بازار حذف صفر از پول ملی دوباره داغ می شود؟

اختصاصی/به گزارش نما ،نیمه های سال 86 بود که خبر حذف سه صفر از پول ملی از سوی غلامرضا مصباحی مقدم نماینده مجلس شورای اسلامی که البته آن موقع عضو ناظر شورای پول و اعتبار هم بود مطرح شد؛ موضوعی که هرچند به گفته مصباحی مقدم از سوی رئیس جمهور پیگیری می شد اما با واکنش نه چندان مثبت شیبانی رئیس کل وقت بانک مرکزی روبرو شد و وی تقریبا این مساله را رد کرد.
چند وقت بعد شیبانی جای خود را به طهماسب مظاهری داد؛ کسی که درباره این مساله گفته بود به عنوان یک کارشناس حذف سه صفر از پول ملی را بر روش های دیگر کنترل تورم ترجیح می دهد.
این موضع گیری البته روی دیگری هم داشت، اینکه مراحل کارشناسی و بررسی چهار روش مقابله با تورم در مجمع عمومی بانک مرکزی طی می شد و چاپ اسکناس درشت، رعایت قانون کنونی پول بانکی، حذف سه صفر و حذف چهار صفر به عنوان گزینه های احتمالی مقابله با تورم در حال کار کارشناسی بود.
این اقدامات البته واکنش هایی را از سوی برخی کارشناسان هم در پی داشت؛ کسانی که معتقد بودند حذف سه صفر از پول ملی بی فایده است و اين حرکت، اقدامي است که برخي از کشورهاي امريکاي لاتين و اخيراً ترکيه به خاطر اينکه در يک مدت طولاني تورم بالايي را تحمل کردند، آن را به اجرا درآوردند؛ اقدامی که در ایران بی تاثیر است.
بحث و گفت و گوها در این باره ادامه داشت تا اینکه اوایل سال 88 بهمنی رئیس کل بعدی بانک مرکزی از تشکیل کمیته ای برای بررسی حذف سه صفر از پول ملی خبر داد. کمیته ای که قرار بود کار کارشناسی دقیقی روی این طرح انجام دهد و در صورت به نتیجه رسیدن، سه صفر از پول ملی حذف شود.
کمیته ای که فعالیت آن به دلایل مختلف در ابهام باقی ماند و اوایل سال 90 همزمان با اجرای طرح هدفمندی یارانه ها در کشور دوباره آقای رئیس کل و همچنین وزیر اقتصاد به میدان آمده و حرف از لزوم حذف سه یا چهار صفر از پول ملی زدند.
اظهارنظرهایی که باز هم با واکنش کارشناسان اقتصادی کشور روبرو شد؛ سید بهاءالدین حسینی هاشمی که مدیریت بانک تات را به عهده داشت این مساله را دارای پیامدهای روانی متعددی دانست و گفت که در این شرایط افراد در محاسبات شخصي خود از جمله محاسبه دارايي‌ها، ارزش دارايي خود را پايين فرض مي‌كنند و به عنوان مثال اگر دارايي آنها در گذشته يك ميليارد تومان بوده، حال به يك ميليون تومان تبديل شده يا اگر كالايي را در گذشته يك ميليون تومان فروخته‌اند حال بايد 1000 تومان بفروشند كه اين از لحاظ رواني براي آنها ثقيل است.
وی اشاره ای هم کرده بود به هزينه‌هاي اجراي اين طرح: براي اجراي طرح حذف صفرها بايد كليه سيستم‌هاي حسابداري و مالي تغيير يابد، تمامی چك‌ها، مسكوكات و اسناد، نيازمند تغيير است و چالش‌هاي زيادي براي اين تغييرات وجود دارد. هزينه چاپ و توزيع اسكناس جديد، تغيير سكه‌ها و اعتراض‌هاي مردم را نيز بايد در نظر داشت.
اما کسانی همچون یحیی آل اسحاق به عنوان رئیس اتاق تهران هم بودند که از لزوم بررسی و در نظرگرفتن تمهیدات لازم برای این اقدام سخن گفتند: كم‌ كردن صفر، آن هم سه يا چهار يا كمتر و بيشتر، يك موضوع ابتدايي نيست كه فعلا بتوان از آن سخن گفت، بلكه اين كار اقتضائاتي لازم دارد، چراكه اين موضوع مفهومي است كه مي‌تواند كل تعادل اقتصادي كشور، روابط پولي و مالي، مسائل مربوط به بدهي‌ها، تسهيلات، اعتبارات و جو رواني در جامعه و حقوق‌بگيران را تحت تاثير قرار دهد. اين موضوع مجموعه‌اي از مسائل را در بر مي‌گيرد و حتي وزير اقتصاد نيز گفته كه وقتي اين موضوع شدني است كه همه تمهيدات آن انجام شود.

