هفتم صفر ولادت امام یا شهادت امام

عباسعلی متولیان- در روایات نقل است که امام موسی بن جعفر در سال 128 یا 129 هجری قمری در منطقه ابواء که محلی بین مکه و مدینه است به دنیا آمدند. اما اینکه روز تولد ایشان چه روزی بوده است، مورد اختلاف علما قرار دارد. یک نقل هفتم صفر را می گوید و نقلی دیگر قائل است که ایشان در ماه ذی الحجه به دنیا آمدند. همین تعارضات در مورد شهادت امام حسن مجتبی (ع) نیز بوجود آمده است. در حالی که طبق آنچه در تقویم آمده شهادت ایشان در 28 صفر نقل شده اما مدتی است بیوت علمای قم همانند آنچه شیعیان غیر ایرانی عمل می کنند به برگزاری عزاداری آن حضرت در روز هفتم صفر می پردازند.
در این¬باره حجة الاسلام یوسفی غروی از اساتید تاریخ اسلام حوزه علمیه قم، اعتقاد دارد که هر دو نقل در مورد شهادت امام حسن منقول از علما می¬باشد. مرحوم شيخ كفعمی در قرن 9 هجری در كتاب «مصباح بلدالامين»، شهید اول، شیخ بهایی، علامه مجلسی، مرحوم صاحب جواهر، شیخ كاشف الغطاء و محدث قمی رضوان الله علیهم هفتم صفر را زمان شهادت امام حسن مجتبی(ع) اعلام كرده اند. در حالی که نقل شهادت ایشان در 28 صفر توسط مرحوم شيخ كلينی در «كافی» و مرحوم شيخ مفيد در «الارشاد» و شيخ تبريزی در «اعلام‌الوری» و مرحوم طبرسی آمده است. و درباره تولد امام موسی کاظم می گویند: علامه شوشتری صاحب«قاموس‌الرجال» گفته است كه «لم يعين احد شهره»؛ يعنی هيچ‌كس ماه‌ تولد امام كاظم(ع) را تعيين نكرده است، چه برسد به روز تولد! و در منابع تاريخی فقط سال‌ تولد ذكر شده است؛ ولی شيخ تبريزی در كتاب «إعلام‌الوری» و«تاج‌الوليد» و هم‌چنين مرحوم «ابن شهرآشوب» در كتاب «مناقب آل ابی‌طالب» روز تولد امام كاظم(ع) را 7 صفر اعلام كرده‌اند. اما این که از چه زمانی شهادت امام حسن مجتبی همراه با وفات پیامبر اکرم گردید، حجة الاسلام یوسفی غروی قائل است که از زمانی که دولت صفویه شکل گرفت برای اینکه اعلام تعطیل رسمی کرده و عزاداری ها تجمیع شود، وفات پيامبر(ص)، شهادت امام حسن(ع) و امام رضا(ع) را در آخر ماه صفر جمع كردند. حجة الاسلام شهاب مرادی در این¬باره می¬گوید، «استاد ما آقای مجتهدیرحمه الله تقیّد داشتدند در روز هفتم صفر مجلس روضه تشكیل و روضه امام مجتبی یا امام كاظم خوانده شود و تاكید می¬كردند این روزها حتی اگر تولد امام معصوم هم باشد، روز سرور نیست، روزهای اسارت اهل بیت امام حسین و ماه حزن است و نكته جالبی كه می¬فرمودند این بود "چون ناصرالدین شاه تولدش در این روز بود و برای اینكه روز تولدش مصادف با شبِ وفات امام جسن مجتبی نباشد تا بتوانند جشن بگیرند این دست كاری را در تقویم كرده اند." كه در حد یك احتمال می شود پذیرفت اما قابل تامل است.» از زمان آیت الله شیخ عبدالکریم حائری (مؤسس حوزه علمیه قم) ایشان که شیوه علمای نجف را قبول داشتند به اقامه عزای امام حسن در هفتم صفر همت گماشتند و حتی به بازار قم نیز می¬گفتند که این روز را تعطیل کنند. تا به حدی که امروزه نیز علمای قم این روز را روز شهادت حضرت مجتبی دانسته و با تعطیلی دروس خارج حوزه های علمیه، در بیوت خود به اقامه عزا می پردازند. به طوری که طبق استفتایی که از مراجع تقلید شده، و در سایت های خبری و وبلاگ ها دیده می شود، اکثر این بزرگوران به این امر صحه گذاشتند. در این باره آیت الله بهجت (ره) فرموده بودند: «بسمه تعالی مناسب است در جمع بین دو قول (مشهور) در روز هفتم صفر به شهادت سبط اکبر امام مجتبی (علیه آلاف التحیة و الثناء) و تولد امام موسی الکاظم علیه السلام، ترتیب مجالس برای هر دو امام بزرگوار به اینکه مصائب امام دوم علیه السلام و مناقب امام هفتم علیه السلام را متذکر و یادآور باشند و به همین احتیاط حاصل می شود.» اول صفر 1430
آیت الله سیستانی: «بسمه تعالی بزرگداشت شهادت سبط اکبر امام حسن مجتبی علیه السلام و ترتیب مجالسی برای آن حضرت و ذکر مصائب و یادآوری مناقب آن امام از مصادیق تعظیم شعائر است.»
آیت الله وحید خراسانی: «بسم الله الرحمن الرحیم. به آنچه فقیه محقق ، موسس حوزه علمیه قدس سره فرموده اند، باید عمل شود.» 29 محرم الحرام 1430
آیت الله صافی گلپایگانی: «برپائی مجلس میلاد ائمه علیهم السلام بسیار خوب و مناسب است اما چون هفتم صفر بنا بر بعضی اقوال مصادف با سالروز شهادت امام حسن مجتبی علیه السلام می باشد و از طرفی تمام ماه محرم و صفر ماههای حزن آل الله و کاروان داغدار و مصیبت زده حضرت سیدالشهداء علیه السلام است سزاوار است در این دوماه مجلس روضه وعزا برپا نموده و از مجالس جشن وسرور جدا اجتناب نمود.» 22محرم الحرام1430
آیت الله مکارم شیرازی: «بسمه تعالی. البته نظر مشهور طبق آنچه مرحوم کلینی (ره) در کافی آورده این است که شهادت آن حضرت در آخر ماه صفر است ولی با توجه به روایت دیگری که مربوط به هفتم ماه صفر است، سزاوار است نسبت به آن روز نیز احترام رعایت شود.» 2/11/1387
آیت الله فاضل لنکرانی(ره): «بسمه تعالی و له الحمد. در این که باید یک روز اختصاص به حضرت امام مجتبی علیه السلام داشته باشد تردیدی نیست و با توجه به اینکه روز 28صفر روز رحلت خاتم الانبیا (ص) هم هست و بدین لحاظ شهادت سبط اکبر علیه السلام تحت الشعاع قرار می گیرد، لذا خوب است که روز هفتم صفر را به این عنوان اختصاص دهند که مشهور هم همین است.» 24/12/1383
به هر روی آنچه می¬توان از جمع بندی سخنان علمای بزرگوار استنباط نمود این که در این روز به احترام ماه صفر و احتمال شهادت امام حسن مجتبی، مردم به شادی و سرور نپردازند.