چگونگی وجود جن و امكان ارتباط با انسان

به گزارش خبرنگار برنا کارشناس سایت مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی در سوالی مبنی براین که به نوجوانان در برابر این پرسش ها چه پاسخی بدهیم؛وجود جن چگونه است آیا ارتباط انسان و جن امکان دارد ؟ و اگر دارد، چگونه ؟ آیا جن هم مثل انسان به غذا و ... نیاز دارد ؟ و سایر اطلاعات بیشتر در این مورد؟ پاسخ داده است:جن موجودی است که از حس، پنهان است و عقل و قدرت دارد. از آیات قرآن استفاده می‌شود که آنها مکلّف به تکالیف الهی است. درباره جن افسانه‏ها و داستان‏های خرافی بسیاری ساخته‏اند، ولی اصل وجود آن و صفات ویژه‏ای که در قرآن برای جن آمده، مطلبی است که هرگز با علم و عقل مخالف نیست.

جن‏ها مانند انسان‏ها دارای دو گروهند: مؤمنان صالح و کافران سرکش. ویژگی‏های ذیل در مورد جن، از آیاتی استفاده می‌شود:
1- موجودی است که از شعله آتش آفریده شده، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده.(1)
2- دارای علم و ادراک و تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال است.(2)
3- دارای تکلیف و مسئولیت است.(3)
4- گروهی از آن‏ها مؤمن صالح و گروهی کافرند.(4)
5- دارای حشر و نشر و معادند.(5)
6- قدرت نفوذ در آسمان‏ها و خبرگیری و استراق سمع داشتند و بعداً منع شدند.(6)
7- با بعضی از انسان‏ها ارتباط برقرار می‌کردند و با آگاهی محدودی که نسبت به بعضی از اسرار نهانی داشتند، به اغوای انسان‏ها می‌پرداختند.(7)
8- میان آن‏ها افرادی یافت می¬شوند که از قدرت زیادی برخوردارند، همان گونه که میان انسان‏ها چنین است.(8)
9- قدرت بر انجام بعضی از کارهای مورد نیاز انسان را دارند.(9)
10- خلقت آن‏ها روی زمین قبل از خلقت انسان‏ها بوده است.(10)

از آیات استفاده می‏شود بر خلاف تصور مردم که آن‏ها را «از ما بهتران» می دانند، انسان برتر از آن‏ها است، به دلیل این که تمام پیامبران الهی از میان انسان‏ها برگزیده شدند. جنّیان به پیامبر اسلام که بشر بود، ایمان آوردند و از او پیروی کردند. اصولاً واجب شدن سجده در برابر آدم بر شیطان (که بنا به تصریح قرآن از بزرگان طایفه جن بود).(11) دلیل بر فضیلت نوع انسان بر جن است.

جهات خرافی و غیر منطقی به این موجود داده شده که وقتی جن گفته می‏شود، بعضی از خرافات با آن تداعی می‏شود، از جمله این که آن‏ها را با شکل های غریب و وحشتناک موجوداتی دُم دار و سم دار می‌کشند و اینان را موذی و پر آزار، کینه توز و بدرفتار می‌دانند که ممکن است از ریختن یک ظرف آب داغ در یک نقطه خالی، خانه‏های بسیاری را به آتش کشند!

هیچ دلیلی بر انحصار موجودات زنده به آن چه می‌بینیم نداریم، بلکه دانشمندان علوم طبیعی می‌گویند موجوداتی را که انسان با حواس خود می‌تواند درک کند، در برابر موجوداتی که با حواس قابل درک نیستند، ناچیز است.بنابراین موجودات و حقایقی وجود دارند که اگر چه به حس انسان داخل نمی‌شوند، اما حقیقتاً وجود دارند.

آیا جنیان پیغمبرانی از جنس خود داشته‏اند؟ در قرآن مجید آمده است که در قیامت به خلایق خطاب می‏شود: «ای جمعیت جن و انس! بگو رسولانی از خودتان به سوی شما نیامدند که آیات مرا برایشان بازگو می‏کردند و از چنین روزی شما را بیم می‌دادند؟!»(12) ولی بیشتر مفسران بر آن هستند که کلمه «منکم» (از شما) دلیل بر این نیست که پیامبران هر دسته، از جنس خودشان می‌باشند. این را نظیر آیه «یخرج منهما اللؤلؤ و المرجان»(13) گرفته‏اند که مروارید و مرجان فقط در آب‏های شور حاصل می‌شود اما در آیه به آب‏های شور و شیرین نسبت داده شده است. نیز در عرف مردم گفته می‌شود نان و شیر خوردم، حال آن که خوردن فقط مربوط به نان است و شیر آشامیده می‌شود، پس می‌تواند منظور از رسولان، رسولان انسانی باشد که برای هدایت انسان و جن آمدند.

