انتخابات مصر،پرشور یا پرتنش؟

مقام‌های انتخاباتی در مصر 10 نفر از نامزدهای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری را رد صلاحیت کردند که در میان این افراد، نام کسانی چون عمرسلیمان رئیس سازمان اطلاعات مصر در زمان حسنی مبارک و خیرات شاطر نامزد گروه اخوان‌المسلمین هم دیده می‌شود.
فضای کشور مصر در یک سال اخیر بعد از انقلاب، با فضای هر کشور دیگری که رژیم جدیدی را جایگزین کرده، متفاوت است. گرایش های بسیاری در جامعه کنونی مصر خودنمایی می‌کنند و چون مطبوعات و رسانه‌ها آزاد هستند، آنها هم می‌توانند گرایش‌ها را مشخص کرده و روی گرایش ها و افکار عمومی تاثیر زیادی بگذارند. نتیجه برگزاری انتخابات پارلمانی که اخوان‌المسلمین و سلفی ها و در مجموع، کل اسلامگراها دو سوم کرسی‌ها را به دست آوردند، به این معنا بود که در انتخابات بعدی هم همین مقدار از مردم از نامزدهای اسلامگراها حمایت خواهند کرد. این در حالی است که اخوان‌المسلمین از همان ابتدا نمی‌خواست که در انتخابات ریاست جمهوری مصر نامزدی را معرفی کند و به همین دلیل عبدالمحمود الفتاح – یکی از اعضای اصلی خود را – که بر خلاف سیاست اخوان المسلمین خود را نامزد ریاست جمهوری کرده بود در همان ابتدای انقلاب از سازمان اخراج کرد. در واقع اخوان المسلمین با در پیش گرفتن این سیاست درصدد بود که در دولت انتقالی – که همه چیز موقت است – مسئولیتهای اساسی را بر عهده نگیرد. این کار دو فایده داشت؛ یکی اینکه در دولتهای موقت بسیاری از افراد قربانی می‌شوند و مسئولیت هر گونه شکستی هم بر عهده آنها می‌افتد،بنابر این کسی داوطلب اداره کشور در دوره گذار نمی‌شود. دوم اینکه استراتژی اخوان المسلمین یک حرکت تدریجی است و آن کادر سازی و آماده کردن افکار عمومی برای رسیدن به مرحله بعدی است. در این زمینه به عامل سومی هم می‌توان اشاره کرد و آن نوعی الگوبرداری از حزب توسعه و عدالت در ترکیه است که چندان به صورت مستقیم به اجرای احکام اسلامی در جامعه اشاره نمی‌کنند ولی در عین حال سعی می‌کنند کم کم تغییرات مورد نظر خود را در جامعه ایجاد کنند.
اکنون اخوان المسلمین به چند دلیل از این سیاست خود دست برداشته است. یکی اینکه بر خلاف اخوانی ها، سلفی‌ها و حزب النور نامزد خود یعنی ابواسماعیل را برای حضور در رقابتهای انتخاباتی معرفی کرده‌اند. سلفی ها هم از داخل مصر و هم از خارج حمایت می‌شوند و جناح هایی از سلفی‌ها به دریافت پول از قطر، امارات و عربستان سعودی متهم هستند ودر واقع این پول را صرف تقویت موقعیت اجتماعی و حزبی خود می‌کنند.
از سوی دیگر، کسانی که متعلق به رژیم گذشته بودند نیز برای انتخابات ریاست جمهوری نامزد شده‌اند و اخوان المسلمین از این ناحیه هم احساس خطر کرد. چرا که در مصر انقلاب کاملی اتفاق نیتفاد، یعنی نظام حکومتی کاملا عوض نشد. راس حکومت تغییر یافت اما بدنه آن بدون تغییر باقی ماند و تغییر جوهری و ماهوی در ارکان حکومتی رخ نداد. تنها در رادیو و تلویزیون تغیراتی در سطح مدیران رخ داد و حتی کسانی که تا دیروز حامی مبارک بودند و او را تا عرش اعلی می‌رساندند اکنون چهره انقلابی به خود داده‌اند و حتی انقلابی‌ها را راهنمایی می‌کنند که چه خطراتی در پیش رو دارند. بر همین اساس عمروموسی که در زمان حسنی مبارک سمت وزارت امور خارجه مصر را بر عهده داشت و کسی بود که روابطش را با اسرائیل در زمان مبارک حفظ کرد و به ریاست اتحادیه عرب رسید، نامزد ریاست جمهوری شد. البته با توجه به اینکه عمروموسی از ابتدا به صفوف مردم درمیدان تحریر پیوست، توانست گذشته خود را تا حدی پاکسازی کند. همچنین احمد شفیق که در زمان مبارک فرمانده نیروی هوایی ارتش مصر و آخرین نخست وزیر دوره مبارک بود خود را نامزدکرده و بدتر از همه به خاطر اینکه تغییری در قوانین صورت نگرفته، عمرسلیمان هم که رئیس سازمان امنیت مصر بود و پرونده‌های مهم خارجی و داخلی و برخورد با اسلامگرایان، گروههای فلسطینی را در دست داشت و کسی بود که اعلامیه برکناری حسنی مبارک را خواند هم در آخرین ساعتها خود را نامزد ریاست جمهوری کرد.
طبق قوانینی که در مصر وجود دارد، باید تعداد مشخصی ازنمایندگان فردی را برای نامزدی تعیین کنند یا اینکه کسی که برای نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری اقدام می‌کند تا زمان انتخابات باید امضای تعداد زیادی از مردم و طومارهایی را جمع کند که نشان دهد طرفداران زیادی دارد. آن طور که مشخص شده عمرسلیمان از همان شیوه‌های مبارک استفاده کرده و از کارمندان و کارگران شرکتهای وابسته به خود به زور خواسته است تا طومارهایی را در تایید عمر سلیمان تهیه کنند.
در مجموع به دلیل اینکه نظام به طور کامل در مصر تغییر نیافته و خطر روی کار آمدن افراد وابسته به رژیم سابق وجود دارد اخوان المسلمین خود را ناچار دید که وارد صحنه انتخابات شود. البته آنها سعی کردند به طرف‌های منطقه‌ای و مشخصا به دولتهای غربی اطمینان خاطر بدهندو ظاهرا آقای خیرات شاطر که از رهبران ارشد اخوان المسلمین است قبلا دیدارهایی با یکی از سناتورهای آمریکایی داشته و به آنها اطمینان خاطر داده که رسیدن اخوانی ها به قدرت به منزله این نیست که سیاست خارجی یا داخلی مصر به شدت تغییر خواهد کرد یا اینکه آنها به تعهدات بین‌المللی پشت پا خواهند زد.
این تصویری از فضای آشوب زده ای است که در مصر وجود دارد و تا اندازه‌ای هم طبیعی به نظر می‌رسد. شاید علت اصلی این اوضاع این باشد که هنوز رژیم جدید به سامان نرسیده که خود را در شکل انتخابات مجلس و بعد هم در انتخابات ریاست جمهوری نشان دهد. البته پارلمان مصر، قانونی را تصویب کرده که به موجب آن وابستگان رژیم گذشته ازحضور در رقابتهای انتخاباتی منع شده‌اند. این قانون مانع حضور عمرسلیمان و احمد شفیق در انتخابات خواهد شد. چنانچه اشکال قانونی در این مصوبه پارلمان به وجود بیاید، ممکن است این قانون به تصویب نهایی نرسد.

