آمریكا از كدام «تصمیم سخت» سخن می گوید؟

امير حسين يزدان پناه- تا يک ماه پيش تصور غالب اين بود که راکتور اراک پاشنه آشيل مذاکرات هسته اي خواهد بود. اين تصور اما مدتي است که کمرنگ شده و حتي برخي تحليل گران آن را تمام شده مي دانند. اما در همين شرايط که موضوع پيچيده اي چون راکتور آب سنگين اراک دارد کم کم بايگاني مي شود و در زماني که برخي رسانه هاي غربي گزارش هاي مثبتي از مذاکرات کارشناسي مي دادند، جان کري وزيرخارجه آمريکا تاکيد کرد که ايران بايد براي مذاکرات جامع «تصميم هاي سخت و دشواري» بگيرد؟ اکنون سوال اين است که آمريکا انتظار چه تصميم هايي از ايران دارد؟ هرچند از محتواي مذاکرات خبرهاي رسمي منتشر نمي شود اما با توجه به فضاي 6 ماه گذشته براي اين سوال 5 موضوع ممکن است مطرح شود.

1- دامنه غني سازي: چند هفته اي است که رسانه هاي غربي از اختلاف جدي ايران و 1+5 برسر تعداد سانتريفيوژهاي ايران خبر داده اند. البته زمزمه ها درباره سختي توافق بر سر محدوديت غني سازي در ايران را ساعتي پس از توافق ژنو، سايت شوراي روابط خارجي آمريکا کليد زد. ديويد آلبرايت مدير موسسه «علوم و امنيت بين الملل (ISIS)» و بازرس سابق آژانس در گفت و گويي که ساعتي پس از اين توافق منتشر شد گفته بود که «در توافق ژنو حق غني سازي اورانيوم به ايران داده نشده است و اين غني سازي يک برنامه محدود است...آمريکايي ها تمايل دارند 5 يا 6 هزار سانتريفيوژ فعال باشد... اما ايران ممکن است تصور کند حالا که 18 يا 19 هزار سانتريفيوژ نصب شده دارد همين ظرفيت را حفظ کند و از همين جا سخت ترين بحث ها آغاز مي شود...» البته بحث درباره سانتريفيوژها تنها محدود به تعداد آن ها نيست. ايران طي سال گذشته به نسل جديدي از سانتريفيوژ (نسل چهار) دست يافته است که بنابر اظهارات مقامات کشورمان، 15 برابر نسل قبلي قدرت دارد. غرب تلاش مي کند از راه اندازي اين سانتريفيوژها نيز جلوگيري کند. استفاده نکردن از اين تکنولوژي به معني عقب ماندن از علم روز هسته اي در غني سازي اورانيوم و در نتيجه غيراقتصادي شدن توليد سوخت اتمي و بي خاصيت شدن دستاوردهاي به دست آمده از نظر اقتصادي است.

2 - برنامه تحقيق و توسعه صنعت هسته اي ايران: برخي اتاق هاي فکر آمريکا پس از توافق ژنو از دولت اين کشور انتقاد کردند که چرا در توافق ژنو برنامه تحقيق و توسعه هسته اي ايران محدود نشده است و همان جا برخي از صاحب‌نظران موثر اين اتاق هاي فکر تاکيد کردند که در توافق جامع بايد اين برنامه محدود شود. اين موضوع درست در مقابل يکي از مهم ترين خطوط قرمز ايران است. رهبر انقلاب همين يک ماه پيش تاکيد کردند که «حرکت علمي هسته اي به هيچ وجه نبايد متوقف و يا حتي کند شود.» البته علي اکبر صالحي رئيس سازمان انرژي اتمي چند بار از تضمين شدن برنامه تحقيق و توسعه به عنوان يکي از بخش هاي مثبت توافق ژنو سخن به ميان آورده است.

3 - زمان اجراي توافق جامع: همان طور که توافق ژنو داراي زماني محدود به 6 ماه است، توافق جامع نيز قطعا داراي زماني براي اجرا خواهد بود. 5 روز پيش روزنامه نيويورک تايمز نزديک به دولتمردان آمريکا در تحليلي نوشت: «گمانه زني ها حاکي از آن است که واشنگتن ممکن است آماده باشد که يک دوره 10 يا 20 ساله را بپذيرد.هرچند 30 تا 50 سال بهتر خواهد بود...» برخي تحليلگران آمريکايي معتقدند که بايد زمان توافق جامع را طوري تعيين کرد که فارغ از تحولات سال هاي آينده ايران، برنامه هسته اي اين کشور به شدت محدود و به مرور زمان ناکارآمد شود. به همين دليل است که آمريکايي ها پيشنهادهايي که مي دهند بيشتر از 10 سال و 20 سال است. در مقابل برخي رسانه ها نوشته اند که ايران از 5/2 و حداکثر 5 سال حرف به ميان آورده است. اهميت اين زمان به اين جهت است که درپايان اين مدت بايد پرونده ايران عادي شده و ايران از تمام حقوقي که ساير اعضاي ان پي تي دارند بدون محدوديت برخوردار شود.

4- لغو «همه» تحريم ها: آمريکا در توافق ژنو، حدود 5 درصد از تحريم هايي که عليه ايران وضع کرده بود را به حالت تعليق در آورد. پس از اين توافق نيز مقامات اين کشور و به خصوص باراک اوباما چندين مرتبه تاکيد کرده اند که اين شرايط قابل بازگشت است . نگراني جدي که وجود دارد اين است که حتي در توافق جامع که زماني بيشتر از 6 ماه خواهد داشت، آمريکا بازهم بخواهد تحريم ها را به نحوي کاهش دهد که به تعبير اوباما هرزمان خواست «شير آب را ببندد». «کاهش» و نه «لغو» تحريم ها، اتفاقي است که با وعده هاي مکرر دولت يازدهم براي برداشته شدن تحريم ها همخواني ندارد و از اين بابت است که اين موضوع را هم مي توان به زعم آمريکايي ها تصميم سخت ايران تصور کرد. تصميمي که قاعدتا نبايد از سوي ايران پذيرفته شود.

2 روز ديگر دور سوم مذاکرات جامع براي دستيابي به توافق جامع در وين آغاز مي شود. مذاکراتي که قرار است در آن تدوين پيش نويس توافق هم آغاز شود. بايد ديد منظور از تصميم هاي سختي که آمريکا از آن سخن گفته است چيست آيا آمريکايي ها خواسته هايي را روي ميز خواهند گذاشت که خلاف منافع ملي ايران و عبور از خط قرمزهاي اعلام شده توسط روحاني وظريف است و عملا آمريکا مذاکرات را به سمت شکست هدايت مي کند يا تحليل برخي فضاهاي رسانه اي از مثبت بودن مذاکرات کارشناسي درست است و آمريکايي ها امکان تفاهم با ايران را باز مي گذارند؟بايد منتظرماند.


منبع : خراسان