از دستفروشی در واگن های مترو تا سواری با ماشین شاسی بلند

اختصاصی/ به گزارش نما ،بزرگترین و کارآمد ترین وسیله حمل و نقل امروزی در کلانشهر تهران که در ابتدا به منظور حل مشکلات ترافیکی این شهر به وجود آمده بود حال تبدیل به مرکزی تجاری برای کسب درآمد عده ای از افراد جامعه شده است، اغلب زنان مسافر مترو انتخابشان از این وسیله علاوه بر سهولت در رفت و آمد وجود دستفروشان آن است که مایه ای برای سرگرمی و نشاط را در محیط زیرزمینی مترو به وجود آورده اند. در ابتدا تنها تعداد اندکی از زنان، دستفروشان مترو را تشکیل می دادند ولی با گذشت زمان همانند شرکتهای هرمی هر روز بر تعداد آنها افزوده می شود علاوه بر اینکه کودکان و مردان نیز به جرگه این زنان پیوسته اند.
 اين زنان غالبا به‌صورت شبكه‌اي هستند كه همديگر را مي‌شناسند، مگر اينكه فرد تازه‌كاري به آنها اضافه شود؛ به‌گونه‌اي كه اگر در ايستگاهي ماموري باشد به نوعي همديگر را خبردار مي‌كنند، بعضي از آنها به‌صورت گروهي كار مي‌كنند و همه با هم وارد واگن مي‌شوند و همه با هم خارج مي‌شوند گويي كه همكاري آنها با هم سبب فروش بهتر اجناس‌شان خواهد شد.
نباید از نظر دور داشت که به طور یقین مسئله اقتصادی، مهم‌ترین دلیل حضور زنان دستفروش در مترو است که در زندگی روزمره بامشکلات عدیده ی مالی مواجهند؛ این زنان غالباً به دلیل آن که حلقه‌های حمایتی ندارند که برای آن‌ها منافع اقتصادی داشته باشد به دستفروشی در مترو روی می‌آوردند.
بر اساس نتایج یک پژوهش  علل عمده روي آوردن اين افراد به دستفروشي را مشکلات فردي ، سرمايه انساني اندک، مثل نداشتن مهارت و حرفه و تحصيلات پايين نشان مي دهد، از سوي ديگر درآمد ناکافي، اختلافات و مشکلات خانوادگي (طلاق، خيانت و اعتياد همسر) و مشکلات فرهنگي و نداشتن موقعيت اجتماعي اين افراد را ناگزير به سمت اين مشاغل سوق مي دهد. نتايج اين پژوهش درباره زنان دستفروش مترو نشان می دهد که گرچه بنابر آنچه در ادامه ذکر خواهد شد دستفروشي در مترو تاثيرات مخربي روان اين زنان دارد ولي به طور کلي حاوي تاثيرات مثبتي (با توجه به شرايط اين افراد) نيز است.
سینا یکی از مغازه داران بازار است که تعداد کثیری از دستفروشان اجناس خود را از مغازه او تهیه می کنند. وی در خصوص دستفروشان مترو معتقد است که  اغلب این زنان سرپرستان خانوار هستند که در ابتدا به خاطر نیاز مالی مجبور به انجام این کار می شوند اما پس از گذشت زمان به خاطر سود زیاد روزانه ای که نصیبشان می شود برای کسب درآمد بیشتر و مال اندوزی به این کار می پردازند.

وی همچنین اظهار داشت: با توجه به اینکه این زنان در واگن های زنانه به فروش اجناس خود می پردازند و به واسطه نداشتن مالیات و نپرداختن کرایه و کلیه هزینه هایی که یک مغازه دار می پردازد، اجناس خود را با قیمتی کمتر از قیمت مغازه دار عرضه می دارند و همین امر دلیلی بر خرید بیشتر این اجناس و سود بیشتری که نصیب این فروشندگان می شود. همچنین عده بسیاری هم از روی دلسوزی و ترحم از این دستفروشان خرید می کنند.

سینا اشاره ای به یکی از مشتریان خود داشت که پس از گذشت چند سال دستفروشی در مترو با ماشین شاسی بلندی که از درآمدش در مترو خریده، در خیابان های الهیه و جردن سواری می کند.

شاید در ابتدا فقر اقتصادی و نداشتن سرپرست این زنان را مجبور به انجام این کار می کرد اما مسئله‌‌اي كه هر روز بر شدت آن افزوده مي‌شود حضور فروشندگاني است كه نه به‌دليل فقر اقتصادي كه گاه به دلايلي چون خوشگذراني به مترو مي‌آيند و با اجناسي كه به همراه دارند به فروشندگي مي‌پردازند. مشكلاتي كه اين زنان براي دستفروشان واقعي ايجاد مي‌كنند از زبان خود آنان گوياتر است.  خانم 46ساله‌اي كه همسرش فوت كرده در اين‌باره مي‌گويد: يكسري از اين خانم‌ها با اينكه پولدار هستند باز هم دستفروشي مي‌كنند. يكي از آنها ماشين 206 و 3 تا خانه دارد اما دستفروشي مي‌كند.


 اکنون که جایگاه این فروشندگان در مترو، به صورتی علنی تر از گذشته به رسمیت شناخته شده و به دلیل مشکلات فراوان، شهرداری، انتظامات و پلیس مترو به تنهایی قادر به حل این معضل نیست، بهتر آن است که مسئولان به تدبیری تازه و عملی بیندیشند تا در اماکنی مثل مترو و واگن های آن شاهد تصاویر و صحنه های تکدی گری و دستفروشی آن هم در سطح وسیع نباشیم.

بررسی طرح های ممکن و عملی از سوی دولت و تصویب و اجرای آن، ایجاد فرصت‌های شغلی مناسب، اهدای وام و تسهیلات کارآفرینی و فراهم نمودن امکانات آموزشی برای زنان سرپرست خانوار از اهدافی البته بلندمدت برای دولت می تواند به حساب بیاید تا برخوردی انسانی و مناسب با این حرکت سازمان دهی گردد و ایجاد دنیایی بهتر برای زنان خودسرپرست و نیازمند در دستور کار دولت و رئیس جمهور قرار گیرد.

برای سامان‌دهی به وضعیت دستفروشان دوره گرد، زنان فروشنده داخل مترو و فروشندگان سیار، ایجاد بازارچه‌های دائمی و تعبیه مناطقی برای استقرار آنها می‌تواند راهگشا باشد تا زمانی که با آگاه سازی و اشاعه ی فرهنگ صحیح ریشه تمامی آسیب های اجتماعی را از چهره ی شهر و کشور بزداییم و از رشد پدیده های زشت اجتماعی جلوگیری کنیم.
گزارش: سیده الهام جوادی