با نگاهی به دور جدید مذاکرات ایران و گروه کشورهای 1+5 که نشست استانبول سرآغاز آن بود و بر اساس آنچه در مذاکرات قبلی شاهد بودیم، با توجه به مقدماتی که قبل از آغاز مذاکرات از سوی ایران و گروه کشورهای 1+5 فراهم شده بود، خوشبختانه می‌توان ادعا کرد که شاهد فصل جدیدی در مذاکرات هسته‌ای بین دو طرف هستیم، در نشست استانبول بیشتر روی کلیاتی از قبیل نحوه برخورد، محل برگزاری دور بعدی مذاکرات و مشخص کردن محورهای مورد گفت و گو بحث و تبادل نظر شد.
علاوه بر این در این دور از مذاکرات، مدالیته‌ای مبنای معاهده NPT که قرار است در آینده ایران و گروه کشورهای 1+5 بر اساس آن کار مذاکرات خود را پیش ببرند، مورد توافق دو طرف قرار گرفت.
قرار بر این است که در فاصله بین مذاکرات استانبول و مذاکرات بغداد – که سوم خرداد برگزار خواهد شد – دو اقدام انجام شود. اقدام اول مذاکرات ایران و آژانس بین المللی انرزی اتمی است که در وین و در محل نمایندگی ایران آغاز شد و دو روز ادامه پیدا کرد. نتیجه این مذاکرات برای نشستی که در سوم خرداد و طرف در بغداد در انتظار برگزاری آن هستند بسیار با اهمیت است. اقدام دوم مذاکرات پیش از نشست بغداد است که بر اساس آن معاونان خانم اشتون و آقای جلیلی قرار است گفت و گوهایی با هم داشته باشند که در این گفت و گوها مقامات اجلاس و پیش نویس مذاکرات ایران و گروه کشورهای 1+5 برای نشست سوم خرداد فراهم خواهد شد. این دو اقدام در این فاصله زمانی می‌تواند سمت و سوی نشست بغداد را مشخص کند. بر اساس آنچه تا امروز اتفاق افتاده و می‌توان به آن اشاره کرد، اگر کشورهای 1+5 بر اساس واقعیت‌ها با ایران مذاکره کنند و حقوق هسته‌ای ایران که در چارچوب آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و کنوانسیون آن است را به رسمیت بشناسند و دنبال مذاکراتی باشند که در آن هم خواست ایران برآورده شود و هم ابهامات گروه 1+5 بر طرف شود، به نظر می‌رسد که در بغداد می‌توانیم شاهد گام مثبت دیگری برای اهداف مورد نظر د و طرف باشیم. طبیعی است که موضوع هسته ای ایران و مذاکرات با گروه کشورهای 1+5 پرونده خیلی کوچکی نیست که در مذاکرات بغداد همه موارد مربوط به آن حل و فصل شوند. این مساله نیازمند مذاکرات بیشتری خواهد بود. بر این اساس می‌توان گفت که مذاکرات بغداد مرحله‌ای برای تکمیل نتایج نشست استانبول است.
در مذاکرات استانبول دو طرف همدیگر را روی کلیات ارزیابی کردند تا به این نتیجه برسند که آیا می‌توانند روی هم حساب باز کنند یا خیر که نتیجه این محک مثبت بود. در بغداد در باره موارد مشخصی به مذاکره می‌نشینند و گام‌هایی را بر اساس آنچه توافق کرده‌اند برخواهند داشت. در مجموع فکر می‌کنم مذاکرات بغداد می‌توان یک گام به جلو در مساله هسته‌ای ایران باشد. بنابر این در مذاکرات بغداد به این دلیل که به جزئیات و موضوعات مشخص پرداخته خواهد شد، سخت‌تر از مذاکرات استانبول خواهد بود. اما اگر دو طرف اراده داشته باشند و یکدیگر را درک کنند و به ویژه 1+5 و کشورهای غربی اصول و حقوق ملت ایران را به رسمیت بشناسند، می‌توانیم همانطور که توافق شده بود گام به گام پیش رفته و مشکلات را رفع کنیم.
حسن نیت ایران در بازرسی از آژانس از پارچین
ایران آمادگی دارد با آژانس که یک نهاد قانونی و بین‌المللی است همکاری کند؛ همان طور که در گذشته هم همکاری کرده است. ایران برای نشان دادن حسن نیت خود در باره ادعاهایی که از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و گروه کشورهای 1+5 در باره پارچین مطرح شده به بازرسان آژانس اجازه خواهد داد مانند گذشته و یک بار دیگر از پارچین بازدید کنند تا با حضور در این منطقه مطمئن شوند که تبلیغات منفی برخی از کشورهای غربی و همچنین گروههای معاند و مخالف رژیم جمهوری اسلامی ایران در باره فعالیت اتمی ایران در این منطقه درست نیست.
بنابر این ایران با این هدف که یک گام به جلو برای اعتمادسازی بردارد، اجازه بازرسی از پارچین را به بازرسان آژانس خواهد داد. از سوی دیگر در باره مذاکرات ایران با آژانس و کشورهای1+5 در باره سایر موضوعات به نظر می‌رسد که در نشست بغداد این حسن نیت از سوی ایران نشان داده خواهد شد که موارد فنی را قدم به قدم و مرحله به مرحله با همکاری و هماهنگی آژانس به اجرا بگذارد.
علاوه بر این در باره خواسته کشورهای 1+5 در زمینه تعلیق غنی سازی از سوی ایران باید دید که آنها این درخواست را چگونه می‌خواهند مطرح کنند. بر اساس کنوانسیون آژانس بین المللی انرژی اتمی این اقدام جزو حقوق ایران است که به هیچ عنوان نمی‌توان ایران را از رسیدن به آن منع کرد.
آژانس طبق پیمان ان.پی.تی در عین حال که از کشورها تعهد می‌گیرد، به کمک کردن به تولید انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز متعهد است. ولی به هر حال در ارتباط با اینکه قرار است دو طرف به صورت گام به گام و بر اساس عمل متقابل قدم‌هایی بردارند، به نظر می‌رسد در این زمینه نیز گامی از سوی ایران برداشته خواهد شد به شرطی که آنها هم به تعهدات خود به ویژه در ارتباط با بحث تحریم‌های نفتی و بانک مرکزی عمل کنند و گامی مثبت برای اثبات حسن نیت خود در این زمینه و جلب اعتماد ایران بردارند.
طرح گام به گام بستری برای تحقق خواسته‌های دو طرف
قرار بر این است که طرح گام به گام در نشست بغداد مورد بحث و بررسی قرار بگیرد و نهایی شود ممکن است مبنای این بحث پیشنهادی باشد که روسیه در گذشته مطرح کرده است، ولی آنچه نهایی خواد شد لزوما پیشنهاد روسیه نخواهد بود، بلکه پیشنهاد روسیه بستری خواهد بود تا دو طرف مذاکره در این بستر اهداف خود را محقق کنند و به نتایج مثبتی برسند.
منبع: هفته نامه مثلث
مذاكرات بغداد سخت‌تر از گفت و گوهای استانبول
محمود واعظی
۱۳۹۱/۳/۱
