برخي صاحبنظران بر اين باورند كه منابع طبيعي مانند معادن، سرزمينع نيروي انساني و به طور كلي مواهب خدادادي است كه قدرت اقتصادي كشورها را تعيين مي‌كند، در حالي كه اينگونه نيست. در واقع درجه اقتدار اقتصادي كشورها همواره متناسب با حجم توليد آنهاست؛ قدرتي كه در تبديل منابع طبيعي و توليد محصولات اقتصادي اعم از اقلام مصرفيع نرم افزاري و سخت افزاري معني مي‌شود. به بيان ديگر، اين توليد است كه به عنوان ملاك اقتدار اقتصادي كشورها قلمداد مي‌شود.
دروازه طلايي ورود و خروج
جمهوري اسلامي ايران از حيث برخورداري از منابع طبيعي در شمار غني‌ترين كشورها قرار دارد. حال آنكه پس از انقلاب نيز سرمايهگذاريهاي بسياري براي توسعه امور زيربنايي در كشور صورت گرفته است. حتي به اذعان مجامع بين‌المللي، جمهوري اسلامي ايران در زمينه توسعه و آموزش نيروي انساني به رشد چشمگيري دست يافته است. افزون بر اين، ايران به عنوان دروازه طلايي ورود و خروج، محور ترانزيت كالا و ارتباطات منطقه‌اي و بين‌المللي نيز مطرح است. در واقع همجواري با 15 كشور همسايه اين امكان را براي ايران فراهم آورده كه بازاري بزرگ با ظرفيت 300 ميليون مصرف كننده را در كنار خود داشته باشد و حتي مواد اوليه توليدات برخي از اين كشورها را نيز تامين نمايد.
از اين رود در كنار سرمايه‌گذاريهايي كه تا كنون براي توسعه زيرساخت‌ها به ثمر نشسته است، حوزه‌هاي متنوعي براي سرمايهگذاريهاي ديگر نيز وجود دارد. سرمايهگذاريهاي مرتبط با زنجيره‌ها و پايه‌هاي توليد مانند توليد فولاد و محصولات پتروشيمي، احداث جاده، سد و نيروگاه‌ها كه در سالهاي گذشته به اوج رسيده است. نگاهي به روند واردات در 30 سال گذشته نيز نشان مي‌دهد كه حدود 50 تا 70 درصد از اقلام وارداتي كشور مواد اوليه كالاهاي سرمايه‌اي و ماشين آلات بوده است. آمار و گزارش‌ها نيز حكايت از آن دارد كه به رغم همه محدوديت‌ها و بدخواهي دشمنان، وضعيت منابع مالي و امكاات ارزي، براي سرمايه‌گذاري به مراتب بهتر از ساليان گذشته است به گونه‌اي كه ارزش ذخاير ارزي حدود 140 ميليارد دلار برآورد مي‌شود.
سطح نازل بهره وري
توليد، گستره‌اي بسيار وسيع را در بر مي‌گيرد؛ از توليد كالا و محصول قابل مصرف تا توليد علم و فناوري‌هاي جديد. امروزه توليدات سايبري و مجازي نيز يكي از حوزه‌هاي عمده توليد محسوب مي‌شود. البته به طور كلي دارايي‌هاي طبيعي تا زماني كه تبديل به محصول قابل مصرف نشوند، نمي‌توانند به عنوان دارايي‌هاي اقتصادي معني شوند. مانند ذخاير معدني ايران كه ارزش آن بالغ بر 250 ميليارد تن تخمين زده مي‌شود، در حالي كه تا كنون تنها حدود 50 ميليارد تن از اين ذخاير به مرحل استحصال رسيده است.
از سوي ديگر كشوري مي‌تواند توليد محور باشد كه محصولات خود را منطبق با دانش روز توليد كرده باشد بنابر اين يكي از حمايت هاي ضروري، توجه بيشتر به توليد دانش بنيان است. موضوع ديگر، كيفيت توليد و افزايش بهره وري است كه در سند چشم‌انداز 20 ساله و البته در سخنان رهبر انقلاب نيز بارها مورد تأكيد قرار گرفته است.
يكي از آسيب‌هاي برخي توليدات كشور كه منجر به افزايش قيمت تمام شده اين كالاها شده است، سطح نازل بهره وري است. اين آسيب از قدرت رقابت كالاها نيز مي‌كاهد. بنابر اين آنچه به توليد كنندگان مربوط مي‌شود، افزايش بهره‌وري و رعايت كيفيت و سليقه در توليد كالاهاست به نحوي كه بتوانند با رقبا و همگنان خود رقابت كنند. البته اين انتظار خارج از توانايي‌هاي توليد كنندگان ايراني نيست و كيفيت محصولات داخلي با اندكي توجه، انضباط و نوعي جهاني نگري ارتقا مي‌يابد.
توليد صادرات محور
همانگونه كه رهبر معظم انقلاب اسلامي سالگذشته نيز به «توليد صادرات محور» اشاره كردند، در واقع چنانچه نگاه صادرات محور و برون نگر بر توليد حاكم باشد، قدرت رقابت نيز افزايش مي‌يابد. البته بدون ترديد لازم است تا براي افزايش توليد و رفع برخي نواقص و حتي براي تداوم برخي مبادلات بين‌المللي دوسويه، واردات به صورت مديريت شده صورت گيرد؛ واردات براي توليد در جهت صادرات.
نوع خريد و تقاضاي مصرف كنندگان داخلي – از مصرف كنندگان خرد تا صاحبان خط توليد و مصرف كنندگان خدمات – نيز در سرنوشت كشور موثر است. مصرف كنندگان با انتخاب خود مي‌توانند دو هدف رانشانه بگيرند؛ جبران نيازها و همچنين مشاركت در دفاع از كشور. به گماني ديگر خريد از محصولات داخلي، تيري است كه بر قلب دشمنان فرو خواهد نشست، چرا كه اقتصاد كشور اكنون مورد هدف قرار گرفته است.
همه اين موارد، ظرفيت‌هاي بالقوه اي است كه براي توليد ملي فراهم شده است، اما پشتيباني از توليدات داخلي، بدون توجه به ملزومات آن ميسر نخواهد بود؛ به ويژه در شرايطي كه دشمنان بدخواه كشور عزم خود را جزم كرده‌اند تا با ابزار تحريم اقتصادي ما را تحت فشار قرار دهند. اما «حمايت از توليد ملي» پاتكي است كه آنان را در اين آوردگاه نيز ناكام خواهد گذاشت؛ همان گونه كه خداوند در قرآن وعده فرموده است: «والذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا» و آنها كه در راه ما جهاد كنند، قطعاً به راه‌هاي خودمان هدايتشان خواهيم كرد. (عنكبوت،69)
منبع: هفته نامه مثلث
پاتكی در برابر تحریم
یحیی آل اسحاق
۱۳۹۱/۳/۱۳
