به گزارش ايسنا، آيت‌الله محمدتقي مصباح يزدي عصر امروز در مراسم اختتاميه نخستين كنگره بين‌المللي علوم انساني اسلامي با بيان اينكه "انقلاب اسلامي ايران يكي از بزرگ‌ترين و مهم‌ترين پديده‌هاي تاريخ اسلام و نقطه عطف آن است"، افزود: آثار و بركات انقلاب اسلامي ايران روز به روز بيشتر خواهد شد و هنوز زود است درباره آن حرف زد.
وي خاطرنشان كرد: انقلاب اسلامي ابتدا يك تحول سياسي در كشور بود كه رژيم شاهنشاهي را به تاريخ سپرد و رژيم اسلامي را براساس باورها و ارزش‌هاي ديني بنيان نهاد اما اسلام فقط سياست نيست و عنصر اصلي انقلاب اسلاميت آن است كه اگر اين عنصر را از آن حذف كنيم، هويت ديگري خواهد داشت.
رييس موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) با اشاره به اينكه ركن هويت انقلاب، اسلامي بودن آن است، گفت: اسلام يك مقوله فرهنگي است، لذا مبتني بر يك سلسله باورها و ارزش‌ها و در واقع اساس فرهنگ همين باورها و ارزش‌هاي مردم است و بنابراين مي‌توان گفت اسلام يك مقوله فرهنگي است. بر اين اساس براي اينكه يك انقلاب تحول همه‌جانبه پديد آورد و همه ابعاد را در برگيرد، بايد مبداء آن از تحول در فرهنگ باشد و نهادهاي ديگر، براساس اين باورها شكل گيرد.
وي يكي از نهادهاي فرهنگ‌ساز جامعه را دانشگاه‌ها و حوزه‌هاي علميه عنوان كرد و گفت: اين دو نهاد فرهنگ جامعه را مي‌سازند. پس براي اينكه انقلاب اسلامي ما، اسلامي به تمام معنا باشد، بايد تمام ابعادش اسلامي باشد و لازمه اين كار، اين است كه بايد فرهنگش اسلامي شود، لذا از اول مساله انقلاب فرهنگي مطرح شد و امام (ره) دستور تشكيل ستاد انقلاب فرهنگي را مطرح كردند كه بعد از آن تبديل شوراي عالي انقلاب فرهنگي شد.
مصباح يزدي يادآور شد: از همان زمان اين مسائل به طور كلي در ستاد مطرح مي‌شد و در نهايت يكي از مسائلي كه در ستاد بر آن صحه گذاشته شد اين بود كه دانشگاه‌هاي ما اسلامي شود و بر اين اساس واژه اسلامي شدن دانشگاه‌ها، مطرح شد و افرادي سعي كردند مقدماتي فراهم كنند و قدم‌هايي براي اسلامي كردن آن بردارند.
اين استاد عالي حوزه علميه قم، با اشاره به اينكه از ابتدا ابهام‌هايي بر سر اين موضوع وجود داشت، اظهار كرد: عده‌اي با سادگي ناآگاهانه، يا متعمدانه فكر مي‌كردند منظور از اسلامي كردن دانشگاه‌ها ساختن مسجد يا برگزاري نماز جماعت در مراسم عزاداري است و كم و بيش اين كار را انجام دادند اما كساني كه به اين مسائل آگاه بودند و نياز جامعه را درك مي‌كردند، مي‌دانستند اين كارها، كارهاي صوري است و اسلامي شدن آن است كه آموزش‌ها و تربيت‌هاي دانشگاه‌ها براساس آموزه‌ها و احكام اسلامي باشد. اين بحث ادامه يافت و بالاخره براساس سياستگذاري ستاد انقلاب فرهنگي قرار شد تحولاتي به وجود آيد كه متاسفانه سرعت كافي و كامل نيافت و در برخي برهه‌ها شتاب منفي داشت.
وي با بيان اينكه "بايد اين مساله را آسيب‌شناسي كرد كه چرا روند اسلامي شدن دانشگاه‌ها چنين شتابي در دهه‌هاي گذشته داشته و دوام نيافته است"، تصريح كرد: يكي از آسيب‌ها اين است كه كار، كار بسيار عظيمي بود. انقلاب فرهنگي از انقلاب سياسي به مراتب سخت‌تر است و هزينه، زمان و كار دشواري مي‌طلبد و البته برنامه‌ريزي و مديريت اجرايي صحيحي مي‌خواهد.
رييس موسسه آموزشي ـ پژوهشي امام خميني(ره) ادامه داد: علل ديگري نيز وجود داشت كه يكي از آنها قابل قبول است و آن اينكه اين موضوع با 8 سال دفاع مقدس مصادف شد و دست‌اندركاران را مشغول كرد. در چنين شرايطي پيگيري كردن چنين پروسه‌اي كه هزينه، نيروي انساني و مديران برنامه‌ريز مي‌خواهد، امكان پذير نبود؛ بنابراين در دوران دفاع مقدس تقريبا اين جريان رو به افول رفت و البته نمي‌شد انتظار زيادي داشت.
