هركس به این آیه عمل كند ایمانش كامل است

به گزارش تراز: بنا به آنچه در تفاسیر آمده آیه ۱۷۷ از سوره مبارکه بقره جامع ترین آیه قرآن کریم است. به گونه ای که در این آیه انواع صفات فرد مومن اعم از فردی، اجتماعی، اقتصادی و غیره بیان شده است.
متن آیه:
«لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ لكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ الْكِتابِ وَ النَّبِيِّينَ وَ آتَى الْمالَ عَلى‏ حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبى‏ وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكِينَ وَ ابْنَ السَّبِيلِ وَ السَّائِلِينَ وَ فِي الرِّقابِ وَ أَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَى الزَّكاةَ وَ الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذا عاهَدُوا وَ الصَّابِرِينَ فِي الْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ حِينَ الْبَأْسِ أُولئِكَ الَّذِينَ صَدَقُوا وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ.»
«نيكى (تنها) اين نيست كه (به هنگام نماز) روى خود را به سوى مشرق يا مغرب بگردانيد، بلكه نيكوكار كسى است كه به خدا و روز قيامت و فرشتگان و كتاب آسمانى و پيامبران ايمان آورده و مال (خود) را با علاقه‏اى كه به آن دارد به خويشاوندان و يتيمان و بيچارگان و در راه‏ماندگان و سائلان و در (راه آزادى) بردگان بدهد، و نماز را برپاى دارد و زكات را بپردازد، و آنان كه چون پيمان بندند، به عهد خود وفا كنند و آنان كه در (برابر) سختى‏ها، محروميّت‏ها، بيمارى‏ها و در ميدان جنگ، استقامت به خرج مى‏دهند، اينها كسانى هستند كه راست گفتند (و گفتار و رفتار و اعتقادشان هماهنگ است) و اينان همان پرهيزكارانند.»
هرچند در این آیه نکات بسیار زیادی وجود دارد لکن در زیر به سه نکته کوتاه از آن اشاره می شود:
* چرا این آی را جامع ترین آیه قرآن نامیده اند؟
زیرا مهمترین اصول اعتقادى، عملى و اخلاقى در آن مطرح شده و برای فرد مومن و علاقه مند به دین، عمل به همین آیه کافی است تا او را به بهشت رهنمون سازد.
اهمیت آن به قدری است که در تفسير الميزان از رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله نقل شده كه فرمودند:
«هر كس به اين آيه عمل كند، ايمانش كامل است.»

** ۱۵ خصلت و خوی پسندیده و مورد نظر اسلام در این آیه و در سه بخش ايمان، عمل و اخلاق بیان شده است.
ایمان به:
- خدا
- فرشتگان
- انبیاء
- قيامت
- و كتب آسمانى
عمل به:
- مسائل عبادى که برای نمونه به نماز اشاره شده است.
- مسائل اقتصادى مانند زکات.
- مسائل اجتماعى مانند آزاد نمودن بردگان.
- نظامى مانند صبر در جبهه و جنگ.
- روحى و روانى مانند صبر در برابر مشكلات.
اخلاقی:
- وفاى به عهد
- دل كندن از مادّيات
- و ترحّم به فقرا

*** مفهوم این جمله چیست؟ «آتَى الْمالَ عَلى‏ حُبِّهِ» (و مال (خود) را با علاقه‏اى كه به آن دارد به خويشاوندان و يتيمان و... بدهد)
برای این قسمت سه نوع معنا ذکر کرده اند:
الف: یعنی مالش را که دوست دارد به دیگران بدهد.
ب: معنای دوم این است که مالش را بدهد چون خدا را دوست دارد.
ج: و معنای سوم هم اینکه مالش را بدهد برای علاقه‏اى كه به فقير دارد.
شاید بشود گفت که معنا نخست به ظاهر آیه نزدیک تر است خصوصا با توجه به آیه ۹۲ آل عمران:
«به حقیقت نیکی نمی رسید مگر از آنچه دوست دارید انفاق کنید.»