رييس اتاق تهران با تاكيد بر اينكه بدون در نظر گرفتن مقدمات انجام اين كار، اجراي آن امكان‌پذير نيست، افزود: البته كشورهاي ديگر هم هستند که اين كار را انجام دادند اما با مقدمات و قبول بازتاب‌هاي آن. البته راه‌هاي ديگري نيز به جز حذف صفر پول ملي وجود دارد و دولت نيز با انجام اقداماتي مانند ضرب سكه 500 توماني، نشان داده كه كارهاي ديگري هم مي‌توان براي رسيدن به چنين هدفي انجام داد.
همچنانکه مسعود نیلی عضو هیات علمي دانشكده اقتصاد و مديريت دانشگاه صنعتي شريف نیز به تغییر واحد پولی کشور برای کنترل تورم اشاره کرده؛ اینکه واحد پول هرچه که باشد اگر با شدت افزایش یابد، در تورم انعکاس پیدا مي‌کند و در این مورد فرق ندارد پول را با چه واحدی مورد شمارش قرار دهیم. البته تغییر واحد پولی کشور از مساله مهم رشد حجم پول جدا است که باید به نحوی حل شود. در عین حال بسیاری از کشورها نیز اقدام به تغییر واحد پول خود کرده‌اند و با دادن عنوان جدید به پول ملی خود تاحدودی از مشکلات و درگیری‌های اقتصادی خود کاسته‌اند.
با وجود اظهارنظرهای کارشناسان اما بحث حذف صفر از پول ملی همچنان در دستور کار دولتمردان بود و مسئولان از قطعی شدن حذف چند صفر از پول ملی خبر می دادند. موضوعی که از نظر اقتصاددانان کشور یکی از انواع اصلاحات پولی در نظام اقتصادی است و انجام آن در یک اقتصاد، به معنای تغییرات سطحی و روبنایی است نه تغییرات اساسی در حوزه پولی کشور.
این در حالی است که فرایندهایی همچون گسترش بانکداری الکترونیک، چاپ اسکناس در قطع درشت تر، تغییر نام پول ملی، تغییر واحد پول به همراه تغییر ارزش برابری، تغییر قوانین مرتبط، هماهنگ‌سازی سیستم‌های رایانه‌ای بانک‌ها، مؤسسات مالی و بنگاه‌ها، تغییر روش حسابداری، تثبیت قیمت‌ها از طریق اعمال سیاست‌های پولی و ارزی مناسب و نظارت و قانون‌گذاری بر مؤسسات مالی و نظام پرداخت‌ها از طریق بانک مرکزی، اجرای برنامه‌های تثبیت اقتصادی و اصلاح ساختار مالی و تعیینِ تکلیف ارقام خُرد راهکارهایی بود که از منظر کارشناسان می توانست در درمان بیماری نظام اقتصادی و به ویژه نظام پولی موثر باشد.
اما تورم بالا و در برخی مواقع غیر قابل کنترل کشور باعث شد تا دوباره زمزمه های حذف صفر از پول ملی بلند شود؛ همچنانکه تیرماه سال جاری علی محمد احمدی عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس در اظهارنظری تازه نسبت به این اقدام گفت: تا زمانی که نقدینگی و تورم سرسام آور در اقتصاد کشور مهار نشود حذف سه صفر از پول ملی نمی‌تواند تاثیر مثبتی بر اقتصاد داشته باشد.
نماینده مردم دهلران آبدانان و دره شهر در مجلس گفت: حذف سه صفر از پول ملی مخالفان و موافقانی دارد که دلایل مخالفان این است که با توجه به توسعه بانکداری و پول الکترونیکی و دریافت‌ها و پرداخت‌های سیستمی دیگر خیلی ضرورت ندارد که هزینه‌ای صرف چاپ اسکناس و مسکوکات بیشتر شود.
این نماینده مردم در مجلس ادامه داد: در مقابل طرفداران این طرح معتقدند چون از قدرت خرید پول کاسته می‌شود مسکوکات، اسکناس و پول بیشتری صرف انجام معاملات یا همان تقاضای معاملاتی پول می‌شود و این موضوع پر هزینه است.