شبهاتی که به لیست رد صلاحیت‌ها انجامید
علاوه بر این شبهه‌ای در مورد صلاحیت آقای ابواسماعیل که نامزد سلفی‌ها بود بیان شد و آن اینکه مادرش از سال 2006 تابعیت آمریکا را گرفت و تا سال 2010 که فوت کرد این تابعیت را حفظ کرد و طبق قوانین مصر، پدر و مادر رئیس جمهور نباید تابعیت خارجی داشته باشند. بر خلاف اینکه وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کردکه مادر ابواسماعیل تابعیت آمریکایی داشته ولی بعدا قوه قضائیه مصر اعلام کرد که مادر او کاملا مصری بوده و تابعیت کشور دیگری را نداشته و بنابر این مشکل حل شد.
آقای خیرات شاطر هم که نامزد اخوان المسلمین است، با یک مشکل قانونی روبروست. او در زمان مبارک به زندان افتاد و بعد از انقلاب مورد عفو قرار گرفت. طبق قانون مصر کسانی که مورد عفو قرار می‌گیرند نمی‌توانند در انتخابات اعلام نامزدی کنند. به همین دلیل هم ممکن است اخوان المسلمین، محمد مصری رئیس حزب عدالت و آزادی که در واقع شاخه حزبی اخوانی‌ها هستند را به عنوان نامزد بعدی معرفی کنند. به هر حال بیشتر نامزدهایی که معرفی شدند به نوعی با مشکلاتی مواجه هستند. حتی به تازگی پرونده‌هایی در باره عمروموسی – رئیس اتحادیه عرب – مطرح شده مبنی بر اینکه او یک برادر ناتنی یهودی دارد که در پاریس زندگی می کند. لذا هر گروهی سعی می کند نقاط ضعف رقیب خودش را پیدا کند. محمد البرادعی هم از ابتدا اعلام انصراف کرد و گفت در مصر چیزی عوض نشده است. در واقعیت هم همین است و الان شورای نظامی هنوز در مصر حکومت می‌کند و اعضای آن افرادی هستند که در زمان حسنی مبارک مورد اعتماد او بودند و به همین دلیل با نامزدی افرادی مانند عمرسلیمان مخالفتی ندارند و به نظر می‌رسد که نام‌نویسی عمرسلیمان، اشتهای آمریکا را برای مداخله بیشتر تحریک می‌کند.
گرچه اعلام اسامی افراد رد صلاحیت شده فضای جدید به رقابتها داد اما می‌توان گفت که انتخابات پرشوری در پیش خواهد بود به خاطر اینکه این، نخستین انتخابات آزادی است که در مصر برگزار می‌شود. در انتخابات زمان مبارک کلمه «پرتنش» بیشتر صدق می‌کرد چون عده‌ای چماقدار اجیر بدوند و تشنج زیادی را ایجاد می‌کردند و حتی تعدادی هم در انتخابات کشته می شدند. در انتخابات جدید اگر تنشی به وجود بیاید بیشتر حاصل از شور و اشتیاق مردم است و گروههای بیشتری در انتخابات درگیر هستند هر یک از این گرایش‌ها سعی می‌کنند که از جریان خاصی حمایت کنند و انتخابات به هر شکل – پرتنش یا پرشور – برگزارخواهد شد.
در عین حال افرادی که رد صلاحیت شده‌اند فرصت دارند تا ظرف مدت 48 ساعت شکایات خود را نسبت به تصمیم نهاد انتخاباتی مصر اعلام کنند و ممکن است تا روزهای آینده شاهد تحولات جدیدی در عرصه سیاسی و فضای انتخابات ریاست جمهوری مصر باشیم.

منبع: مجله آسمان