مذاكرات ژنو؛ آغاز بازی سخت دیپلماتیك ایران و غرب

به گزارش نما به نقل از فارس، بازی سخت و جدی دیپلماتیک بین تهران و شش پایتخت اروپایی و آمریکایی طی دو روز گذشته تازه شروع شد. دو طرف توافق کرده‌اند که جزئیات آنچه در این دو روز گذشته را محرمانه باقی گذارند و این نشان از آن دارد که بازی خیلی پیچیده‌تر از آن چیزی است که افکار عمومی تصور آن را دارند. اگر نگاهی به تفاوت بین لبخندهای دیپلماتیک نیویورک و ادبیات این دو روز دیپلمات‌ها بیندازیم متوجه می‌شویم که آنچه در نیویورک رخ داد تنها یک ادبیات‌سازی کلان بود اما آنچه در پیش است، «سیاست واقعی» (Real Politics) است. از اینجا به بعد حربه‌ها و ابزارهای قدرت به میدان می‌آیند، لابی‌ها نقش خود را نشان می‌دهند و مواضع به وضوح به‌منصه ظهور می‌رسند. خلاصه اینکه کار ظریف و تیمش اصلا کار ساده‌ای نیست. آنها اکنون هم به حمایت و اجماع ملی نیاز دارند که پیش‌تر در یادداشتی گفته شد که چگونه قابل حصول است و هم نیازمند نقد آگاهانه و منصفانه هستند چرا که آنها که از بیرون به یک مجموعه نگاه می‌کنند، قطعا متوجه کاستی‌هایی می‌شوند که داخل‌نشینان به‌جهت غلبه متغیرهای نقش‌گرایانه نمی‌توانند در دیدگاه‌های خود لحاظ کنند. چیز قابل توجهی از فضای واقعی مذاکرات منتشر نشده است تا بتوان قضاوت کرد آیا منطق طرف غربی همچنان مبتنی بر «نگاه آهنین رئالیستی» است و یا به قول ظریف، بازی با حاصل جمع صفر را کنار گذاشته است؟ نمی‌دانیم که آیا مذاکرات دو روز اخیر مذاکراتی مبتنی بر همکاری و حل مناقشات بوده، یا منطق بی‌رحم سیاست – قدرت بر آن مستولی بوده است؟ در میان اظهارنظرهای مطرح شده در خصوص مذاکرات، تامل‌برانگیزترین اظهارنظر، آن چیزی است که «سرگئی ریابکوف»، نماینده ارشد روس‌ها به زبان آورده است: «نتایج بهتر از آن چیزی است که در آلماتی بوده است اما این به معنای تضمین پیشرفت نیست.» روسیه در بین 6 کشور مذاکره‌کننده با ایران بهترین روابط را با کشورمان دارد و به همین جهت، کمترین انگیزه را برای پنهان‌کاری در خود می‌بیند. ریابکوف در جمله بسیار تامل‌برانگیز دیگری افزوده است: «فاصله میان مواضعی که توسط ایران و قدرت‌های جهانی درباره این موضوع اتخاذ شد را می‌توان کیلومترها توصیف کرد، در حالی که پیشرفتی که حاصل شد را می‌توان چند گام دانست.» کاخ سفید اما در بیانیه خود در خصوص ژنو، سطح جدیت تیم ایرانی را ستوده است. اشتون نیز گفته است که طرفین در سطحی بی‌سابقه به جزئیات پرداخته‌اند. این دو اظهارنظر یعنی آنکه مذاکرات از منظر طرف غربی مذاکرات خوبی بوده است. این به دیدگاه محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران نیز نزدیک است. در شرایطی که دقیقا نمی‌دانیم در فضای مذاکرات چه گذشته، از برآمدها و سخن‌ها می‌توان چنین برداشت‌هایی را مطرح کرد: 1- گام نخستین در ژنو از سوی تیم ایرانی محکم و قوی برداشته شده است. ایران پیشنهادی را ارائه کرده که طرف‌های درگیر در مذاکرات نمی‌توانند از کنار آن به‌راحتی بگذرند بنابراین و فقط در سطح مذاکرات دو روزه اخیر، می‌توان قضاوت کرد که اکنون تیم ایرانی احساس موفقیت می‌کند و خود را به‌نوعی برنده میدان می‌بیند؛ 2- سخنان ریابکوف بیان‌گر آن است که منطق رئالیستی دست‌کم به‌طور کامل از مذاکرات رخت برنبسته و اختلافات نظر بسیار شدید بوده است. عباس عراقچی، مذاکره‌کننده کشورمان نیز چهارشنبه‌شب در پاسخ به یکی از سوالات خبرنگار شبکه خبر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران اذعان کرد که اختلافات همچنان زیاد است. 3- قرار است تیم مذاکره‌کننده آمریکایی، به‌زودی با گروهی از مقامات اسرائیلی دیدار کند. از این رو رژیم صهیونیستی نه‌تنها در جریان کامل پیشنهاد ایران قرار می‌گیرد، بلکه تلاش می‌کند که بر آن اثر گذارد و مواضع تیم آمریکایی را در راستای خواسته‌های خود تنظیم کند، البته اگر مواضع تیم آمریکایی تفاوت معناداری با مواضع تل‌آویو داشته باشد؛ 4- راه درازی تا حصول توافق نهایی مانده است. ایران در پیشنهاد خود بر اساس گفته‌های عراقچی، گام نخستین و نهایی را طرح کرده است. بسیار مهم است که ببینیم آیا این دو گام در نهایت مورد توافق قرار می‌گیرند یا نه؟ 5- در این مذاکرات ایران یک دست‌آورد بزرگ داشت. رسانه‌ها و مقامات غربی از این پس نمی‌توانند ادعا کنند که ایران در مذاکرات جدی نیست چون خود به جدیت طرف ایرانی اذعان کرده‌اند. این بدان معنا نیست که کشورمان پیش از این با جدیت در مذاکرات حاضر نمی‌شده بلکه بدان معناست که موفق شده، اعتراف به جدیت خود را از زبان طرف‌های غربی بگیرد؛ 6- افکار عمومی کشور باید در خصوص آنچه رخ داده و آنچه رخ می‌دهد صبوری پیشه کرده و از بازخوردهای هیجانی بپرهیزند. در شرایط فعلی، رفتارها و افکار هیجان‌زده و احساساتی، دقیقا همان چیزی است که ما نیازی به آن نداریم. در پایان، توصیه‌ای به تیم سیاست خارجی کشورمان ضروری به‌نظر می‌رسد. این درست است که قرار شده پیشنهاد ایران فعلا رسانه‌ای نشود اما تردید نباید کرد که رسانه‌های منتسب به رژیم صهیونیستی با نفوذ گسترده‌ای که دارند به آن دست خواهند یافت و آن را به‌شکلی که می‌خواهند و متناسب با خواست تل‌آویو است به افکار عمومی ارائه خواهند کرد. در این صورت لازم است که وزارت خارجه کشورمان در خصوص مدیریت افکار عمومی داخلی و بین‌المللی تدبیری بیندیشد.