اولین راه به دست آوردن ثروت در ایران

به گزارش نما به نقل از ایرنا: برنامه زنده تلویزیونی پایش که یک شنبه شب پخش شد، در سوال خود از خبرگان اقتصادی نحوه ثروتمند شدن ایرانیان را به نظرسنجی گذاشت. سوال نظرخواهی از خبرگان به این شرح بود: به نظر شما ثروتمندان ایران به طور معمول از چه راهی ثروت خود را به دست آورده اند؟

روزنامه تهران امروز نوشت: 83 درصد شرکت کنندگان در این نظرسنجی اعلام کردند که ثروتمندان ایران ثروت خود را از طریق «رانت و رابطه» به دست آورده اند. 12 درصد نیز به «کار و تلاش» و 5 درصد نیز به «بخت و اقبال» رای دادند.تعدادی از نمایندگان مجلس، مدیران ستاد اقتصادی دولت و وزارتخانه ها، مدیران شرکت های خصوصی و دولتی، استادان دانشگاه و خبرنگاران اقتصادی رسانه ها، در این نظرسنجی شرکت کردند.

نظرسنجی عمومی این برنامه که نیم میلیون شرکت کننده داشت نیز به این شرح بود: اگر ثروتی افسانه ای داشته باشید، چه نوع خانه و خودرو می خرید؟1- اشرافی و لوکس 2- در حد متعارف.

در پایان این برنامه 69 درصد از شرکت کنندگان گزینه دو را انتخاب کردند و 31 درصد نیز به خرید خودروهای لوکس و اشرافی رای دادند. اما در اینجا سوالی که پیش می آید اینکه چرا اکثریت قابل توجهی از مردم ایران معتقدند که پولدارها در ایران ثروت خود را از طریق رانت و روابط ویژه به دست آورده اند و فقط تعداد اندکی معتقدند پولدارها پولشان را از طریق کار و تلاش کسب کرده اند؟

ضعف مدیران اقتصادی

تهران امروز ادامه داده است: «متاسفانه فقر و فاصله طبقاتی به خصوص در سال های اخیر در کشور بیشتر شده است. عجیب است که فردی از طریق فروش کلیه و اعضای بدن و در مقابل شخصی از درآمد 3 هزار میلیاردی ارتزاق کند.»

«عزت الله یوسفیان ملا» با این نگرش به مردم حق می دهد که تصور کنند تمام ثروتمندان فقط از طریق رانت و رابطه است که پولدار شده اند. این نماینده مجلس در گفت وگو با تهران امروز مثالی تاسف بار می زند: «چرا باید استانی در غرب کشور نزدیک به 42 درصد از مردمش تحت پوشش کمیته امداد باشند وافرادی هم در صف انتظار، در مقابل فهرست افرادی که خودروهای بالای یک میلیارد سوار می شوند هم در حال افزایش باشد.؟»

به گفته این عضو کمیسیون برنامه وبودجه، مردم باید هم بدبین باشند.از طرفی در جامعه افرادی هم هستند از قبیل پزشکان، متخصصان، بازرگانان، مهندسان و...که از طریق مشروع یا آبا واجدادی ثروتمند بوده و از هیچ رانتی استفاده نکرده اند. او معتقد است: «اما وقتی فردی که هنوز سنش به 40 سال هم نمی رسد و در گذشته هیچ ثروتی نداشته اما به یکباره در فهرست ثروتمندترین سرمایه داران دنیا قرار گرفته، دیگر تصور عموم بر داشتن رانت ورابطه را سهل می کند.»

یوسفیان معتقد است: «متاسفانه در کشور ما به دلیل ضعف شدید مدیران اقتصادی،شکاف عظیمی در طبقات جامعه به وجود آمد که باعث شد شرایط استفاده از رانت و رابطه گری با وقاحت وبه سهولت انجام شود. از طرفی نباید در این بین نقش سه قوه را نادیده گرفت.» به گفته این نماینده مجلس، سه قوه اصلی حاکم در کشور، دارای مشکلاتی در این حوزه بوده وهستند که باید با تدبیر حل شود ومتاسفانه این اتفاقات باعث ایجاد نوعی بدبینی برای مردم شده است.

محدودیت منابع بانکی و ارزی، عامل اصلی رانتخواری

اما یک اقتصاد دان با تقسیم بندی نگاه مردم به قشر ثروتمند جامعه معتقد است: اگر مردم به این معتقدند که ثروتمندان از طریق رانت و واسطه به ثروت می رسند در این نوع دیدگاه نمی توان تمام ثروتمندان را جای داد. به عنوان مثال اگر بخواهیم ثروتمند را به قشری بگوییم که بی حساب کتاب پول خرج می کند و درآمدهای بالایی دارد یا اینکه فردی که کارخانه دار است و خود کارآفرینی و سرمایه گذاری کرده و بعد از آن به ثروت رسیده، طبیعتا این گروه شامل نظر مردم نمی شود. یا اینکه تولیدکننده وسرمایه گذاری که در تلاطم اقتصاد و بحران های اقتصادی، اموالش یک شبه چند برابر می شود، این گروه هم شامل آن دسته نمی شوند.زیرا از رانتی استفاده نکرده بلکه در شرایط بحرانی بازار، ثروتش چند برابر شده است.

