چرا بازار طلا و ارز دوباره اوج گرفت؟

به گزارش نما ، با گذری کوتاه به بازار سکه و ارز واقع در میدان فردوسی و نگاه کردن به تابلوی صرافی‌ها به وضوح می توان مشاهده کرد، پس از ماه ها ثبات در نرخ سکه و ارز، چند روزی است که شاهد افزایش دوباره قیمت ها در این بازار بوده ایم. به عنوان مثال سکه تمام که تا یکی دو هفته قبل کمتر از 900 هزار تومان معامله می شد، پس از ماه‌ها خود را به مرز میلیونی کردن رسانده است. دلار آمریکا هم که پس از روی کار آمدن دولت یازدهم قیمتش کمتر از 3 هزار تومان بود بار دیگر از سکوی 3 هزار تومانی عبور کرده است. هر گرم طلای 18 عیار نیز که کمتر از 90 هزار تومان خرید و فروش می شد، در مدت مذکور با افزایش چند هزار تومانی مواجه شد و در هفته قبل با یک روند صعودی به بیش از 100 هزار تومان هم رسید.

اما سفر کاترین اشتون مسؤل سیاست خارجی اتحادیه اروپا به کشور و ملاقات وی با مقامات بلندپایه دولتی و همچنین امیدواری‌ها پیرامون حصول نتایج مثبت در مذاکرات پیش رو و در کنار آن اظهارات رئیس کل بانک مرکزی مبنی بر نوسانات بسیار محدود ارز در سال آینده و پیش‌بینی ثبات نرخ ارز در این سال، دوباره تا حدودی جو بازارها را آرام و جهت حرکت نرخ ارز را از روند صعودی به نزولی تغییر داد. با وجود ریزش‌های یکی دو روز گذشته دلار، به نظر می‌رسد این ارز تمایل ندارد در این قیمت‌ها باقی بماند و نوسان در بالای سطح 3000 تومان را ترجیح می‌دهد. بگونه ای که پس از سقوط دلار به زیر 3000 تومان در روز گذشته، تقاضا برای خرید تا حدودی وارد بازار شد و در نتیجه دوباره بهای دلار را در اواسط هفته جاری تا بیش از 3040 تومان افزایش داد.

سؤالاینجاست...

افزایش قیمت سکه و دلار در روزهای پایانی سال با توجه به افزایش تقاضا و افزایش قیمت اونس جهانی موضوع تازه‌ای نیست اما با توجه به اینکه مدت نسبتاً زیادی بازار آرام و چه بسا سطح مبادلات در آن پایین آمده بود، از این رو انتظار این افزایش قیمت وجود نداشت. حال پرسشی که در این بین چه برای فروشندگان و چه خریداران سکه و ارز مطرح می شود این است که اساساً چرا و بنا به چه دلایلی بازار طلا و ارز، ولو اینکه در چند روز اخیر با کاهش بسیار اندک مواجه بود، این چنین دوباره اوج گرفته است؟

واقعیت این است که رشد قیمت ها در بازار سکه هم با توجه به رشد قیمت دلار و در کنار آن افزایش نرخ جهانی اونس طلا منطقی به نظر می‌رسد. البته بازار سکه در داخل در کنار اثرپذیری از افزایش نرخ دلار به واسطه کارکردی که به‌ عنوان هدیه و کالای لوکس دارد با افزایش تقاضا نیز روبه‌رو شده است. در واقع با نزدیک‌شدن به روزهای پایانی سال، تقاضا برای سکه و طلای ۱۸عیار نیز قدری افزایش یافته و همراه با افزایش نسبی نرخ ارزها بویژه دلار، رشد قیمت این کالاها را موجب شده است.

اما مشخصا درباره قیمت طلا می توان عوامل و نرخ های جهانی که به سبب بحران اوکراین و دخالت نظامی روسیه در این کشور و نگرانی ها از وضعیت کسری بودجه دولت آمریکا پیش آمده است را در افزایش قیمت طلا و به تبع آن سکه در بازارهای داخلی مؤثر قلمداد کرد. با این وصف در مورد افزایش قیمت ها در بازار سکه و دلار می توان دلایل متعددی را مورد شناسایی قرار داد است که اثر فصلی و افزایش تقاضا‌ی سکه و ارز در بازار شب عید، مسائل بین المللی و بالارفتن قیمت اونس جهانی و تا حدودی اندک ایجاد حباب قیمت از سوی فروشندگان مهمترین آن ها می باشد که در ادامه بطور کوتاه به تبیین آن ها می پردازیم.

