غافل شوید ثواب فراوان قرضتان را ربا سوزانده!

به گزارش تراز در یادداشت گذشته تحت عنوان "هشدار جدی به صندوق های قرض الحسنه خانگی" از مزایای بسیار خوب این عمل حسنه گفته شد که هم به نوعی برطرف کننده مشکل مالی مسلمانان است و هم ثواب قرض الحسنه دارد. هشدار هم دادیم که با توجه به قرض بودن ماهیت وامهایی که توسط این صندوقها پرداخت می شود، هرگونه شرط زیادی در پرداخت وام، ربا و حرام است.
جالا سؤال اینجاست که آیا هرگونه شرط زیادی در پرداخت وام که منع شده شامل موارد خاص هم می شود؟ مانند اینکه صندوق برای مسجدی است و مبلغی از وام پرداختی جهت هزینه مسجد کسر گردد. حکم این موارد چیست؟
نکته کلی که در اینجا باید دانسته شود این است که اگر شرط کرده باشند هرکس وام بگیرد باید این پول را هم بدهد این شرط رباست ولی پرداخت مبالغ دیگر در صورتی اشکال ندارد که کاملاً با اختیار قرض گیرنده بوده و شرط پرداخت وام نباشد. یعنی خود وام گیرنده دوست دارد به مسجد یا خیریه ای که این وام را داده بخشی از وام را کمک کند و این مبلغ هیچ اشکالی ندارد.
مراجع عظام تقلید نیز به سؤالات مشابه سؤال فوق پاسخ داده اند که اشاره می شود:
حضرت آیة الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی):
دادن وام با رضایت همه اعضاى صندوق به کسى که قرعه به نام او درآمده است، اشکال ندارد و کسر مبلغى از وام اگر با رضایت اعضا باشد، مانعى ندارد.
حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):
اگر شرط نباشد و کسی که قرعه به نام او بیفتد با اختیار خود آن مقدار را خرج مسجد کند اشکال ندارد.
حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
منظور از کارمزد حق الزحمه اى است که به کارمندان بانک یا صندوق قرض الحسنه و مانند آن به عنوان حقوق در مقابل زحماتى که جهت حفظ حساب ها و سایر خدمات انجام مى دهند داده مى شود. چنانچه مبلغ اضافى به همین نیّت گرفته شود و به عنوان حقوق صرف کارمندان و سایر هزینه هاى بانک گردد، مانعى ندارد. و اضافه بر آن حرام است.
حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):
چنانچه دادن وام مشروط به کسر این یک درصد باشد ربا و حرام است ولی اگر قرض مشروط نباشد بلکه خود قرض گیرنده به میل خود کمک کند بلا مانع است.
(توجه: استفتاء از دفاتر آیات عظام: خامنه ای، سیستانی، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی (مد ظلهم العالی)، توسط سایت اسلام کوئیست انجام گرفته است)
پس در نتیجه شرط دریافت مبلغ اضافی یا کسر مبلغ مشخص از وام گیرنده توسط صندوق ربا و حرام است مگر در دو صورت:
۱- شرط نشده باشد و خود وام گیرنده مایل به کمک به صندوق باشد.
۲- مطابق فتوای آیت الله العظمی مکارم مبلغ مختصری باشد که به عنوان کارمزد هزینه حقوق کارکنان یا سایر هزینه های صندوق شود.
خب البته در صندوق های خانگی هم ممکن است مبلغی را به کسی که متولی کار است به عنوان حقوق بدهند که اگر زیادتر از میزان متعارف نباشد مشمول این فتوا می شود و اشکال ندارد.