حذف "رای ممتع" در گرو نظر بله یا خیر نمایندگان

به گزارش نما به نقل از باشگاه خبرنگاران، "راي‌گيري" مهم‌ترين ابزار وکلاي ملت است که از طريق آن به قوانين کشور مشروعيت بخشده و آن را لازم‌الاجرا مي‌کنند.

نمايندگان مجلس ‌در خصوص طرح يا لايحه که شاکله اوليه يک قانون احتمالي به شمار مي‌رود به سه حالت اظهار‌نظر مي‌کنند: مخالف، موافق و ممتنع.

تکليف آرا موافق و مخالف روشن بوده و نيازي به بحث ندارد اما آرا ممتنع به روش فعلي در صحن مجلس شوراي اسلامي بحث‌هاي را به همراه داشته و دارد.

راي ممتنع چيست؟

"راي ممتنع" چيست كه نمايندگان ملت مجازند تا اين تعداد آرا خود را به راي ممتنع تبديل كنند؟ در فرهنگ معين، واژه ممتنع ناممكن و فرمان‌ نبردن تعريف شده است؛ در واقع رای ممتنع یک نوعی از رای میان رای موافق و رای مخالف است و تداعی‌گر این مساله است که رای‌دهنده موافق يا مخالف، موضوع راي نيست. به این معنی که رای‌دهنده با هدف راي‌گيري به عنوان روش و ابزار مشروع جهت رقابت مسالمت‌آمیز قدرت توافق دارد، اما لايحه، طرح و يا نامزدان حاضر در آن راي‌گيري مورد نظرشان نيست.

اما بودند نمايندگاني که دغدغه "راي ممتنع" داشتند و با تذکر مقام معظم رهبري که 12 خردادماه سال جاري در ديدار با نمايندگان گفته بودند: ما كه نيامديم اينجا بنشينيم "رأی ممتنع" بدهيم؛ ما آمده‌ايم بگوئيم اين بشود، اين نشود. رأی ممتنع مال آنجائی است كه انسان زحمت خودش را كشيد، كار خودش را كرد، بالاخره ذهنش به جائی نرسيد" اين موضوع را پيگري کنند.

در اين راستا چندي پيش ايرج نديمي نماينده لاهيجان و سياهكل در گفتگو با باشگاه خبرنگاران، از تلاش نمايندگان براي حذف "راي ممتنع" در راي‌گيري‌هاي صحن علني مجلس خبر داد و گفت:‌ "راي ممتنع" رفع مسئوليت است و ما مي‌خواهيم نماينده مسئول باشد نه اينكه رفع مسئوليت كند.

وي افزود: يك نماينده در زمان راي‌گيري يا بايد خودش اطلاعات داشته باشد يا اينكه از ديگران بپرسد و در راي‌گيري اعمال كند و گفتن "نمي‌دانم" كه همان راي ممتنع است، ضرورت ندارد.

نديمي خاطر‌نشان كرد: از نظر ما "راي ممتنع" دو تا معنا دارد كه يك معناي آن منفي است به طوري كه نشان مي‌دهد نماينده تحقيق و تدبير نكرده و مسئوليت‌شناسي لازم را ندارد و ما معتقديم ملت، نمايندگان را به مجلس فرستاده‌اند تا تصميم بگيرند و براي تصميم شناخت لازم است چراكه هر حركتي محتاج معرفت است.

نديمي اظهار داشت: نماينده موظف است در خصوص موضوع راي‌گيري اطلاعات كسب كند و از مخالف و موافق بپرسد تا بتواند در راي‌گيري تصميم بگيرد.

نماينده سياهكل تاكيد كرد: "راي ممتنع" رفع مسئوليت است و ما مي‌خواهيم نماينده مسئول باشد نه اينكه رفع مسئوليت كند.

عضو كميسيون اقتصادي مجلس خاطر‌نشان كرد: دومين علت تلاش براي حذف "راي ممتنع" اين است كه اين‌گونه راي تعيين‌كننده بوده و در برخي موارد باعث عدم تصويب يك قانون خوب مي‌شود بنابراين بايد تكليف آن روشن شود.

نديمي گفت: تصميم داريم با اصلاح آيين‌نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي، "راي ممتنع" را حذف كنيم.

وي تصريح كرد: به لحاظ كارشناسي و زماني شايد دو سه هفته‌اي طول بكشد ولي در نهايت اين اقدام انجام خواهد شد.

البته اين موضوع به اينجا ختم نشد و ايرج نديمي به عنوان پيگيري‌کننده اصلي حذف "راي ممتنع از صحن مجلس" از گام دوم مجلس براي حذف "راي ممتنع" خبر داد و به باشگاه خبرنگاران گفت: در حال تهيه طرحي هستيم تا بتوانيم بر اساس آن "راي ممتنع" را از صحن مجلس حذف كنيم.

وي ادامه داد: بعد از تعطلات دوهفته‌اي نمايندگان اين طرح را در صحن مجلس پيگيري خواهيم كرد.

نماينده لاهيجان و سياهكل تاكيد كرد: به نظرم مشكلي در تصويب اين طرح نخواهيم داشت چرا كه حرف حساب است.

وي ادامه داد: اگر "راي ممتنع" به عنوان راي مخالف است به حساب آرا مخالفان گذاشته شود ولي اگر به عنوان راي "راي بي‌طرف" است، ما چيزي به عنوان "بي‌طرفي" در مجلس نداريم.

نديمي تاكيد كرد: نمايندگان در راي‌گيري‌هاي صحن مجلس شوراي اسلامي يا بايد مخالف باشند يا موافق.

