نیروگاهی كه 37 سال منتظرش بودیم

به گزارش نما به نقل از الف، رئیس سازمان انرژی اتمی پیش از این اعلام کرده بود که این نیروگاه شامل 2 سال گارانتی می‌شود و در صورت وجود تجهیزات معیوب، روس‌ها موظفند این تجهیزات را تعمیر کنند. وی در ادامه افزوده بود: راکتور بوشهر بعد از تحویل موقت به مدت 14 روز بایستی کار کند که 10 روز آن به طور پیوسته است و اگر اتفاقی در این مدت رخ دهد، تحویل دائم نمی‌شود.

مراحل ساخت، آغاز به کار و واگذاری نیروگاه بوشهر افت و خیزهای بسیاری داشت. این ماجرا 19 سال پس از امضای قرارداد، 17 سال بعد از آغاز عملیات و 13 سال پس از پایان مهلت راه‌اندازی نیروگاه بوشهر به سرانجام رسید. در این گزارش نگاهی اجمالی به روند تکمیل و آماده سازی آن خواهیم داشت.

نیروگاه اتمی بوشهر، اولین نیروگاه هسته‌ای ایران است. این نیروگاه سال 1355 و دو سال بعد از تاسیس سازمان انرژی اتمی ایران، زمانی که ریاست این سازمان به عهده دکتر اکبر اعتماد بود، با بخش تکنولوژی و تحقیقات سازمان انرژی اتمی آلمان غربی موافقتنامه‌ای برای همکاری‌های بلند مدت امضا کرد و در پی آن شرکت کرافت ورک یونیون، یکی از شرکت‌های وابسته به زیمنس آلمان ساخت دو واحد نیروگاه اتمی هر یک به توان اسمی 1293 مگاوات و توان خالص 1196 مگاوات را در بوشهر برعهده گرفت.

اما در سال 1357 در شرایطی که حدود 75 درصد از واحد اول و 60 درصد واحد دوم نیروگاه ساخته شده بود با پیروزی انقلاب اسلامی ایران طرف آلمانی کار بر روی پروژه را متوقف کرد. دولت ایران از شرکت آلمانی در دادگاه داوری بین‌المللی شکایت کرد. براساس رای 13 مارس 1982 دادگاه بین‌المللی، مقرر شد، کلیه قطعات و دستگاه‌های ساخته شده دو نیروگاه بوشهر تا آن زمان، به اضافه نیمی از سوخت هسته‌ای به مالکیت ایران درآید. پیمانکار موظف شد که این قطعات را به صورت تحویل در بندر بوشهر، به ایران تحویل دهد.

در طول جنگ ایران و عراق تاسیسات موجود چندین بار مورد حمله هوایی عراق قرار گرفت، که در اثر آن آسیب‌هایی به تجهیزات و ساختمان‌های موجود وارد شد.

در اوایل سال 1368 با سفر هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهور وقت، به روسیه، موافقتنامه همکاری هسته‌ای میان دو کشور تدوین شد و متعاقب آن در سال 1992 ( شهریور 1371) موافقتنامه کاملی از همکاری‌های هسته‌ای ایران و روسیه امضا شد. در نوامبر 1994 قرارداد تکمیل واحد اول نیروگاه بوشهر ایران و روسیه به امضا رسید. به موجب این قرارداد مقرر شد ساخت نیروگاه تا پایان 2000 به پایان برسد. این قرارداد در ژانویه 1996 میان سازمان انرژی اتمی ایران و شرکت اتم استوری اکسپورت روسیه اعتبار اجرایی پیدا کرد. همچنین ایران متعهد شده‌است، پسماند سوخت نیروگاه هسته‌ای بوشهر را به روسیه بازگرداند.

با وجود اینکه زمان آغاز به کار نیروگاه اتمی بوشهر از سوی مقامات روسیه سال 2000 اعلام شده بود، ولی خلف وعده های مکرر روس ها تا حدود 10 سال ادامه داشت. سرانجام با پایان یافتن عملیات نصب تجهیزات بخشهای مختلف نیروگاه اتمی بوشهر، راکتور این نیروگاه نیز اسفند ماه 87 با سوخت مجازی آزمایش شد.

چندی بعد منوچهر متکی وزیر امور خارجه وقت نیز شهریور 88 را زمان نهایی اتمام نیروگاه بوشهر اعلام کرد. 2 ماه مانده به این زمان سخنگوی اتم استروی اکسپورت، مشکلات مالی را برای زیرپاگذاشتن تعهدات روسیه بهانه کرد و پس از او وزیر انرژی روسیه هم گفت که تا پایان سال 88، کار تکمیل این نیروگاه به پایان نخواهد رسید. روزهای پایانی اسفند 88 از سوی مقامات هسته ای ایران اعلام شد نیروگاه بوشهر که ساخت و تکمیل آن از اواسط دهه 90 میلادی با مشارکت روسیه در حال انجام است، تابستان 89 سرانجام به بهره‌برداری خواهد رسید.

راه اندازی رسمی نیروگاه
در روزهای پایانی تابستان 89 خبرگزاری ریانوستی روسیه از راه اندازی نیروگاه اتمی بوشهر در 21 اوت (30 مرداد) خبر داد. ریانووستی این خبر را به نقل از سرگئی نویکوف مسئول روابط عمومی روس اتم (سازمان انرژی اتمی روسیه) منتشر کرد.