احمدی افزود: حذف سه صفر از پول ملی باعث می‌شود مردم با پول اسمی کمتر، مبادلات بیشتری انجام دهند. حذف سه صفر از پول ملی آثار روانی نیز در جامعه در پی خواهد داشت؛ به‌طور مثال اگر از ۱۰۰۰۰ ریال سه صفر برداشته شود یعنی با ۱۰ ریال خرید کرده‌ایم و به نوعی افزایش قدرت پول داشته‌ایم.
وی بر این نکته هم تاکید کرد که: آثار روانی به معنی تاثیرات واقعی نیست؛ چون اگر از قیمت اسمی کالا کاسته شود از درآمد نیز کم می‌شود البته حذف سه صفر منوط به کنترل تورم است، زیرا اگر روند تورم ادامه دار باشد همان ۱۰ریال نیز در مدت حدود یک سال ارزش خود را از دست خواهد داد.
این عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس خاطرنشان کرد: در صورت کنترل تورم و رشد نقدینگی با حذف سه صفر از پول ملی موافق هستم.
هرچند به نظر می رسید طرح حذف صفرها از دستور کار دولت خارج شده اما دبیرکل بانک مرکزی طی روزهای اخیر با اعلام احتمال ورود ایران چک 100 هزار تومانی به بازار این شائبه را رد کرد.
همچنین احمدی با اشاره به کاهش ارزش پول ملی، اعلام کرد که با توجه به این مساله باید به سایر اجزای این مساله توجه شود، زیرا اگر طرح حذف صفر می‌خواهد اجرا شود، باید 2 میلیارد قطعه اسکناس امحاء و اسکناس‌های طراحی شده در طرح حذف صفر‌ها منتشر شود.
وی تاکید کرد که به همین دلیل به نظر می‌رسد با ملاحظات بیشتری در این زمینه اقدام کنیم تا برخی مسائل مانند حذف صفر‌ها تعیین تکلیف شود؛ هشت مولفه مهم در این زمینه وجود دارد که به همین دلیل ترجیح می‌دهیم تا یکی دو سال آینده به همین شکل کار را پیش برده و پس از تعیین تکلیف آن مسائل، اقدام کنیم.
وی این را هم گفت که بخشی از کارهای مربوط به حذف صفرها که در اختیار بانک مرکزی بوده، انجام شده و باید در سایر حوزه های تصمیم گیری این موضوع مطرح شود، اما به هر حال در این زمینه در سال جاری برنامه ای اجرا نخواهد شد.
البته پیش از این مجید صنیعی رئیس سازمان تولید اسکناس و مسکوک بانک مرکزی با تاکید بر اینکه اجرای این طرح و تغییر واحد پول باید در مجلس به تصویب برسد و در عین حال قانون پولی تغییر کند، گفته بود برای اینکه فاز اول رفورم پولی را به سرعت انجام دهیم، لازم است تورم در یک دوره ای رو به کاهش باشد و یا به تثبیت برسد؛ شاید نرخ تورم دو رقمی باشد، اما اگر به تثبیت رسیده باشد، اجرای طرح امکان پذیر است.
این را هم باید گفت که علیرغم همه معایب ذکر شده حذف صفر از واحد پول ملی کشور مزایایی هم دارد؛ اینکه در بعد بین المللی موجب می شود در هنگام معاملات، ارزش پول ملی ما با ارزهای دیگر با ثبات تر باشد و به عنوان مثال در برابر دلار آمریکا بجای 10 هزار ریال، 10 ریال معامله شود.
در عین حال کاهش حجم اسکناس، سادگی در مبادلات، نگهداری ساده‌تر حساب‌ها، ارقام و ترازنامه‌ها، اشغال فضای کمتر آمار و اطلاعات مالی در حافظه و هارد رایانه‌ها، نقل و انتقال سهل‌تر پول، کاهش آثار روانی تورم و نیز صرفه جویی در وقت برای شمارش حجم زیاد اسکناس‌ها نیز از دیگر مزایای حذف صفرها از پول ملی است.
به هر حال باید منتظر ماند و دید بحث ها و گمانه زنی ها میان کارشناسان اقتصادی و تیم اقتصادی دولت و مجلس به کجا ختم می شود؟ باقی ماندن صفرها در پول ملی یا حذف آنها!