شوخی یارانه‌ای دولت و مجلس

به گزارش نما،‌ جمشید پژویان طی یادداشتی در روزنامه شرق نوشت: دولت در توافقی با مجلس عزم خود را جزم کرده تا سه دهک درآمدی بالای جامعه را از فهرست دریافت یارانه نقدی حذف کند. این توافق بیشتر به یک شوخی می ماند زیرا امکان شناسایی دهک ها نه در ایران بلکه در هیچ کشور دیگری وجود ندارد. ضمن اینکه دولت و مجلس بر سر حذف 30درصد از یارانه بگیران که معادل 22میلیون نفر از جمعیت کل کشور هستند، توافق کرده اند.



در این شیوه دولت می خواهد جمعیت را به 10دهک مساوی تقسیم کند که سه دهک بالای آن حدودا 30درصد از یارانه بگیران فعلی را تشکیل می دهد. از این رو این سه دهک، سه دهک درآمدی بالای جامعه نیستند زیرا تعداد افراد مربوط به سه دهک بالای درآمدی هرگز 22میلیون نفر نمی شود. بنابراین آنچه دولت و مجلس به دنبال اجرای آن هستند مربوط به سه دهک جمعیتی است.



با این حال به نظر می رسد، حذف سه دهک جمعیتی با درآمد بالاامکان پذیر نباشد، زیرا بسیاری از افراد ثروتمند ردپایی از خود به جا نمی گذارند. معمولا این افراد املاک و دارایی های خود را به نام خود نمی کنند تا از طریق سازمان ثبت اسناد و املاک قابل شناسایی باشند. خودروهای لوکس این افراد هم به نام دیگران است. شناسایی افراد ثروتمند از طریق سازمان امور مالیاتی هم به طور کامل ممکن نیست. زیرا فرار مالیاتی در بین این افراد بسیار رایج است. رجوع به درآمد ماهانه افراد هم برای شناسایی ثروتمندان ممکن نیست زیرا اغلب افراد ثروتمند یا شغلی ندارند و اگر دارند، شغلشان آزاد است که به این ترتیب دیگر نیازی به دفتر ندارند.



در تمامی این شیوه ها امکان شناسایی دهک های پر درآمد با درصد خطای کم وجود ندارد. به کارگیری این شیوه ها همراه با «خطای دوم» خواهد بود. در طرح حذف سه دهک از یارانه بگیران خطای دوم به این معنی است که عده ای که باید یارانه بگیرند به اشتباه حذف می شوند و عده ای که ثروتمند هستند و نباید یارانه دریافت کنند، همچنان در فهرست یارانه بگیران می مانند.



درست این است که درصد این خطا به حداقل ممکن برسد، گرچه امکان رساندن درصد خطا به صفر وجود ندارد. برای به حداقل رساندن خطا در این زمینه به بانک اطلاعاتی قوی و افراد زبده و خبره برای ارایه راهکار نیاز داریم. باید گفت با فرض وجود این افراد، بانک اطلاعاتی مورد نیاز وجود ندارد. ساختار اداری و اطلاعاتی ایران به گونه ای است که این امکان را فراهم نمی کند.



افراد زبده که برای شناسایی دهک ها انتخاب می شوند باید راهکارهایی ارایه دهند تا شناسایی افراد مورد نظر امکان پذیر شود. البته این راهکار ها نباید مانند راهکاری باشند که در دولت قبل در پیش گرفته شد. در دولت دهم چندین هزارنفر سرشمار با صرف هزینه های میلیاردی به در خانه ها رفتند تا پرسشنامه هایی را برای شناسایی افراد پر کنند.



نتیجه پرسشنامه ها به قدری ضعیف بود که در دم، دور ریخته شدند و همان بهتر که مبنای محاسبه قرار نگرفتند زیرا امکان داشت حذف عده ای به ناحق موجب تنش های اجتماعی و سیاسی شود. حالاهم امکان ایجاد شکل گیری تنش وجود دارد زیرا همان طور که اشاره شد، امکان شناسایی کامل دهک ها وجود ندارد و در صورتی که درصد خطای شناسایی بالاباشد امکان وقوع تنش قوت می گیرد. هیچ جای دنیا جمعیت براساس دهک های جمعیتی طبقه بندی نشده اند. آنها شیوه هایی دارند که براساس آن دهک های کم درآمد را شناسایی می کنند. سازمان هایی مانند تامین اجتماعی، مالیات و انواع نظام های پرداخت از جمله این امکانات هستند. ما نیز باید رویه فعلی پرداخت یارانه را اصلاح کنیم و آن را در جهت حمایت از افراد آسیب پذیر و فقرزدایی سوق دهیم. اما در نظر داشته باشیم که درصد خطای هر راهکاری که به کار می گیریم حداقل باشد.