تهران و جزیره حرارتی

به گزارش نما جزیره گرمایی شهری نتیجه تاثیرات پیچیده فرآیند های شهری روی اقلیم آن است؛ جزیره گرمایی به دلیل تخریب موازنه گرما در فضای شهری به وجود آمده است . ساختمان های بلند و نامنظم در شهرهای بزرگ، نمایانگر یک جزیره گرمایی است بررسی دمایی، تفاوتی حدود ۱۰ الی ۱۵ درجه سانتی گراد را بین مرکز شهر و پیرامون آن نشان می دهد.

کاهش و از بین بردن پوشش گیاهی، فعالیتهای مختلف انسانی که در نتیجه باعث جذب انرژی تابشی بیشتری توسط زمین می شود که افزایش دمای شهر را بدنبال دارد. این عوامل در مراکز شهری و هسته های اصلی از تراکم بیشتری برخوردار است و سبب می شود دمای بیشتری نسبت به سایر نواحی شهری و نواحی مجاور خویش برخوردار باشند این مراکز را اصطلاحا (جزیره گرمایی) می گویند.

معمولا یک جزیره حرارتی تا ارتفاع ۱۰۰۰ متری ادامه می یابد و بعد از آن از بین می رود. جزیره حرارتی اثراتی به مانند کاهش رطوبت نسبی هوای شهر، تغییر دما، تغییر الگوی وزش باد و تغییر بارندگی در شهر را ایجاد می کند.

در طی فصل تابستان در کنار فرایند جذب پرتو فرابنفش و گسیل فرو سرخ در هر منطقه، سقف ساختمان ها خیابان ها و سطوح تیره رنگ، گرما را جذب نموده و با طول موج بالا هوا گسیل می کنند با توجه به اینکه تقریبا تمامی سقف ها و خیابان ها در تهران تیره رنگ هستند . این سطوح تیره رنگ حدود نیمی از مساحت تهران را در بر می گیرد که این سطوح گرمای گسیل شده از سوی خورشید را جذب و حفظ کرده و در خود نگاه می دارد این پدیده باعث افزایش دمای مناطق مسکونی از ۲ تا ۱۵ درجه سانتی گراد می شود که به نام جزیره گرمایی شناخته می شود این گرما نه تنها باعث افزایش مصرف انرژی برای خنک کردن ساختمانها می شود، بلکه باعث ایجاد آلودگی در جو نیز شده است.

در طی دو، سه دهه گذشته شهر تهران در دو جهت افقی و عمودی گسترش وسعی داشته است مناطقی که تا گذشته ای نه چندان دور سرشار از گیاهان انبوه و رستنی ها بوده است امروزه از بتون و آسفالت تیره رنگ پوشیده شده است.

در طی تغییرات زمانی جزیره حرارتی شهر تهران یک روند افزایشیرا طی می کند و از ۱۱/۰ برای سال ۱۹۸۶ به ۱۵/ ۰ برای سال ۲۰۱۰ رسیده است کانون اصلی آن فرودگاه مهر آباد است و در اطراف آن خوشه های داغ جدیدی در سمت غرب منطقه ۲۱ و غرب منطقه ۲۲ و جنوب غرب فرودگاه مهر آباد بخش های از مناطق ۱۸ و ۱۹ تشکیل شده است که با کاهش شدید و از بین بردن پوشش گیاهی و بیشترین گسترش کاربری صنعتی- کارگاهی جزیره حرارتی به سمت های غرب و جنوب غرب نیز در حال گسترش می باشد مناطق مرکزی تهران یک قله گرمایی دارد.

جزیره حرارتی شهر تهران اغلب در فصل تابستان روی داده ولی با گذشت زمان و افزایش روند جمعیت و بیشتر آزاد شدن انرژی و فعالیت های انسانی، احتمال اینکه شدت جزیره گرمایی در ماه های پاییز و زمستان بیشتر شده است وجود دارد. به دلیل وجود جزیره حرارتی تفاوت بارندگی در غرب تا شرق تهران به حدود ۳۰ میلیمتر می رسد.

همچنین در این راستا می توان به نقش دمای ذخیره شده در دیوارها و بناها در گرم کردن محیط در بعدازظهر ها و اوایل شب که به خوبی محسوس است اشاره نمود. این دما می تواند توسط عوامل دیگری باعث پدیده اینورژن (وارونگی دما) گردد که میزان آن در تهران حدود ۲۷۰ روز در سال است. پدیده وارونگی دما پدیده ای است که بیشتر در نواحی شهری و صنعتی روی می دهد و فرایند آن باین ترتیب است که در شرایط معمولی در سطح زمین با افزایش ارتفاع با کاهش دما روبرو هستیم ولی در شرایط وارونگی دما با افزایش ارتفاع دما نیز افزایش پیدا می کند.

بنابراین هوا در سطح زمین سرد است و به علت قرارگیری پرفشار بر روی شهر هوایی که گرم می شود امکان صعود ندارد بنابراین در زیر لایه های پرفشار هوایی که مرتبا از سطح شهر صعود می کند متراکم شده و امکان جا به جایی ندارد و این عدم جابه جایی باعث می گردد که مرتبا بر غلظت هوای شهر افزوده گردد که مشکلاتی را در شهر ایجاد می کند.

از جمله مهم ترین راه های کاهش اثرات جزیره حرارتی که می توان اشاره نمود: کاشت درخت و افزایش پوشش گیاهی( نمونه پارک شهر تهران در روزهای مرداد ماه با خیابان های اطراف بین ۶ تا ۱۰ درجه سانتی گراد تفاوت درجه حرارت دارد)، کاربرد رنگ های روشن در بافت شهری، نصب سقف های سبز و استفاده از آجر به جای بتون است.

به طور کلی برای یافتن راه حل بهتری برای آن باید مساله را بهتر درک کرد. کم کردن دما در جزیره گرمایی به معنای پیشگیری از هدر رفتن سرمایه، ذخیره سازی انرژی و پول و جلوگیری از آلودگی هوا و آثار زیانبار آن و در نهایت تندرستی و سلامت جسمی ، روحی و روانی جامعه است.