چك پول هایی كه ماندنی شدند

هنوز مدت زیادی نگذشته از فروردین ماه سال 91 همان زمانی که انتشار ایران چک متوقف شد.اما حالا چک پول های 100 هزار تومانی برای ورود به بازار در سال 93 صف کشیده اند.

به گزارش بانکی دات آی آر، در عین حال، انتشار اسکناس درشت به عنوان یکی از نیازهای اساسی در مبادلات پولی با توجه به نرخ تورم و نقدینگی منتفی شد. این در حالیست که پیشتر صحبت از انتشار اسکناس درشت به جای چک پول مطرح بود.

البته این احتمال جدی می نمود که بانک مرکزی به دلیل نیاز مردم به اسکناس های درشت، چاپ اسکناس های 50 و100هزار تومانی را در دستور کار قرار دهد. درحال حاضر درشت ترین اسکناس ایران، 10هزار تومانی است اما بانک ها از ایران چک 50 هزار تومانی هم برای تأمین نیاز مردم در خود پردازها استفاده می کنند.

به عقیده برخی کارشناسان در سال های اخیر به دلیل نرخ بالای تورم ارزش مبادلاتی اسکناس های موجود کم شده است بنابراین برای رفع نیاز های مبادلاتی به چاپ اسکناس یا شبه پول مانند ایران چک یکصد هزار تومانی در جامعه نیاز است. اما نکته ای که در این رابطه نباید فراموش کرد این است که ایران چک، شبه پول محسوب می شود.

ایران چک "سندی" است که با مصوبه 1386/12/8 هیأت وزیران جایگزین چک پول های بانک مرکزی شد و قطعات 50هزار تومانی و100هزار تومانی آن به گردش درآمد. مدتی بعد یعنی در 5بهمن 1389، انتشار ایران چک های 100هزار تومانی متوقف شد و بانک مرکزی اعلام کرد در نظر دارد انتشار ایران چک های 50هزار تومانی را نیز متوقف کند.

بانک مرکزی در بدو انتشار ایران چک اعلام کرد که این اقدام به منظور رفع مشکلات ناشی از انتشار چک پولهای بانکی و تسهیل بیشتر مبادلات در کشور در پی مصوبه هیئت وزیران مبادرت به انتشار چک پولها می کند. البته بانک مرکزی سیاست چاپ ایران چک توسط این بانک را سیاستی موقتی عنوان کرده بود.در پی این اقدام برای اولین بار در مردادماه سال 87 چک پولهای بانک مرکزی روانه بازار و جایگزین ایران چکهای متعدد و بدون پشتوانه بانکها شد.اما در مقطعی، انتشار چک پول توسط بانکها نه تنها باعث اضافه برداشت آنها از منابع بانک مرکزی شده بود و هر روز به میزان آن افزوده می شد، بلکه بانکها بدون پشتوانه خلق پول می کردند.

براساس اعلام بانک مرکزی رواج گسترده ایران چک ها تبعات منفی زیادی به همراه داشت که از آن جمله می توان به تشدید رشد بی رویه نقدینگی، تضعیف انضباط و ثبات پولی، کاهش کارآمدی سیاستهای پولی و افزایش تورم در کشور اشاره کرد.

بانک مرکزی برای مقابله با این شگرد بانکها وارد عمل شد و اعلام کرد از این پس بانکها دیگر اجازه چاپ چک پول را ندارند و این کار را بانک مرکزی انحصاری انجام خواهد داد؛ بدین ترتیب انتشار چک پول توسط بانک مرکزی از آن زمان آغاز و تاکنون ادامه داشته است.

پیشتر در قوانین و دستورالعملهای مربوطه در بانک مرکزی برای انتشار چک پول هیچگونه دستورالعملی مبنی بر انتشار ایران چک توسط این بانک وجود نداشت و تمام مقررات در این زمینه از جمله نحوه انتشار، خرید و فروش و سایر مقررات خطاب به بانکها بود.

اما نکته ای که در این رابطه نباید فراموش کرد این است که ایران چک، شبه پول محسوب می شود. انتشار چک پول علیرغم اینکه حجم پول در گردش را بالا می برد اما در مجموع نقد شوندگی شبه پول از اسکناس کمتر است؛ بنابراین بانک مرکزی برای تعدیل آثار روانی به جای اسکناس شبه پول چاپ می کند و این مسئله باعث خواهد شد که در حساب های بانک مرکزی نیز حجم پول در گردش بالا نرود.