«ارابه‌های مرگ» در كدام فرودگاه‌ها زمینگیر شدند

چهار سال پیش، روز بیست‌وچهارم تیرماه بود که پرواز مسافری شماره 7908 شرکت هواپیمایی کاسپین که از فرودگاه امام خمینی (ره) تهران به سمت ایروان در حال پرواز بود در حوالی روستای فارسیان قزوین سقوط کرد.

هواپیمای ‌توپولف کاسپین مدل تی یو-154 ‌در سال 1987 توسط شرکت هواپیمایی مذکور به خدمت گرفته شده بود.

توپولف هواپیمایی میان‌برد و ساخت شرکت توپولف در کشور روسیه است که نخستین بار در چهارم اکتبر 1968 (میلادی) به پرواز در آمد؛ اولین محصول آزمایشی آن در سال 1971 برای شرکت ایرفلوت (aeroflot) ساخته شد و در سال 1973 (feb 1972) سرویس دهی آن به صورت رسمی به شرکت‌های هواپیمایی دنیا آغاز شد.

‌به هر حال این توپولف کاسپین ساعت 11:45 صبح 24 تیر 1388، شانزده دقیقه پس از برخاستن در بین روستاهای فارسیان و جنت‌آباد در بخش مرکزی قزوین دچار سانحه شد و همه 153 مسافر آن به همراه 15 خدمه پرواز کشته شدند‌؛ شدت حادثه به حدی بود که 6 هکتار از اراضی زراعی این منطفه نیز دچار حریق شده و در محل برخورد هواپیما با زمین گودال عظیمی به قطر 60 تا 70 متر ایجاد شد.

پس از سانحه توپولف 154 شرکت کاسپین، نوار پارامتر‌های موتور (FDR) به شدت آسیب دیده و حدود سه متر زیر زمین در محل حادثه دفن شده بود؛ اما بالاخره نوار مکالمه خلبان و نوار پارامتر‌های موتور پیدا شد که به دلیل آسیب‌دیدگی جدی، برای بازخوانی به مرکز رسیدگی سانحه کشور روسیه ارسال شد.

در این کشور نوارها به وسیله بخار و اتوکشی ترمیم شده و پس از عکس‌برداری دیجیتالی و شبیه‌سازی، صداها استخراج شد؛ همچنین قطعات هواپیما نیز مورد بررسی دقیق قرار گرفت‌.

‌کمیسیون بررسی سانحه سازمان هواپیمایی کشوری پس از ماه‌ها تحقیق، اعلام کرد: جدا شدن یک قطعه از دیسک کمپرسور کم‌فشار (LPC) موتور شماره یک توپولف کاسپین و برخورد آن قطعه با بدنه هواپیما و لوله‌های سوخت هیدرولیکی، موجب از کار افتادن این لوله‌ها و آتش‌سوزی در انتهای هواپیما شد‌.

‌این دیسک از جنس استیل و تیتانیوم و فولاد آبدیده است و عملیات حرارتی ویژه‌ای روی آن انجام می‌شود زیرا نیازمند استحکام بسیار بالایی است اما متأسفانه یک قطعه از دیسک کمپرسور کم‌فشار (LPC) موتور شماره یک توپولف کاسپین جدا شد تا این سانحه رخ دهد.

از آن زمان بود که زمزمه خطرآفرین بودن پرواز‌ توپولف‌ها و به خطر افتادن ایمنی در پرواز این هواپیماها، مطرح شد و این پرنده‌های روسی کم‌کم‌ «ارابه مرگ» نام گرفت.

بنا بر اعلام سازمان هواپیمایی کشوری «اشتباه طراحی روسی قطعات توپولف» موجب در خطر بودن ایمنی پرواز این هواپیماها شد و با در نظر گرفتن حادثه 24 تیرماه 88، روز 30 بهمن 1389 بود که به دستور رئیس وقت سازمان هواپیمایی (نخجوانی) توپولف‌ها برای همیشه زمین‌گیر شدند تا ترس از پرواز برای مسافران این صنعت کاهش یابد.

سازمان هواپیمایی کشوری زمانی استفاده از یک مدل هواپیما را رد می‌کند که یا پشتیبانی آن هواپیما توسط شرکت سازنده صورت نگیرد و یا ایمنی هواپیما توسط کارخانه سازنده تأیید نشود.

