بودجه خوب،بودجه بد

به گزارش نما چندی است که توجه ویژه به اتاق های فکر برای مؤسسات پژوهشی، دانشگاه‌ها و دستگاه های حکومتی به امری لازم و ضروری تبدیل شده است زیرا این سرمایه به نوعی بازوی مطالعات فکری و مشاور مطالعاتی طراحان و مدیران ارشد حکومتی است به طوری که در برنامه‌نویسی و برنامه‌سازی تصمیم گیران نقش مهمی ایفا خواهد کرد.
چندی پیش نیز رسانه ها با نام گذاری "موسسه عالی پژوهش در برنامه ریزی و توسعه" به "مکتب نیاوران" اقدام به جریان شناسی این اتاق فکر وابسته به سازمان برنامه و بودجه کردند. این موسسه که در مجموعه کاخ صاحب قرانیه ناصرالدین شاه قرار دارد تقریبا از دهه70 شکل گرفت و رسالت آن تربیت نیروهایی است که گویا قرار است دغدغه آنها " توسعه" و "برنامه ریزی" در کشور باشد.
در سال های گذشته اصحاب این مکتب در حوزه "برنامه" و " بودجه" رسما بازوی فکری دولت ها بوده اند و تقریبا نقش تصمیم سازی را در این عرصه ایفا کرده اند به طوری که قانون برنامه‌های پنج‌ساله از جمله برنامه چهارم توسعه و به خصوص تدوین بودجه در سال های گذشته محصول مکتب نیاوران بود.
اما ورای بررسی عملکرد چندین ساله اصحاب این مکتب در تصمیم سازی و حتی تصمیم گیری در عرصه های اقتصادی کشور، اکنون پرسشی که به ذهن ها متبادر می شود این است که آخرین دستپخت این جریان فکری که امروز هم به طور ویژه در دولت تدبیر و امید حضور دارد چه کمکی می تواند به اقتصاد کشور نماید؟ آیا این دوستان به آسیب شناسی رفتارها وتصمیمات گذشته خویش پرداخته اند که این بار هم نسخه جدیدی را در قالب بودجه 93 برای اقتصاد ایران پیچیده اند؟
1ـ یکی از مهم ترین رویکردهای لایحه بودجه93، قانون‌مداری دولت است که تا 15 آذر 92 این لایحه را به مجلس شورای اسلامی تقدیم کرد اما براستی لایحه بودجه 93 بر اساس الزامات اجرایی سند چشم‌انداز تبیین شده است؟
اصل 48 قانون اساسی و همچنین ماده 180 قانون برنامه پنجم توسعه تاکید ویژه ای در خصوص بهره‌برداری از منابع طبیعی در سطح استان‌ها، توزیع عادلانه در مناطق مختلف کشور به فراخور نیازها و همچنین توجه ویژه به مناطق کمتر توسعه یافته داشته است اما تمرکز بودجه 93 بر طرح‌هایی با پیشرفت فیزیکی 80 تا 100 درصدی به معنی افزایش فاصله سطح رفاه مناطق محروم و توسعه یافته و از نشانه های اقتصاد لیبرالی است که به نوعی گواه بی عدالتی، تبعیض و جریان شبه رانتی در بودجه 93 است.
گفتنی است شدت این تبعیض و بی عدالتی به حدی بود که نمایندگان استان های خوزستان، لرستان، مازندران و شهرستان بوکان در اعتراض به لایحه بودجه 93 مجبور به استعفا شدند.
2ـ بودجه بایستی بر اساس واقعیات سیاسی و اقتصادی کشور تنظیم شود و یکی از نکات مثبت این بودجه آنست که کمتر به سیاه نمایی روی آورده است اما متاسفانه به نظر می رسد این بودجه یک بودجه بلند پروازانه است و اگر بخواهیم نگاه بدبینانه به لایحه بودجه داشته باشیم در نحوه کسب درآمدهای دولت در حوزه صادرات و همچنین درآمدهای مالیاتی نکات مبهمی وجود دارد زیرا دولت با این نگاه نمی‌تواند منابع مورد نیاز خود را برای درآمدهای لایحه بودجه سال 93 به دست آورد و اگر از منظر دیگر بخواهیم به این موضوع بنگریم آیا افزایش 50 درصدی درآمدهای مالیاتی در بودجه 93 و همچنین این ریسک بزرگ پیش بینی قیمت نفت در لایحه بودجه 93، باعث ایجاد آثار تورم‌زا در جامعه نخواهد شد؟
این دوستان باید یقین داشته باشند که پیش‌بینی‌های بدون پشتیبانی مطالعاتی و علمی باعث می‌شود که پایه‌های تحلیل فعالان اقتصادی لغزان شود. اصلا نگاه به بودجه و رابطه بیش از اندازه آن با در آمدهای نفتی بر اساس کدام منطق دولت تدبیر شکل گرفته است؟ در این ایامی که در شرایط ناپایدار تحریم قرار داریم، آیا ادامه وابستگی 40 درصدی منابع بودجه به درآمدهای نفتی ـ 77هزار میلیارد تومان ـ به نوعی باعث بازی کردن اقتصاد کشور در زمین دشمن نخواهد شد؟ آن هم در آمدهای نفتی که هیچگاه جزء در آمد عمومی محسوب نمی شوند و نیمی از آن خارج از گردش خزانه به دور از نظارت نهادهای نظارتی از جمله دیوان محاسبات بوده است.
3ـ در تنظیم بودجه 93 جدولی به صورت کاملا گزینشی برای کمک به افراد و اشخاص حقیقی و حقوقی در نظر گرفته شده است که در تبصره‌ها برای انجام حسابرسی نیامده است. آیا این تبعیض مخفیانه ای که رخ داده منافاتی با آرمان های دولت راستگویان ندارد؟ اکنون جای سوال اینجاست که چرا در بین این همه مؤسسات فقط به 51 مورد آن هم به صورت گزینشی کمک شده است آیا بهتر نبود برای رفع این نقاط تاریک در بودجه، این تبعیض آشکار در قالب موضوعاتی روشن و قابل بررسی مطرح می شد؟ همچنین لازم به ذکر است که این تبعیض در حالی صورت گرفته است که بر اساس آمار موجود، لایحه بودجه 93 انقباضی‌ترین بودجه دولتی پس از جنگ محسوب می‌شود.
4ـ در آخر گفتنی است در بررسی کلیات بودجه 93 برخی از نمایندگان مدعی بودند مشکل اصلی بودجه این است که نتایج مثبت تصمیمات ما به مردم و سفره هایشان سرایت نمی‌کند و این بودجه آثار تورم رکودی را پی دارد.

رضا باقرپور