الف) بحران ها و مسائل منطقه ای و بین المللی

واقعیت این است که با بروز بحران اقتصادی و کشمکش های سیاسی در جهان و به طور کلی بی ثباتی در جهان، قیمت طلا افزایش می یابد . به عبارتی می توان طلا را نمایشگر اوضاع سیاسی و اقتصادی در جهان نامید. در این رابطه بحران‏ اخیر سیاسی بر سر اوکراین که منجر به تشدید تنش میان آمریکا و روسیه شده و باعث افزایش قیمت اونس جهانی طلا به بالاترین حد خود در 4 ماه اخیر گردیده است یکی از مهمترین دلایل افزایش قیمت طلا در بازار جهانی می باشد که بلافاصله در بازار داخلی ایران نیز تأثیرگذار گذاشته و منتهی به افزایش قیمت سکه و طلا که به عنوان کالایی امن برای سرمایه گذاری به شمار می آید شده است. چرا که روند رو به رشد قیمت طلا در سال های گذشته حکایت از آن دارد که طلا همچنان کالایی مطمئن برای سرمایه‌گذاری در شرایط نامطمئن اقتصادی است.

در واقع با وجود تمام بی ثباتی های اقتصادی و سیاسی موجود در جهان که اخیراً نیز در حوزه اوکراین سر باز نموده و در بازارهای داخلی نیز اثرگذار است، سرمایه‌گذاران به دلیل ترس از دست دادن دارایی‌های خود از یک سو و رویایی با افزایش تورم از سوی دیگر و در کنار این دو بخاطر کسب سود، به طلا به عنوان کالایی امن روی آورده‌ و حجم سنگینی از سرمایه خود را جذب این بازار نموده اند که این مسأله نیز به دلیل افزایش تقاضا برای خرید طلا باعث رشد قیمت آن حتی در بازار داخلی ایران شده است. بنابراین تداوم سرمایه گذاری در بازار طلا موجب تداوم روند صعودی قیمت این فلز گرانبها در بازارهای جهانی و ثبت رکوردهای جدید شده است. لذا با توجه به شواهد موجود، به نظر می‌رسد که روند بلند مدت قیمت طلا همچنان صعودی است، هرچند که ممکن است در این بین نوساناتی نیز وجود داشته و چه بسا با کاهش نسبی قیمت نیز مواجه بوده باشد.

لذا پیش بینی می شود تداوم بحران در حوزه بین الملل بویژه تحولات مربوط به اوکراین و روسیه و تنش سیاسی در روابط این دو کشور و آمریکا کماکان بر افزایش تقاضای طلا در روزهای آینده و قیمت آن تأثیرگذار باشد. این در حالیست که با بالا گرفتن درگیری بین اوکراین و روسیه و جنگ نامحسوس آمریکا و روسیه، ناآرامی‌هایی در منطقه ایجاد شده که این موضوع سبب افزایش نرخ دلار در کنار نرخ طلا هم شده است.

ب) تحولات اقتصادی چین

علاوه بر این عامل مهم دیگری که بر قیمت طلا از بعد خارجی اثر گذاشته و در روزهای آینده نیز مؤثر خواهد بود تقاضای چین است. به این معنا که واردات طلای چین از هنگ کنگ از سال 2010 تاکنون 115 درصد رشد داشته است. چین سال گذشته بیش از 1000 تن طلا وارد کرده است. البته این آمارها از سوی شورای جهانی طلا اعلام شده و آمارهای غیر رسمی حاکی از افزایش بیشتر واردات طلای چین است که بدنبال تقاضای فیزیکی طلا در بازار نوظهوری مثل چین، قیمت این فلز گرانبها با افزایش مواجه شده و در ماه های آتی نیز روندی رو به رشد به خود بگیرد. لذا با عنایت به این که قیمت طلا در بازارهای جهانی بنا به دلایلی که ذکر شد افزایش یافته و ممکن است در آینده نیز رشد داشته باشد، در بازار تهران نیز که متأثر از بازار جهانی است افزایش قیمت این کالای پرارزش قابل توجیه است. کما این که از نظر برخی تحلیلگران هنوز احتمال افزایش قیمت طلا به 1400 دلار در هر اونس نیز وجود دارد.

ج) فشار شاخص های اقتصادی در آمریکا

به اینها باید وضعیت و فشار شاخص های اقتصادی آمریکا و محرک پولی فدرال را هم اضافه کرد که در شرایط کنونی توانسته است به عنوان متغیری تأثیرگذار بر قیمت طلا ایفای نقش نماید. به این معنا که سرمایه گذاران بین المللی که به شدت نگران وضعیت اقتصادی آمریکا و رشد بدهی های شرکت های دولتی آمریکا بودند در هفته های منتهی به پایان سال بار دیگر برای سرمایه گذاری در بازار طلا اقدام کرده اند و این مسأله موجب شد تا قیمت طلا به بالاترین حد خود در 4 ماه اخیر برسد. علی رغم افزایش 11 درصدی قیمت طلا در سال 2014 میلادی قیمت این فلز هنوز تا سطح 1920 دلاری در سال 2011 فاصله زیادی دارد.