مصباح يزدي با بيان اينكه "اشكالات ديگري نيز در روند اسلامي شدن دانشگاه‌ها وجود داشت كه مناسب نيست در اين همايش طرح شود"، گفت: وقتي مسائل سياسي روي مسائل فرهنگي سايه مي‌اندازد، كار را دشوار مي‌كند.
وي در ادامه، با اشاره به اينكه بعد از 33 سال كسي كه دلسوزانه در مراحل مختلف به اين مساله پرداخته و هشدار داده، مقام معظم رهبري است، گفت: از طرفي هشدار ايشان در مورد تهاجم فرهنگي و تاكيد بر نهضت نرم‌افزاري و توليد علم و همچنين رهنمودهاي ايشان در خصوص مسائل خاص و عام فرهنگي نشان‌دهنده اهميت اين موضوع است كه امروز به بركت اين رهنمودها شاهد پيشرفت دانشمندان در علوم تجربي و طبيعي هستيم و باعث افتخار جهان اسلام است.
اين استاد حوزه علميه با بيان اينكه "در زمينه علوم انساني به دلايل مختلفي با كندي پيش رفته‌ايم"، خاطرنشان كرد: تا امروز كساني احساس مسئوليت كردند و به نداي مقام معظم رهبري لبيك گفتند و حركتي شروع كردند كه اميدواريم آغاز حركت پربركت، خداپسند و سعادت‌آفرين باشد.
مصباح يزدي در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود به تفسيرها و برداشت‌هاي متناقض از موضوع اسلامي كردن علوم انساني در دهه‌هاي گذشته اشاره كرد و گفت: برخي فكر مي‌كردند اسلامي كردن علوم انساني به معناي آن است كه روش تحقيق در علوم تغيير مي‌كند زيرا روش علوم، عمدتا تجربي است كه افت و خيزهايي دارد و اين متدي است كه براي اين علوم تعريف شده است. برخي خيال مي‌كردند كه اسلامي كردن دانشگاه‌ها يعني اينكه متد را عوض كنيم و به سمت قرآن و حديث برويم و بويژه در جاهايي كه اصطكاك بين علوم ديني و نقلي زياد بود.
وي افزود: برخي ديگر اين تصور را نامعقول مي‌دانستند و مي‌گفتند كه نمي‌شود همه مسائل را با آيات و روايات جواب داد، لذا آمدند جور ديگري تفسير كردند و گفتند اسلامي كردن يعني اينكه علوم به نحوي بيان شود كه تضادي با اسلامي نداشته باشد و اين نظريه طرفداران بيشتري به ويژه در ميان دانشگاهيان پيدا كرد و يكي از موسسات با تاييد شوراي عالي فرهنگي، عهده‌دار بررسي كتاب‌هاي دانشگاهي توسط فضلاي حوزه و دانشگاه شد تا تضادها و استحكاك‌ها را حذف كند و سال‌ها وقت در اين كار گذاشتند اما تنها به جمع‌آوري اشكالات بسنده كردند كه اين نه به جايي مي‌رسيد و نه معقول بود.
رييس موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) اضافه كرد: اشكال ديگري كه عمدتا مطرح مي‌كردند و ظاهر مقبولي داشت، اين بود كه علوم در اثر زحمات ميليون‌ها انسان در طول قرن‌ها با متد مختلف تحقيق انجام گرفته و زندگي بشر را شكل داده و مشكلات او را برطرف كرده است. بنابراين اينكه بخواهيم آنها را خط بكشيم و علم اسلامي درست كنيم پسنديده نيست؛ در نتيجه ظاهر اين اشكال خوشايند بود و هنوز هم بعد از سي و چند سال براي بسياري از مردم مخلص و بي‌غرض در دانشگاه‌هاي ما اين مساله روشن نيست كه معناي اسلامي كردن علوم چيست و خيال مي‌كنند يك شعار سياسي است كه زماني داده شده است.
مصباح يزدي با طرح اين پرسش كه "اسلامي كردن علوم به چه معناست؟" گفت: بخشي از علوم انساني ما به طور صحيح مبتني بر سلسله اصول موضوعه‌اي است كه از فلسفه‌هاي غيراسلامي گرفته شده است و مقام معظم رهبري بارها تاكيد كرده‌اند كه علوم انساني موجود مبتني بر مباني ماترياليستي است.
