اما و اگر های بازیگران زن كمدی

در بازخوانی چرایی این مساله فارغ از تفاوت‌های روانشناختی زن و مرد یا محدودیت‌های ظرفیت‌های نمایشی می‌توان به برخی ملاحظات فرهنگی هم اشاره کرد. از حیث روان‌شناسی جنسیتی برخی معتقدند که قابلیت‌های کمیک در زنان کمتر از مردان است و زنان قدرت خنداندن کمتر و برعکس توانایی بیشتری در گریاندن دارند.

اما این یک واقعیت علمی و حتی تجربه شده نیست و به نظر می‌رسد بیش از هر چیز عدم بسترسازی‌های لازم و فراهم نبودن موقعیت‌های مناسب برای تجربه بازی کمدی برای زنان بازیگر موجب شده توانمندی‌های کمیک آنها شناخته نشده یا رشد نکند. ضمن این‌که ملاحظات فرهنگی را نباید دست‌کم گرفت که موجب می‌شود برخی حرکات غیرکلامی و کنش‌های طنازانه در بازیگران زن با مقاومت یا برخوردگی برخی مخاطبان همراه شده و آن را نوعی جلف بازی و عدم وقار برای وی بدانند. از سوی دیگر همین عوامل بازدارنده می‌تواند در نوع گریم و چهره‌پردازی بویژه در کمدی‌های فانتزی موانعی بر سر بازی‌های کمیک زنان باشد ولی با این همه در دهه اخیر بویژه در تلویزیون شاهد بازیگران زنی بودیم که بیشتر آنها را به عنوان بازیگر مجموعه‌های طنز و کمدی می‌شناسند.

در یک تقسیم‌بندی کلی شاید بتوان ردپای این بازیگران را در دونوع ساختار کمیک بازخوانی کرد؛ یکی مجموعه‌های آیتمی که اتفاقا اولین حضور کمدی زنان در این گونه اتفاق افتاد و لاله صبوری در نقش مریم در مجموعه طنز جنگ 77 به کارگردانی مهران مدیری در حافظه تصویری مخاطبان حک شد و حتی سایه این نقش آنقدر سنگین بود که همچنان نیز وی را با نقش مریم می‌شناسند.

هم‌اکنون سوسن پرور نیز در مجموعه خنده بازار به ایفای نقش‌های کمیک آیتمی می‌پردازد با این تفاوت که او مجال بیشتری برای تجربه شخصیت‌های مختلف داشته و صرفا به یک نقش محدود نمی‌شود. در همین راستا می‌توان به سحر ذکریا و بهنوش بختیاری هم اشاره کرد که بخصوص این دومی شهرت و اعتبار خود را با ایفای نقش‌های کمدی کسب کرده و شاید کمتر مخاطبی او را در نقش جدی بپذیرد.

شقایق دهقان نیز کم و بیش همین مسیر را در کنار مهران مدیری طی کرده و از« نقطه‌چین» به بعد به عنوان بازیگر مجموعه‌های کمدی شناخته می‌شود. او در مجموعه «ساختمان پزشکان » در نقش خانم شیرزاد به اوج محبوبیت خود به عنوان یک بازیگر کمدی رسید و خاطره ماندگاری در ذهن مخاطب به جا گذاشت. اگر مهران مدیری از طریق کمدی‌های فانتزی ـ آیتمی تعدادی بازیگر کمدی خانم به تلویزیون معرفی کرده از آن سو نیز رضا عطاران در کمدی ـ موقعیت‌هایی که ساخته تعدادی دیگر از بازیگران زن کمدی را به تصویر کشیده که شاید مهم‌ترین آنها مریم امیرجلالی بود که با مجموعه «خانه به دوش» مورد توجه شدید مردم قرار گرفت و در سریال بعدی عطاران - «متهم گریخت» - نیز خوش درخشید. امیرجلالی اگرچه گاهی در برخی مجموعه‌های تلویزیونی مثل توطئه فامیلی نقش تقریبا جدی بازی کرد اما بیشتر به عنوان بازیگر مجموعه‌های کمدی شناخته می‌شود. عطاران در مجموعه متهم گریخت چهره جدیدی از بازیگر زن کمدی را معرفی کرد که جنس بازی و نوع گویش و لهجه‌ای که حرف می‌زد او را از همتایان خود متمایز می‌کرد و آن کسی نبود جز شهربانوی موسوی در نقش بی‌بی که البته به شکل مستمر به این فرایند ادامه نداد. واقعیت این است که سن و سال بازیگر، کاراکتر و همچنین موقعیت قصه و جنس کمدی نیز در ظهور یا افول بازیگران کمدی تاثیر دارد که این موضوع در نسبت با خانم‌ها مصداق بیشتری پیدا می‌کند.

برخی از این بازیگران کمدی زن با تکیه بر طنازی‌ها و برخی ویژگی‌های شخصی به این عنوان شناخته می‌شوند و برخی دیگردر دل یک موقعیت کمدی به بازی طنازانه تن می‌دهند یا بازیشان شیرین به نظر می‌رسد. شاید در این میان بازیگر زنی که هر دو ویژگی را در کارنامه خود داشته مرجانه گلچین باشد که پس از سال‌ها دوری از بازیگری بازگشت طنازانه‌ای به این عرصه داشته و در «بزنگاه» عطاران دچار یک چرخش در مسیر حرفه‌اش می‌شود. بیشترین بازیگر زنی که در ژانر کمدی در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته مرجانه گلچین است که با تکیه بر طنازی‌های کلامی - ‌حرکتی توانسته الگوی خاص خودش را در بازیگری کمدی زنانه خلق کند. به طوری که تکرار این الگو در مجموعه‌های بعدی اگرچه با انتقاداتی مواجه شد اما جذابیت و شیرینی خود را از دست نداد، مثلا سریال «شمس‌العماره» با جنس بازی او رنگ و بوی دیگری پیدا کرد.

واقعیت این است که زنان در مجموعه‌های کمدی تلویزیون بویژه در کمدی موقعیت‌ها توانسته‌اند نشان دهند که می‌توانند بخشی از بار کمیک قصه را بر دوش بکشند. برخی از آنها به طور اتفاقی یا محدود این نقش‌ها را بازی کردند اما تعدادی دیگر نیز به شکل مستمر به این روند ادامه دادند. البته به اسامی ذکر شده، بازیگران دیگری هم می‌توان اضافه کرد مثل رابعه اسکویی، بهاره رهنما، شهره لرستانی، گوهر خیراندیش و..... اما هنوز نمی‌توان از بازیگرکمدی زن به مفهوم تخصصی و حرفه‌اش در سینما و تلویزیون ایران نام برد. شاید خیلی قبل‌تر‌ها بتوان از پروین سلیمانی به عنوان پیشکسوت این زنان نام برد، اما هنوز شرایط لازم برای پرورش استعداد کمدی زنانه به شکل کامل فراهم نشده است.

منبع:جام جم