اما به گفته « آلبرت بغزیان» مردم، ثروتمندانی را جزء رانت خواران می دانند که مثلا در محافل و جلساتی شرکت کرده و بعد از آن اطلاعاتی به دست آورده و از طریق این اطلاعات به امتیازاتی دسترسی پیدا می کنند. یا اینکه از طریق رابطه، مجوزهایی به دست آورده اند که به هر کسی داده نمی شود.

این استاد دانشگاه به مواردی در این حوزه اشاره می کند از قبیل اینکه: به هر کسی مجوز ارزی یا وام چند میلیاردی داده نمی شود. یا اینکه افرادی هستند که هیچ پیشینه ثروتی نداشته و یک شبه به ثروت های میلیاردی دست یافته اند و کاملا واضح است که اینگونه ثروت ها از طریق رابطه و رانت به دست می آید. بغزیان معتقد است که اشکال اصلی در نقش محدودیت ها بوده از قبیل محدودیت های ارزی، بانکی، و در کل منابع محدود. به عبارتی با شروع تحریم ها این محدودیت ها بیشتر و رانت خواران هم بیشتر شدند.

او به تهران امروز می گوید: «به عنوان مثال محدودیت منابع بانکی باعث می شود که افراد با استفاده از رابطه بتوانند از تسهیلات استفاده کنند یا اینکه محدودیت منابع ارزی (ارز دانشجویی، ارز مسافرتی) باعث می شود افراد متقاضی، از رشوه استفاده کنند.» متاسفانه در شرایط فعلی به دلیل محدودیت شدید ارزی ومنابع بانکی، همچنان باید شاهد چنین مفاسدی باشیم اما از دیدگاه بغزیان نظام مالیاتی، سازمان ثبت اسنادو املاک و...می توانند به انواع مختلف با چنین پول شویی هایی مبارزه کرده و به گونه ای نباشد که چنین پول هایی به راحتی در خارج از کشور جابه جا شود.

فساد اداری و ویژه خواری امنیت اقتصاد را هدف قرار داده است

منصور حقیقت پور، شبکه های نامریی فساد درسیستم اداری را عامل افزایش رانت خواری دانسته ومعتقد است: نقش تحریم ها در افزایش رانت و فساد اداری، بسیار زیاد است، تا پیش از اجرای تحریم ها هم ویژه خواری در کشور وجود داشت، شهرام جزایری از کدام طریق و به چه شکل ثروت بسیاری را به دست آورد، البته در دوره اجرای تحریم ها ویژه خواری ها در کشور افزایش پیدا کرد.بابک زنجانی هم در سایه تحریم و با کمک مشایی رئیس دفتر رئیس جمهوری سابق امکان فروش و جابه جایی نفت را پیدا کرد، از این رو تحریم ها تا حدودی در افزایش ویژه خواری نقش دارد اما نقش آن 100 درصدی نیست.

نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی وسیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در گفت وگویی با ایرنا گفت: البته مشخص نبودن درآمد احزاب نیز یکی از عوامل موثر در افزایش ویژه خواری در کشور است، به عنوان مثال حزبی به دنبال شرکت در انتخابات آینده مجلس است اما بودجه کافی برای حضور در انتخابات را ندارد، بنابراین با کمک تعدادی ویژه خوار منابع مالی حزب را برای رقابت با گروه ها و جریان های دیگر در انتخابات تامین می کند.شفاف نبودن منابع مالی احزاب می تواند دامنه ویژه خواری وفساد اداری در جامعه را افزایش دهد.

نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس درباره عوامل موثر در ایجاد فساد اداری و ویژه خواری درکشور، می گوید: راه های افزایش فساد اداری در کشور را باید از منظر امنیتی بررسی کرد؛ درحال حاضر فساد اداری و ویژه خواری، امنیت اقتصاد را مورد هدف قرار داده است.حقیقت پور همچنین ازعوامل تاثیرگذار در افزایش ویژه خواری، وجود شبکه های غیررسمی و نامریی فساد در سیستم اداری کشور عنوان کرد و گفت: این شبکه های نامریی به مفاد قانون، راه های فرار از قانون و ضعف های قانونی آگاه هستند و با ایجاد فرصت برای بخش خصوصی و بیرونی به روند رانت خواری و ویژه خواری دامن می زنند اما با مقابله و مبارزه سیستماتیک می توان از ویژه خواری جلوگیری کرد. حقیقت پور افزود: ضعف بزرگ فقدان نگاه سیستماتیک برای اداره امور اجرایی است برای مثال هم اکنون به سه میلیون ایرانی خارج از کشور یارانه پرداخت می شود و در این راستا حتی افرادی که مبلغ یارانه برای آنها ناچیز است از این تسهیلات استفاده می کنند.