بر همین اساس و با تایید مقامات کشورمان راه اندازی نیروگاه اتمی با سوخت گذاری رسمی در تاریخ 30 مرداد آغاز شد که با مراسم باشکوهی همراه بود و در آن به طور نمادین پایان آزمایش نیروگاه اتمی نمایش داده شد. در این مراسم هیئت روسی به سرپرستی سرگئی کرینکو مدیر کل روس اتم و علی اکبر صالحی، معاون رئیس جمهوری اسلامی ایران و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران شرکت داشتند. بنابراین در روز 30 مرداد 89 سوخت اصلی نیروگاه اتمی بوشهر به استخر جنب قلب راکتور منتقل شد.

در آن زمان سرگئی کرینکو، رییس روس اتم گفت: نیروگاه بوشهر نیروگاهی ویژه است که مشابه آن در دنیا نیست. ساخت این نیروگاه از 1974 تاکنون به طول انجامیده است که زمان زیادی از آن می‌گذرد. کارشناسان روسی توانسته‌اند تجهیزات این نیروگاه را بر روی سازه‌هایی که از قبل وجود داشته است، بنا کنند.

خبر سوخت‌گذاری نیروگاه هسته‌ای بوشهر در شبکه‌های خبری منطقه و جهان بازتاب گسترده‌ای داشت. به گونه ای که برخی از شبکه ها و روزنامه ها آن را تیتر اول خود قرار دادند. بسیاری از رسانه های منطقه ای با برگزیدن تیترهایی مانند « ایران به طور رسمی به باشگاه کشورهای هسته‌ای پیوست» ، «همه نگاه‌ها به سوی نیروگاه بوشهر» ،«ایران وارد باشگاه کشورهای تولید کننده انرژی هسته‌ای شد» و «بارگذاری سوخت هسته ای در نیروگاه بوشهر نقطه پایانی بر احتمال تعرض نظامی به تاسیسات هسته‌ای»این خبر مهم را پوشش دادند.

ویروس استاکس نت
بهمن ماه 89 زمانی که همه منتظر اتصال برق از نیروگاه اتمی بوشهر به شبکه سراسری بودند، اخباری مبنی بر حمله ویروسی توسط بدافزاری با عنوان «استاکس نت» به سیستم نیروگاه اتمی بوشهر به گوش رسید.

روزنامه دیلی‌تلگراف، چاپ لندن، همان زمان گزارش داده بود که سازمان‌های اطلاعاتی غربی می گویند گروهی از دانشمندان هسته‌ای روسی در گزارشی به کرملین درباره خساراتی که ویروس استاکس‌نت به رایانه‌های نیروگاه بوشهر زده، و همچنین احتمال وقوع فاجعه اتمی در این نیروگاه ایران ابراز نگرانی شدید کرده‌اند. اما مقامات مرتبط با برنامه هسته ای ایران اعلام کردند کارشناسان هسته ای کشورمان توانسته اند اختلال موجود در برخی کامپیوترهای مراکز هسته ای را رفع کنند.

روزنامه نیویورک‌تایمزدر آن زمان خبر داده بود که ویروس رایانه‌ای استاکس‌نت کار مشترک سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا و اسرائیل است که در سایت هسته‌ای دیمونای اسرائیل در صحرای «نقب» ساخته شده است. برپایه این گزارش که در نیویورک‌تایمز منتشر شد، بر روی پرورش این ویروس دو سال وقت صرف شده و سرانجام به رایانه‌های تاسیسات اتمی ایران انتقال داده شده است.

اتصال نیروگاه به شبکه برق کشور
نیروگاه اتمی بوشهر دوازدهم شهریور 1390 با قدرت حدود 60 مگاوات به شبکه سراسری متصل شد و مراسم بهره‌برداری مقدماتی نیروگاه بوشهر 21 شهریور برگزار شد. این رویداد با هماهنگی مدیریت شبکه برق کشور و به منظور فراهم آوردن شرایط لازم برای بهره‌برداری مقدماتی از اولین نیروگاه اتمی برق خاورمیانه کلید خورد.

واگذاری نیروگاه به ایران
بعد از گذشت دو سال از اتصال نیروگاه بوشهر به برق سراسری در دولت یازدهم، نیروگاه در اختیار ایران قرار گرفت. بدین ترتیب به نظر می‌رسد داستان طولانی نیروگاه بوشهر رو به پایان است و یکی از آرزوهای ایرانیان برآورده شده است.

دیروز در مراسم تحویل گرفتن نیروگاه اتمی از روس ها پیام رئیس جمهور قرائت شد. در پیام رئیس جمهور آمده بود: در پرتو همت والاي جوانان اين مرز و بوم و سياست راهبردي جمهوري اسلامي ايران مبني بر توسعه فناوري‌هاي نوين، پيشقراول داشتن نيروگاه اتمي در جهان اسلام هستيم. شعار آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، «اتم براي صلح است» و امیدوار هستیم كه همه كشورها براي تحقق اين شعار حركت كنند و جمهوري اسلامي ايران همچون گذشته از پيشگامان دستيابي به اين هدف والا خواهد بود.