د) اثر فصلی و افزایش تقاضا سکه و ارز مسافرتی در شب عید

دلیل دوم افزایش ناگهانی قیمت طلا و سکه در بازار تهران پدیده‌ آخر سال است. این پدیده همواره در هفته و روزهای منتهی به پایان سال در بازار رخ می‏دهد که البته طبیعی است که باعث شده سکه و طلا در کنار اثرپذیری از افزایش نرخ دلار، به واسطه کارکردی که به عنوان هدیه دارند با افزایش تقاضا روبه‌رو گردد. لذا با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال، تقاضا برای سکه و طلای 18عیار نیز قدری افزایش یافته و همراه با افزایش نسبی نرخ ارزها، رشد قیمت این کالاها را موجب شده است.

همچنین از آنجا که معمولاً قیمت‌ها پیش از عید افزایش می‌یابد، معمولاً مسافران در این روزها و کمی زودتر در سایه نبود ارز مسافرتی در بانک، به تهیه ارزهای مسافرتی مورد نیاز خود از بازار آزاد اقدام می‌کنند تا مجبور به پرداخت پول بیشتر در روزهای پایانی سال نشوند. این امر نیز باعث می‌شود بدنبال افزایش تقاضا، صعود قیمت ارز از این روزها شروع شود و تا روزهای پایانی سال ادامه یابد. ضمن این که رشد نرخ اونس در بازارهای جهانی هم که بیشتر به واسطه افت شاخص سهام در اروپا که تحت تأثیر تنش‌های روسیه، اوکراین و آمریکا قرار گرفته است، همسو با دو عامل دیگر، به افزایش بهای طلا در بازار داخلی نیز منجر شده است. جالب است گفته شود یکی از عوامل تغییرات قیمتی در بازار سکه و طلا، نوسان قیمت اونس جهانی طلا است که تحت تأثیر تنش‌های روسیه، اوکراین و آمریکا قرار گرفته است. البته این اتفاقات باعث شده که قیمت دلار در بازارهای جهانی کاهش پیدا کند، ولی در بازار داخلی کشور موضوع برعکس بوده و این موضوع همزمان با رشد تقاضا در ایام شب عید بوده است که قیمت دلار حتی تا ۳۱۵۰ تومان هم رشد پیدا کرد.

ه) اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها

ایجاد فضای روانی ناشی از قطعی شدن اجرای مرحله دوم هدفمندی یارانه های متغیر دیگری است که توانسته بر قیمت طلا و البته دلار تأثیرگذار باشد. در این باره غلامعلی جعفرزاده ایمن آبادی عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس در تشریح دلایل رشد قیمت دلارو سکه در بازار روزهای اخیر گفته است: آنچه که مشخص است نرخ دلار و سکه از فاکتورهای متعددی پیروی می کند اما یکی از دلایلی که با نزدیک شدن به سال 93 بر قیمت دلار و سکه تاثیر گذار بوده موضوع اجرای مرحله دوم هدفمند سازی یارانه ها است. از نظر وی نرخ ارز از در چند ماه گذشته از ثبات نسبی برخوردار بوده و عملکرد تیم اقتصادی دولت یازدهم با توجه به شرایط اقتصادی کشور مناسب بود، اما نزدیک بودن به زمان اجرای فاز دوم هدفمندی باعث شده است که قیمت دلار با رشد روبرو شود.

بنابراین قطعی شدن اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها، تصویب نهایی افزایش نرخ خوراک پتروشیمی از 7 به 13 سنت و علامت‌دهی به بازار با افزایش نرخ ارز در بودجه، عواملی است که به گفته فعالان بازار بر افزایش قیمت‌ ارز تاثیرگذار بوده است. در مورد افزایش قیمت خوراک پتروشیمی توجه به این نکته ضروری به نظر می رسد که در مصوبه مجلس قیمت خوراک پتروشیمی‌ها از هفت سنت به 13 سنت افزایش یافت و با توجه به اینکه ارزهایی که از ناحیه پتروشیمی‌ها به بازار تزریق می‌شد، تأثیر مثبتی بر ثبات قیمت‌ها داشت، این رشد قیمت موجب شد با احتیاط ارز خود را به بازار عرضه کنند.

البته برخی اقتصاددانان بر این باورند که شوک افزایش قیمت دلار مقطعی است و به‌زودی باز هم قیمت‌ها روند نزولی را پیش می‌گیرند. به زعم این گروه از اقتصاددانان در صورتی که مدیران اقتصادی کشور خبرهایی دقیق از آینده اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها ارائه دهند، احتمال از بین رفتن موج روانی موثر بر قیمت دلار وجود دارد.با این اوصاف و با عنایت به مطالبی که گفته شد بطور دقیق می توان به ریشه های افزایش نرخ طلا و ارز بویژه دلار که متأثر از عوامل داخلی و متغیرهای بیرونی بویژه بحران در روابط غرب و شرق است پی برد.