در حدیثی از امیرمؤمنان(ع) آمده که پیامبری به نام یوسف به سوی آنان برانگیخته شد، ولی او را کشتند، اما بین مفسران و اندیشمندان اختلافی نیست که پیامبر اکرم برای جن و انس مبعوث بوده و عده‏ای از جنیان طبق آیات و روایات متواتر به حضرت ایمان آورده و مسلمان شده‏اند. چگونگی مسلمان شدن جمعی از آنان در بعضی از روایات آمده است. از روایات استفاده می‌شود پیامبر و ائمه نمایندگانی از خود آن‏ها برایشان می¬گماشتند. نیز بعضی از آن‏ها داوطلبانه از محضر پیامبر مطالبی می‌آموختند، سپس به تبلیغ آن در قوم خود می‌پرداختند.

ارتباط با جنیان: از روزگاران قدیم بین انسان و جن، شیوه‏های مختلفی از روابط بوده است. بعضی از گونه‏های این روابط را که در قرآن و روایات و سخنان دانشمندان ذکر شده اشاره می‌کنیم:

ا) پناه بردن به جن: در قرآن مجید آمده «و همانا مردانی از انس به مردانی از جن پناه می‌بردند، پس به سختی‏های ایشان می¬افزودند».(14)

رسم عرب چنین بود که هرگاه به بیابان هولناکی می‌رسیدند، به جن آن وادی پناه می‌بردند. در اسلام از این کار نهی شده و باید به خدا پناه برد که آفریننده جن و غیر جن است. در بعضی روایات توصیه شده که در چنین مواقعی خوب است اذان بگویید تا از شر جنیان سرکش در امان بمانید.

ب) تسخیر جن: بین فقها اختلاف است که آیا جایز است جنیان را تسخیر کرد و آن‏ها را به خدمت گرفت؟ در این باره نظر قطعی و دقیق ارائه نشده، در مجموع می‌توان گفت اگر این کار نسبت به مؤمنان جن باشد و مایه آزارشان گردد، جایز نیست، ولی اگر مایه آزارشان نشود، روا است.البته به کارگرفتن آن‏ها برای کارهای نامشروع حرام است.

چگونه جنیان می‌توانند به شکل‏های مختلف در آیند؟
جنیان موجود مادی و دارای اجسام لطیفی هستند که قدرت دارند به شکل‏های مختلف در آیند و گاهی هم خداوند به حسب مصالح آن‏ها را به صورت‏های گوناگون در می‌آورد.
و این که خداوند به آن‏ها چنین قدرتی داده که به هر صورتی بخواهند در آیند.(15)

جنیان موجودات بسیار لطیف و انعطاف پذیرهستند مانند هوا که قابل انبساط و انقباض هستند. گاهی به صورت آدم، گاهی موجودات کوچک، گاهی موجودات بزرگ با بدن‏ها و چشم‏ها و موهای عجیب نمودار می¬شوند؛ یعنی ظاهر شدن برای انسان به صورتی خاص، نه آن که از ماهیت حقیقی خود خارج شوند و تغییر ماهیت دهند، بلکه به این معنا در قوه حس و ادراک انسان به صورت‏های مختلفی محسوس می‌شوند، بدون آن که تغییر ماهیتی صورت گیرد.

برای توضیح بیشتر رجوع کنید به کتاب جن و شیطان، تحقیق قرآنی، روایی و عقلی، تألیف علی‌رضا رجالی تهرانی.
پی‌نوشت‏ها:
1. الرحمن (55) آیه 15.
2. آیات مختلف سوره جن.
3. آیات سوره جن و الرحمن.
4. جن (72) آیه 11.
5. همان، آیه 15.
6. همان، آیه 9.
7. همان، آیه6.
8. نمل (27) 39.
9. سباء (34) آیه 12 - 13.
10. حجر (15) آیه 27.
11. کهف (18) آیه 50.
12. انعام (6) آیه 130.
13. الرحمن (55) آیه 22.
14. جن (72) آیه 6.
15. دائرة المعارف تشیع، ج 5، ص 450 - 452.