نكات مهم و كاربردی درباره خمس وام های قرض الحسنه

به گزارش نما به نقل از تراز ، مساله ربا در این خصوص، چگونگی کسر مبالغی برای کمک به مسجد یا خیریه از وام گیرندگان و حکم خرید طلا برای کم نشدن ارزش پول صندوق سخن به میان آمد.
نکته مهمی که درباره این صندوق ها گاهی از آن غفلت می شود بحث خمس است.
در رساله اجوبه الاستفتاءات حضرت آیت الله العظمی خامنه ای در این رابطه آمده است:
س ۹۴۵: تعداد دوازده نفر از مؤمنین توافق کرده‏اند که هریک از آنان هر ماه مثلا پنجاه هزار تومان در صندوقی بریزند، و در هر ماه یک نفر آن مبلغ را برداشته و به مصرف هزینه‏های شخصی خود برساند، که بعد از دوازده ماه نوبت به آخرین نفر خواهد رسید، بدین معنی که او آنچه را در این مدت پرداخته که مقدار آن ششصد هزار تومان می‏شود، برمی‏دارد. آیا خمس بر او واجب است یا اینکه جزء مؤونه وی محسوب می‏شود؟ اگر این فرد سال خمسی معینی داشته باشد و مقداری از پولی که دریافت شده، پس از پایان سال نزد او بماند، آیا جایز است برای این قسمت از آن مبلغ، سال خمسی معینی قرار دهد تا از لزوم پرداخت خمس آن رهائی یابد؟
ج: آنچه را که افراد به صندوق می ‏پردازند، اگر از درآمد سالانه شان در بین سال باشد، هر آنچه را که هر یک از افراد در نوبت خود از صندوق دریافت می‏ نماید تا در مخارج سال صرف کند اگر مقداری از آن قرض از صندوق و مقداری معادل مبالغی باشد که از منافع همان سال به صندوق پرداخته است، خمس ندارد، ولی اگر از منافع سال قبل باشد، باید خمس آنچه را که از منافع سال قبل است، بپردازد، و اگر از منافع هر دو سال باشد، منفعت هر سالی حکم خاص خود را دارد، و چنانچه مبلغ دریافتی او از سهم خود که از منافع سال به صندوق واریز نموده، زائد بر مخارج آن سال باشد، نمی‏ تواند برای رهائی از خمس مقدار زائد، سال خمسی مستقلی برای آن قرار دهد، بلکه واجب است که برای همه منافع سالانه خود یک سال خمسی قرار دهد و خمس مازاد بر مؤونه آن سال را بپردازد.

سه نکته کوتاه برای فهم بهتر این مساله:
* مطابق فتوای فوق موضوع چند حالت دارد. اول اینکه شخص مثلاً اول فروردین ماه سال خمسی اش است و از انتهای فروردین شروع به پرداخت اقساط می کند و تا قبل از یکم فرودین سال بعد وام را دریافت و خرج می نماید. این شخص خمسی بر گردنش نیست.

**حالت دوم به این صورت است که همان فرد (با سال خمسی اول فروردین) از مهرماه شروع به پرداخت اقساط نماید و مثلاً اردیبهشت سال بعد هم قرعه وام به نامش در بیاید. این شخص باید خمس آن مقدار اقساط که از منافع سال قبل خمسی پرداخت کرده و الان وامش را گرفته بپردازد. یعنی چه؟ یعنی در مثال بالا فرد از مهر تا اسفند ۶ قسط پنجاه هزار تومانی از منافع سال خمسی قبلی پرداخته و باید خمسش را (۶۰ هزار تومان) بدهد ولی چون هنگام سررسید سال خمسی نمی تواند پول را دریافت کند و نوبت وامش نشده لذا هر وقت وام را بگیرد مبلغ خمس بر عهده اوست.

*** نکته مهم اینست که ما نمی توانیم چند سال خمسی داشته باشیم یعنی مثلاً در مثال دوم که فرد مهرماه شروع به پرداخت قسط کرد نمی تواند برای این وامش یک سال خمسی مجزا از انتهای مهرماه تعیین کند بلکه باید برای همه درآمدهای سال یک سال خمسی تعیین شود و همه منافع در آن قالب سنجیده شوند.