ماجرای بازماندگان مسلمانان آندلس

حسن برقاچه یک مراکشی عادی نیست؛ او با اینکه به مسلمانان افتخار می‌کند اما نوعی از کریسمس را جشن می‌گیرد؛ غذای محلی اسپانیایی به نام «پائلا» و «کوسکوس» غذای مراکشی می‌خورد و زبانش فرانسه و عربی است و کمی اسپانیایی صحبت می‌کند.

حسن برقاچه اصالتا متعلق به شهر کوچک «هورناکه» در اسپانیاست از خانواده‌هایی است که سنت‌های ایبریایی و آندلسی خود را پس از قرن‌ها زندگی در مراکش حفظ کرده‌اند.

* موریسکوها نوادگان مسلمانان آندلسی اخراج شده

آنها فرزندان «موریسکو»ها هستند؛ مسلمانانی که از سال 1609 میلادی از اسپانیا اخراج شدند و در ساحل جنوبی مدیترانه پراکنده شدند.

آنها همچون یهودیان سفاردی اسپانیایی هستند که در پی دادگاه‌های تفتیش عقاید و اخراج از اسپانیا در این مناطق زندگی می‌کنند و اینک که دولت اسپانیا مسیر شهروندی را برای یهودیان سفاردی باز کرده است برخی از «موریسکو»ها از دولت اسپانیا خواستار اقدام مشابه شده‌اند و عنوان کرده‌اند اگر چنین حقی را برای ما قائل نیستید حداقل میراث «موریسکو»ها را به رسمیت بشناسید.

نجیب لوباریس رئیس «انجمن یادگاران اندلسی‌ها» می‌گوید: ما فکر می‌کنیم که ما این شایستگی را داریم که به دلیل مصائبی که موریسکوها تجربه کرده‌اند مورد احترام قرار بگیریم.

بنابر این گزارش، بسیاری از مسلمانان اسپانیا چون یهودیان این کشور پس از قدرت گرفتن مسیحیان مجبور شدند به دین مسیحیت درآیند و پس از مدتی از استفاده از ارث خود محروم شدند و بسیاری از آنان در دریا هلاک شدند.

بنابر گفته «حسن آئورید» نویسنده رمان «موریسکو» آنهایی که سالم به ساحل جنوبی مدیترانه رسیده بودند در جامعه اسلامی مسلمانان بدی شناخته شدند چون آنها شراب می‌خوردند ولی گوشت خوک نمی‌خوردند و اینک نه مسیحیان خوبی بودند و نه مسلمانان خوب؛ عربی صحبت نمی‌کردند بلکه اسپانیایی زبان آنها بود.

البته «موریسکو»ها برخلاف یهودیان سفاردی که سنت‌های خود را حفظ کردند و زبان خاص خود «جودی اسپانیایی» یا «لادینو» را داشتند بیشتر با مردم کشورهایی که به آنجا رفته بودند همراه شدند و پس از چند نسل شناخت آنان از دیگر مسلمانان سخت بود.

لوباریس یکی از «موریسکو»هاست که اخیرا به ریشه خود آگاه شده و می‌داند که نام خانوادگی او برگرفته از نام منطقه زیتون‌خیزی در نزدیکی شهر سویل اسپانیاست که مردمان آنجا پس از اخراج از اسپانیا شهر مشهور سلا را در مقابل رباط بنیان نهادند.

او می‌گوید: خواهرم درباره میراث خانوادگی ما تحقیق کرد و متوجه شد که ما نوادگان ابراهیم بن لوباریس از دزدان دریایی است که در کنار رهبران شمال آفریقا در جنگ‌های موسوم به «جنگ‌های بربری»(1801 ـ 1815) علیه آمریکا می‌جنگیدند.

لوباریس اکنون یک انجمن تاسیس کردهو توانسته است صدها عضو از شهرهای رباط، تطوان، مراکش، فاس و دیگر شهرهای مراکش را جذب کند؛ او نمی‌داند چه تعداد مسلمان اسپانیایی‌تبار در مراکش زندگی می‌کنند اما می‌گوید حدود 500 نام خانوادگی وجود دارد که مبدا «موریسکو»ئی دارد.

وی به برقاچه‌ها اشاره می‌کند که بیش از 100 سال پیش دولت اسپانیا به آنها یک شجره‌نامه داد که نشان می‌دهد که آنها بدون واسطه نوادگان فرمانده مسیحی «هورناکه» است که بر اساس داستان‌های خانوادگی برقاچه‌ها او در سال 1906 به صورت داوطلبانه به تبعید می‌رود و پس از آن با اراده خود به اسلام می‌گراید.

در سال 2002 شهردار هورناکه در مراسم جشنی به یکی از اعضای این خانواده به دلیل نقش و سهم آنان در تاریخ این شهر نشان افتخار داد.

حسن برقاچه می‌گوید نوادگان «موریسکو»ها در رباط تنها با جامعه خود ازدواج می‌کنند و این مسئله را تا امروز ادامه داده‌اند.

* موریسکوها به دنبال بازگشت عزت‌مندانه به سرزمین اجدادی

به نوشته پایگاه آمریکایی «سرویس اخبار مذهبی» یکی از اعضای انجمن تازه تاسیس موریسکوها بیرون کنسولگری اسپانیا در شهر طنجه مراکش اعتراض کرده و چون یهودیان سفاردی اخراج شده خواستار دریافت حق شهروندی اسپانیا شده است.

مسئول این انجمن تازه تاسیس می‌گوید روش اعطای هویت اسپانیایی به یهودیان سفاردی مبهم است و وقتی این قانون درباره موریسکوها اعمال نمی‌شود عملا یک معیار دوگانه را شاهد هستیم.

البته موریسکوها نمی‌خواهند با این تقاضا عزت خود را از دست دهند چه آنکه برقاچه می‌گوید که به تابعیت اسپانیای علاقه چندانی ندارد حتی اگر لازم باشد برای رفتن به سرزمین اجدادی‌اش ساعت‌ها پشت مرز بایستد چه اینکه بیشتر اعضای این خاندان دارای تابعیت‌های دوگانه هستند.

یک موریسکوی تاجر ثروتمند نیز می‌گوید اگر اسپانیا نمی‌خواهد به نوادگان مسلمانان اخراج شده از آندلس حق شهروندی اعطا کند آنها هستند که چیز مهمی را از دست می‌دهند اما ما وابستگی‌مان به سرزمین اجدادی‌مان باقی است.

«حسن آئورید» نویسنده رمان «موریسکو» نیز به یک مشکل در این باره اشاره می‌کند و می‌گوید: انتظار نمی‌رود که تعداد یهودیان سفاردی زیاد باشد اما ممکن است میلیون‌ها موریسکو در تونس الجزایر و مراکش و دیگر جاها باشند لذا پیشنهادم این است که برای تصحیح اشتباه اخراج مسلمانان و ساختن پل اعتماد بین مسلمانان و مسیحیان به مسلمانان اجازه داده شود تا آنها در مسجد متعلق به آنان در کوردوبا(قرطبه) که به کلیسا تبدیل شده نماز بخوانند.

منبع: فارس