دلایل شب قدر بودن بیست و سوم رمضان

گفتار صریح معصومین(ع)گرچه در احادیث درباره لیله القدر، شبهای 19 و 21 و 23 ماه رمضان مطرح است، ولی در همین روایات، هدایت به سمت شب بیست و سوم وجود دارد. برخی روایات اعتبار شب بیست و سوم را افزایش داده است. سفیان بن سمط از امام صادق(ع) پرسید: امید می‌رود چه شبهایی از ماه رمضان لیله القدر باشد؟ امام پاسخ دادند: نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم. دوباره پرسید: مورد اعتماد از اینها کدام است؟ امام فرمودند: شب بیست و سوم (من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 160).
امام صادق(ع) درباره اعمال شب قدر فرمودند: شب نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم از ماه رمضان را غسل کن و در احیای این شبها کوشش کن. در ادامه فرمودند: «شب بیست و سوم شبی است که در آن هر امری بر اساس حکمت الهی تدبیر و جدا می‌گردد و در آن هیأت اعزامی به حج و آن چه از سال تا به سال آینده است، نوشته می‌شود. مستحب است در آن شب صد رکعت نماز گزارده شود و در هر رکعت سوره توحید (قل هو ا... احد) قرائت گردد.» (بحارالانوار، ج 97، ص 9)
همچنین امام باقر(ع) فرموده‌اند: «در شب بیست و سوم امید می‌رود شب قدر باشد.» (بحارالانوار، ج 97، ص 10 و 11).
توجه عملی اهل بیت(ع) به شب بیست و سوم نیز یادآور اعتبار بالای این شب است. به گفته امام علی(ع) پیامبر خدا شب بیست و سوم ماه رمضان تا صبح نماز گزارد، به گونه‌ای که در صورت او خاک و گل دیده می‌شد (بحار الانوار، ج 97، ص 7).
در احادیثی که مرتبط با شب بیست و سوم ماه رمضان است، چیزهایی که در شب قدر روی می‌دهد به این شب نسبت داده شده است.
پاداش عمل صالح در شب بیست و سوم
در احادیث معصومین(ع) اجر و پاداش و فضایل استثنایی برای شب بیست و سوم وجود دارد و این پاداش شگفت‌انگیز راهنمای خردمندان و کنجکاوان به سوی درک زمان لیله القدر است.
ابوبصیر گفته است امام صادق(ع) فرمودند: «هر کس سوره عنکبوت و روم را در شب بیست و سوم ماه رمضان قرائت کند، به خدا سوگند او اهل بهشت است و در آن هیچ کس استثنا نشده است.» (بحار الانوار، ج 97، ص 19).
لیله الجهنی
حکایت و جریان شب جهنی نیز محققان را در کشف لیله القدری یاری می‌کند. عبدا... بن انیس انصاری اهل جهنه بود و آن به مرد جهنی معروف شد. او مطابق گزارش امام باقر و امام صادق(ع) خدمت پیامبر خدا(ص) رسید و عرض کرد: خانه من دور از مدینه است و شتران و گوسفندان و غلامانی دارم، دوست دارم فرمان دهید شبی از ماه رمضان را به مدینه و مسجدالنبی بیایم و عبادت کنم.
پیامبر(ص) او را نزدیک خود خوانده و در گوش او چیزی فرمودند و او از آن زمان به بعد، هر سال شب بیست و سوم رمضان به مدینه می‌آمد و سراسر شب در مسجد النبی عبادت می‌کرد و صبح می‌رفت (من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 161* بحارالانوار، ج 97، ص 9 و 10).
پس از این گفت و گو و مشاهده رفتار عبدا... انیس انصاری در شب بیست و سوم، این شب «شب جهنی» نامیده شد و لیله الجهنی نامی برای شب قدر گردید، به گونه‌ای که اصحاب امامان از زمان شب جهنی می‌پرسیده‌اند.
ابوبصیر گفته است، از امام صادق(ع) پرسیدم: جانم فدای شما! شب بیست و سوم لیله الجهنی است؟ امام پاسخ دادند: «این گونه گفته می‌شود!» (بحار الانوار،ج 97، ص 3).
امام صادق(ع) فرموده‌اند: «شب بیست و سوم از ماه رمضان، شب جهنی است که در آن بر اساس حکمت الهی هر امری تدبیر و جدا می‌گردد و در آن بلاها و مرگها و عمرها و روزی‌ها و قضاهای الهی و تمام آنچه خداوند تا چنان شبی در سال آینده پدید می‌آورد، ثبت می‌شود.
پس خوشا به حال بنده‌ای که این شب را با رکوع و سجود احیا دارد.
(بحار الانوار، ج 97، ص 4 و 5).
نظریه علمای شیعه
گروهی از دانشمندان شیعه تصریح کرده‌اند که شب بیست و سوم، شب قدر است. مرحوم شیخ صدوق ادعای اجماع مشایخ شیعه را نموده و نوشته است: «مشایخ ما رضی‌ا... عنهم اتفاق دارند بر اینکه شب قدر شب بیست و سوم ماه رمضان است.» (الخصال؛ ج 2، ص 519).
علامه مجلسی همین ادعای اتفاق مشایخ را نقل کرده و پذیرفته است (بحارالانوار، ج 97، ص 16).
حاج شیخ عباس قمی نیز در مفاتیح الجنان در اعمال شب بیست و سوم می‌گوید: از احادیث بسیار مستفاد می‌شود که شب قدر همین است و این شب جهنی است و در این شب جمیع امور بر وفق حکمت مقدر می‌گردد.
بنابراین نباید از شب بیست و سوم غفلت کرد. احیای این شب به امید درک شب قدر در میان این سه شب، مهمتر است. ان شاءا...