اتحاد تركیه و ایران؟!

گروه ترجمه - روزنامه نیویورک تایمز 30 دسامبر 2013 (9 دی) در مقاله‌ای به قلم ولی نصر (از جمله بانفوذترین صاحب‌نظران مسائل غرب آسیا و شمال آفریقا در آمریکا) با طرح این پرسش که آیا ترکیه متحد جدید ایران است، نوشت: رسوایی رشوه و فساد مالی در ترکیه، دولت این کشور را در بحران فرو برده و به‌طور جدی، اقتدار رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه را تضعیف کرده است. اردوغان حال با چالش‌های جدی از دو طیف سکولارهای‌ مخالف اسلام‌گرایی و نیز جنبش فتح‌الله گولن به‌عنوان جنبشی اسلام‌گرا و قدرتمند روبه‌روست. رشد اقتصادی کند و عقب‌نشینی‌ها در سیاست خارجی نیز بر ابعاد این چالش‌ها افزوده است. دعوای سیاسی احتمالاً تا پیش از انتخابات سال آینده که در آنجا احتمالاً اردوغان پیروز خواهد شد، فروکش نخواهد کرد.

در ادامه مقاله آمده است: ترکیه طی یک دهه، روابط خود با همسایگان را تقویت کرده است. دیپلمات‌ها و بازرگانان ترکیه در سراسر منطقه هستند و توافق‌های سیاسی را میانجی‌گری می‌کنند. موفقیت اقتصادی چشمگیر ترکیه و دموکراسی اسلامی باثبات آن به‌عنوان یک الگو مورد استقبال تمام منطقه قرار گرفت. با وجود این، طی سال گذشته، سیاست خاورمیانه‌ای آقای اردوغان با سرگردانی همراه بوده است. اختلاف نظر در مورد سوریه و مصر، جهان عرب را سرخورده کرده و شکافی نیز به‌ویژه میان ترکیه و عربستان سعودی به‌وجود آورده است. الگوی ترکیه برای دموکراسی اسلامی نسخه ملایم‌تر از دولت قبلی اخوان‌المسلمین در مصر است که البته همان‌طور که دیدیم، ارتش مصر و سکولارها با کمک عربستان سعودی به سرنگونی آن کمک کرده‌اند. روابط ترکیه و اسرائیل[رژیم صهیونیستی] نیز از زمان حادثه کشتی اعزامی به غزه در سال 2010 همچنان پرتنش است. آمریکا به‌موازات کاهش نقش محوری ترکیه در منطقه، توصیه‌های خود به ترکیه در مورد نحوه مدیریت خاورمیانه[غرب آسیا و شمال آفریقا] را متوقف کرده است. در مقابل، آمریکا نگران است اعتراضات ضددولتی در جهان عرب ممکن است به بی‌ثباتی ترکیه بینجامد.

در پایان مقاله آمده است: حداقل بخت آقای اردوغان ممکن است تغییر کند. حال که آمریکا و ایران گفت‌وگوهای جدی دارند، مسئله می‌تواند متفاوت باشد. ترکیه در تضاد جدی با اسرائیل و پادشاهی‌های خلیج‌فارس که در مورد توافق هسته‌ای ایران هشدار داده‌اند، منافع خود را در نقش‌آفرینی به عنوان پلی میان ایران و غرب و فراهم کردن گذرگاهی برای خروج ایران از انزوا می‌بیند. موضوع ایران در زمانی مناسب برای سیاست خارجی ترکیه بروز کرده است. ایران در دولت تحت حاکمیت شیعیان عراق و در سوریه تحت حاکمیت علوی‌ها نفوذ دارد. در عراق که توافق نفتی مهم ترکیه با آن کشور در جریان است، ترکیه به همکاری ایران نیاز دارد. همچنین ترکیه به کمک ایران در سوریه نیز نیاز دارد. ترکیه در ابتدا سیاست خود را در مسئله سوریه مطابق خواست آمریکا تنظیم می‌کرد، در عین حال، روابط جدید ترکیه با ایران تقویت شده و سطح آن به حدود 20 میلیارد دلار رسیده است. رقم واقعی ممکن است بالاتر باشد که دلیل آن، روابط تجاری پنهانی است که رسوایی اخیر مالی آن را برملا کرده است. درصورتی که ایران با غرب به توافق هسته‌ای نهایی برسد، همچنان نمی‌توان انتظار داشت که با جهان عرب سنی روابط گرمی داشته باشد. با توجه به اینکه شکاف‌های فرقه‌ای در سراسر منطقه گسترش یافته، نگرانی پادشاهی‌های خلیج‌فارس در مورد بلندپروازی‌های منطقه‌ای ایران تشدید خواهد شد. این شرایط می‌تواند به طور بالقوه ترکیه را به شریک راهبردی کلیدی در منطقه برای ایران تبدیل کند؛ به‌ویژه در صورتی که اقتصاد ایران با لغو تحریم‌ها شکوفا شود. با توجه به روند کاهش نفوذ آمریکا در منطقه و همگرایی اسرائیل و پادشاهی‌های خلیج‌فارس در مخالفت با ایران، ترکیه می‌تواند به دلیل پیوندهای خود با این کشور، نقشی محوری ایفا کند. روابط اقتصادی ترکیه می‌تواند توسعه تجاری ایران را تقویت کند که این مسئله به تقویت جایگاه سیاسی میانه‌روها در ایران منتهی می‌شود. ترکیه به منظور نمایش نقش منطقه‌ای کلان خود باید نخست به غرب تضمین مجدد دهد که متحد مورد اعتماد ناتو باقی خواهد ماند و در عین حال، مخالفت‌های سیاسی در داخل را توطئه متحدان غربی ترکیه نداند.