وي با بيان اينكه "يكي از كارهايي كه بايد در اسلامي‌سازي علوم صورت گيرد، نقد كلي به مباني علوم است"، تاكيد كرد: بايد روشن كنيم كه اين علوم مبتني بر چه اصلي است. امروز حتي كتاب‌هايي در جمهوري اسلامي نوشته شده كه به عنوان مثال درباره پيدايش جهان اين دو نظريه را مطرح كرده‌اند كه يكي از آنها نظريه علمي است كه مي‌گويد جهان در اثر انفجاري كه در ماده متراكم ايجاد شد به وجود آمد و چنين تفكري مبناي پيدايش جهان را تنها يك اتفاق مي‌داند و اين در كتاب‌هاي ما نوشته شده است. حال بايد اين سوال را پرسيد كه اين طرح مبتني بر چه مقدماتي است و كدام علم تجربي مي‌تواند آن را اثبات كند و بايد پرسيد معلول اين علت چيست و از كجا آن را مي‌گوييد؟
مصباح يزدي با بيان اينكه "بايد علوم ما مبنايي داشته باشد"، افزود: اما يك نقد كلي به تمام علوم انساني از لحاظ روش‌شناسي وارد است. كساني كه موضع‌گيري‌هاي تندي دارند، مي‌گويند حرف‌هاي شما براساس منطق قديمي است و اصولا مبناي ايدئولوژي با علم جداست. ما به عنوان يك فعاليت آكادميك نه فعاليت ايدئولوژيك و تعصب به اسلام و تحقق بخشيدن به شعارهاي انقلاب، بلكه به عنوان كار علمي محض مي‌خواهيم درباره اينكه معرفت چيست، بحث كنيم، زيرا تا معرفت‌شناسي را درست مطرح نكنيم، نوبت به ساير مباحث نمي‌رسد.
وي ادامه داد: ما مي‌توانيم منظومه‌اي از علوم و معارف را ارائه دهيم كه منطقي‌ترين بحث‌ها باشد كه بحث از معرفت‌شناسي، هستي‌شناسي، انسان‌شناسي و به دنبال آن علوم انساني است، زيرا تا زماني كه انسان را نشناسيم و به ساحت‌هاي وجودي او پي نبريم، فقط به بدن حيواني او كار داريم و ساحت‌هاي غير فيزيكي او را انكار مي‌كنيم.
اين استاد حوزه علميه با تاكيد بر اينكه "اسلامي‌سازي علوم يعني اينكه آن علم را بر مبناي صحيحي تببين كنيم"، تصريح كرد: مباني صحيح همان مباني است كه با قرآن موافق است. پس از اسلامي كردن علوم اين است كه علم را به مبناي صحيح خود برگردانيم كه آن مباني، خواه ناخواه اسلامي خواهد بود و ما آن را اثبات مي‌كنيم، يعني اگر ما نپذيريم كه روحي مستقل از بدن داريم و آن را انكار كرديم، در واقع همه چيز را منكر شده‌ايم زيرا معاد، وحي، عالم برزخ، قيامت، جبرئيل و... فقط با حس درك نمي‌شوند.
مصباح يزدي با بيان اينكه "بايد در مقابل اين علوم انساني اثبات كنيم كه مباني شما غلط است"، گفت: منظور از اسلامي كردن، يك كار تعبدي و تعصب‌آميز كه يك گرايش ايدئولوژيك را به كرسي بنشاند نيست، بلكه يك فعاليت صددرصد علمي است.
وي در بخش ديگري از سخنان خود، با اشاره به پيشرفت‌هاي دانشمندان ايراني در علوم مختلف، اظهار كرد: ويژگي انقلاب ما اين است كه از روز اول ثابت كرد كه اسباب ديگري فوق اين اسباب انساني بر آن حاكم است و خدا در جبهه‌هاي جنگ نشان داد با دست خالي مي‌توانيم در برابر پيشرفته‌ترين تكنولوژي نظامي دنيا مبارزه كنيم. ما خيال نكنيم مددهاي الهي مختص جبهه جنگ است، بايد بدانيم خداي جبهه با خداي دانشگاه يكي است. اگر ما روحيه جوانان رزمنده را در جبهه پيدا كنيم، در دانشگاه و آزمايشگاه نيز مي‌توانيم به آن برسيم.
وي افزود: خداي بازار و اقتصاد نيز با خداي جبهه يكي است. لزومي ندارد هميشه رباخوار باشيم تا بتوانيم بازارمان را بچرخانيم. اگر به خدا برگرديم و با او آشتي كنيم و دست از رباخواري برداريم، آن خدايي كه در جبهه ما را دست خالي پيروز كرد، اينجا هم مي‌تواند ما را با دست خالي پيروز كند.
مصباح يزدي در پايان ابراز اميدواري كرد كه كنگره بين‌المللي علوم انساني اسلامي نشانه‌اي باشد مبني بر اينكه جامعه به اين مطلب رسيده است كه مي‌تواند در عرصه علم و معرفت طرحي نو بي‌افكند كه خداپسند بوده و عزت دنيا و آخرت را داشته باشد.
مصباح یزدی:خدای جبهه با خدای بازار یكی است
وی افزود: خدای بازار و اقتصاد نیز با خدای جبهه یكی است. لزومی ندارد همیشه رباخوار باشیم تا بتوانیم بازارمان را بچرخانیم. اگر به خدا برگردیم و با او آشتی كنیم و دست از رباخواری برداریم، آن خدایی كه در جبهه ما را دست خالی پیروز كرد، اینجا هم می‌تواند ما را با دست خالی پیروز كند.
۱۳۹۱/۲/۳۱
