این متغیرها حال می توان دریافت چرا اردوغان در یک سخنرانی آتشین به انتقاد شدید از تحولات مصر پرداخته و اقدام مخالفین مرسی را کودتا دانسته و نسبت به عدم واکنش قدرتهای بزرگ به این حوادث لب به اعتراض گشود.