در ادامه اين پيگيري‌ها، موضوع حذف راي ممتنع از صحن مجلس و اينکه مقام معظم رهبري در ديدار بانمايندگان مطالبي در خصوص راي ممتنع گفته‌اند: «ما كه نيامديم اينجا بنشينيم "رأی ممتنع" بدهيم؛ ما آمده‌ايم بگوئيم اين بشود، اين نشود...» را با غلامعلي حداد عادل در ميان گذاشتيم.

رئيس فراکسيون اصولگرايان مجلس در اين زمينه گفت: «بايد مقصود مقام معظم رهبري در خصوص راي ممتنع بررسي شود و بايد ببينيم كه آيا مقصود ايشان حذف راي ممتنع بود يا به حداقل رساندن آن».

حدادعادل تاکيد کرد: «نمايندگان بايد به عنوان مخالف و موافق اين موضوع نظر دهند و هرچه مجلس تصميم گرفت به آن عمل شود».

عزت‌الله يوسفيان‌ملا رئيس كميسيون تدوين آيين‌نامه داخلي مجلس نيز در خصوص حذف "راي ممتنع" نظر ديگري داشت؛ وي در اين باره به باشگاه خبرنگاران گفت: ما نمي‌توانيم راي ممتنع را حذف كنيم بلكه بايد اثر آن را بررسي كنيم.

وي افزود: نمي‌شود به اجبار به نماينده گفته شود بايد نظر شما موافق باشد يا مخالف چراكه برخي اوقات واقعا نمايندگان نظر موافق يا مخالف ندارند ونظر آن‌ها ممتنع است.

يوسفيان‌ملا تصريح كرد: در اين مورد بايد تلاش كنيم اثر راي ممتنع تعريف شود چراكه در حال حاضر برخي مواقع راي ممتنع به عنوان موافق و برخي مواقع نيز به عنوان راي مخالف قلمداد مي‌شود.

وي تاكيد كرد: در حال حاضر نظريه‌اي مطرح است مبني براينكه راي ممتنع در مجموع آراي ماخوذه حساب شود ولي به عنوان آراي مخالف يا موافق حساب نشوند.

بنابراين بايد منتظر نظر نهايي نمايندگان مجلس باشيم که آيا به اين مهم رسيدگي خواهند کرد و آيا به حذف "راي ممتنع" از صحن مجلس بله يا خير خواهند گفت و يا باز هم "راي ممتع" برخي نمايندگان مانع از به سرانجام رسيدن اين طرح خواهد شد!
شايان ذكر است مقام معظم رهبري در ديدار خرداد ماه امسال با نمايندگان مجلس ضمن گلايه از راي ممتنع دادن برخي از نمايندگان متذكر شده بودند:

«لايحه‌ای به مجلس می‌آيد ـ بنده خودم هم در مجلس بودم و اين موارد را از نزديك تجربه كردم ـ وقتی كه لايحه به كميسيون داده مي‌شود و در معرض ديد اين نماينده قرار مي‌گيرد، گاهی با اين لايحه مثل يك كار مربوط به شخص خود رفتار مي‌كند؛ دقت مي‌كند، مطالعه مي‌كند، تحقيق مي‌كند، با كارشناس می‌نشيند مباحثه مي‌كند، مطلب را در ذهن خود به صورت محقَّق ترسيم مي‌كند؛ گاهی هم نه، لايحه می‌آيد يا مثلاً طرحی در مجلس مي‌خواهد تصويب شود، اين نماينده خيلی محتوای لايحه و طرح را نمي‌داند، خيلی احساس مسئوليت نمي‌كند، رسيدگی نمي‌كند؛ نه در كميسيون، نه در صحن مجلس. اين رأی «آری» يا «نه» او به يك چنين لايحه يا طرحی، خالی از شبهه نيست.

رأی ممتنع او هم خالی از شبهه نيست. ما كه نيامديم اينجا بنشينيم "رأی ممتنع" بدهيم؛ ما آمده‌ايم بگوئيم اين بشود، اين نشود. رأی ممتنع مال آنجائی است كه انسان زحمت خودش را كشيد، كار خودش را كرد، بالاخره ذهنش به جائی نرسيد؛ خب، اينجا البته انسان رأی ممتنع مي‌دهد؛ مثل فقيه و مجتهدی كه زحمت خودش را مي‌كشد، به منابع مراجعه مي‌كند، ادلهی اجتهادی و ادلهی فقاهتی را می‌بيند، بعد ذهنش به جایی نمي‌رسد؛ مي‌گويد خب، اينجا احتياط كنيد؛ ميگويد من رأی ندارم، فتوا ندارم. رأی ممتنع مال اينجا است؛ اما اينكه ما مطالعه نكنيم، كار نكنيم، بعد برای اينكه خودمان را اسير «آری» يا «نه» بی‌دليل و غير مستند نكرده باشيم، می‌گویيم خيلی خوب، ما "رأی ممتنع" مي‌دهيم! اين نمي‌شود. پس يكی از كارهای بسيار مهم و لازم و اصلی در مجلس، همين كار بر روی لوايح است؛ چه لوايحی كه دولت مي‌فرستد، چه طرح‌هائی كه خود شما در مجلس آنها را تنظيم مي‌كنيد. واقعاً بايد كار شود. هر كس اگر اهل اجتهاد در اين فن است، به صورت اجتهادی؛ و اگر چنانچه خودش صاحب رأی نيست، با مشاوره گرفتن از اين و آن، به يك نتيجهی قطعی برسد؛ اين يكی از كارهای بسيار اساسی است».

گزارش از وحيد عظيم‌نيا