تا قبل از دستور سازمان هواپیمایی برای زمین‌گیری توپولف‌ها، شرکت هواپیمایی ایران‌ایرتور 13 فروند، شرکت‌های هواپیمایی کاسپین ‌یک فروند، کیش ایر ‌دو فروند و تابان یک فروند توپولف در ناوگان خود داشتند که از همان 30 بهمن‌ماه، پرواز تمامی توپولف‌های این ایرلاین‌ها ممنوع شد.

* بهبهانی: توپولف‌داران با توپولف‌ها سبزی صادر کنند

حمید بهبهانی وزیر وقت وزارتخانه راه، آبان‌ماه 89 بود که ‌در همایشی در جزیره کیش از شرکت‌های هواپیمایی خواست از توپولف برای صادرات محصولات کشاورزی همچون سبزی استفاده کنند.

بهبهانی گفته بود: نباید این نوع هواپیماها را دور بریزیم و باید از آنها به عنوان هواپیمای باری جهت صادرات محصولات کشاورزی همچون سبزی استفاده کنیم.

وی تشکیل شرکت تعاونی صادراتی در این باره را پیشنهاد کرده و معتقد بود: ‌برای انجام صادرات صیفی‌جات، شرکت‌های هواپیمایی می‌توانند با تشکیل تعاونی با کارگروه‌های صادرات صیفی جات و میوه شریک شوند؛ می‌توان از این طریق صادرات سبزی و میوه به کشورهای جنوب خلیج فارس را با امکانات موجود هواپیمایی انجام داد.

* مدیرعامل قبلی شرکت فرودگاه‌‌ها: پارک توپولف‌های زمین‌گیر در فرودگاه‌های کم‌ترافیک

پس از اتمام مهلت سازمان هواپیمایی کشوری برای پارک و گراند توپولف‌های 154، تمامی توپولف‌های اجاره‌ای پس از پایان مدت زمان اجاره به کشور اصلی خود بازگشت و توپولف‌های ملکی ایرلاین‌‌های داخلی نیز در فرودگاه‌ها پارک شدند.

روز هفتم اسفند 89 بود که مدیرعامل وقت شرکت فرودگاه‌‌های کشور در گفت‌وگو با فارس اعلام کرد: توپولف‌ها در فرودگا‌های کم‌ترافیک پارک می‌شوند.

اسماعیلی گفته بود: مقرر شده است توپولف‌ها در فرودگاه‌های کم‌ترافیک پارک شوند؛ به ایرلاین‌های دارای توپولف اعلام شد تدبیری اتخاذ کنند بدین ترتیب که این هواپیماها را بفروشند یا در فرودگاه‌های کم ترافیک پارک کنند.

بنا به گفته وی ایرلاین‌ها می‌توانند توپولف‌ها را در حاشیه اپرون پارک کنند البته در قبال پارک این هواپیماهای زمین‌گیر از آنها حق پارکینگ دریافت می‌شود.

بر همین اساس‌ 17 فروند هواپیمای توپولف شرکت‌های هواپیمایی داخلی ابتدا به پارکینگ منتقل شده و برخی از آنها به کشور سازنده «روسیه» رفتند.

* مدیرعامل فعلی شرکت فرودگاه‌ها: توپولف‌های زمین‌گیر در فرودگاه‌های پر ترافیک پارک هستند

این در حالی است که مدیر‌عامل فعلی شرکت فرودگاه‌ها هفته پیش، درباره توپولف‌های زمین‌گیر به فارس گفت:‌ توپولف‌های 154 زمین‌گیر و از رده خارج شده، در فرودگاه‌های مشهد و تهران پارک هستند.

محمود رسولی‌نژاد درباره هزینه حق پارکینگ این توپولف‌ها اظهار داشت: بسته به محل پارک هواپیماها حق پارکینگ متفاوت است؛ ‌اگر این هواپیماها در پارکینگ‌های اختصاصی ایرلاین‌ها باشد، حق پارکینگی از آنها دریافت نمی‌شود و اگر در پارکینگ‌های غیر اختصاصی پارک باشند، حق پارکینگ از آنها دریافت می‌شود.

بنابراین گزارش فرودگاه‌های شهید هاشمی‌نژاد مشهد و مهرآباد از پر ترافیک‌ترین فرودگاه‌های کشور هستند.

به هر حال این هواپیماهای فرسوده در فرودگاه‌های کشور پارک شده‌اند و لازم است هر چه سریع‌تر تصمیمی مبنی بر خروج این هواپیماهای زمین‌گیر از فرودگاه‌ها، تغییر کاربری از پرواز به مدل‌های گردشگری و توریستی (نظیر رستوران) و یا فروش آنها به کشور‌های دیگر اتخاذ شود.