اصول بنیادین جنبش عدم تعهد
این 10 اصل عبارتند از:
۱-احترام به حقوق بشر و اهداف و اصول منشور ملل متحد
۲-احترام به حاکمیت و یکپارچگی سرزمینی کلیه کشورها
۳-تصدیق برابری میان کلیه نژادها و میان کلیه ملت‌ها، بزرگ و کوچک
۴-پرهیز از دخالت در امور داخلی کشور دیگر
۵-احترام به حق ملت‌ها در دفاع از خویش، به صورت فردی یا جمعی، در تطابق با منشور ملل متحد
۶-پرهیز از استفاده از ترتیبات دفاع جمعی برای خدمت به منافع ویژه قدرت‌های بزرگ و پرهیز هر کشور از اعمال زور علیه کشور دیگر.
۷- خودداری از اقدام یا تهدید به حمله با استفاده از زور علیه یکپارچگی یا استقلال سیاسی هر کشور دیگر
۸-حل کلیه مناقشات بین‌المللی توسط ابزار صلحآمیز از قبیل مذاکره، مصالحه، محکمه یا راه‌حل قضایی و همچنین دیگر ابزار صلحآمیز به انتخاب طرف‌ها، در تطابق با منشور ملل متحد
۹-ارتقا منابع و همکاری دو جانبه
۱۰-احترام به عدالت و تعهدات بین‌المللی
۱۱-در ضمیمه سوم سند نهایی پانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در شرم‌الشیخ (۲۰۰۹)، ۲۵ پاراگراف ذیل به عنوان اصول الهام گرفته از بیانیه مربوط به اهداف و اصول و نقش جنبش عدم تعهد در شرایط بین‌المللی حاضر در چهاردهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در هاوانا ذکر شده است:
۱۲-احترام به اصول گرامی داشته شده در منشور ملل متحد و حقوق بین‌الملل
۱۳-احترام به حاکمیت، برابری حاکمیت و یکپارچگی سرزمینی کلیه کشورها
۱۴-تصدیق برابری کلیه نژادها، مذاهب، فرهنگ‌ها و ملت‌ها، اعم از بزرگ و کوچک
۱۵-ارتقا گفت‌وگو میان مردم، تمدن‌ها، فرهنگ‌ها و مذاهب بر مبنای احترام به مذاهب، نماد و ارزش‌های آنها، تقویت و تحکیم بردباری و آزادی بیان
۱۶-احترام و تقویت حقوق بشر و آزادی‌های اساسی برای همه از جمله اجرای موثر حق مردم برای صلح و توسعه
۱۷-احترام به برابری حقوق کشورها از جمله حق لاینفک هر کشور در تعیین آزادانه سیستم سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بدون هرگونه مداخله از ناحیه کشور دیگر
۱۸-تاکید مجدد بر اعتبار و مرتبط بودن مواضع اصولی جنبش درباره حق تعیین سرنوشت مردم تحت اشغال خارجی و استعمار یا سلطه خارجی
۱۹-عدم مداخله در امور داخلی کشورها هیچ کشور یا گروه کشورها حق ندارند مستقیم یا غیرمستقیم با هر انگیزه‌ای در امور کشور دیگر دخالت نمایند.
۲۰-رد هرگونه تغییر خارج از قانون اساسی دولت‌ها
۲۱-رد هرگونه تلاش برای تغییر رژیم
۲۲-محکومیت استفاده از مزدوران در کلیه وضعیت‌ها به ویژه مناقشات
۲۳-خودداری تمامی کشورها از اعمال فشار بر کشورهای دیگر، از جمله توسل به حمله یا دیگر اعمال استفاده از زور مستقیم یا غیرمستقیم، و به کارگیری یا تقویت هرگونه اقدام یکجانبه قهری که علیه حقوق بین‌الملل بوده یا در مسیری مغایر با آن باشد با هدف اجبار نمودن کشور دگیر برای تابع نمودن حقوق حاکمیتی آن کشور یا به دست آوردن هرگونه منفعت به هر میزان
۲۴- رد کامل حمله به نحوی که نقض جدی و خطرناک حقوق بین‌الملل، و مستلزم مسئولیت بین‌المللی برای متجاوز شود.
۲۵-احترام به حق ذاتی فردی یا جمعی دفاع از خویش در تطابق با منشور ملل متحد
۲۶-محکومیت قتل‌عام، جرایم جنگی، جرایم علیه بشریت و نقض سیستماتیک و گسترده حقوق بشر در تطابق با منشور ملل متحد و حقوق بین‌الملل
۲۷- رد و مخالفت با تروریسم در تمامی اشکال و ظهور آن، توسعه هر کس در هر کجا و با هر هدف که ارتکاب یافته است به طوری که جدی‌ترین تهدید برای صلح و امنیت بین‌المللی را به وجود می‌آورددر این ارتباط، تروریسم نباید با مبارزه مشروع مردم تحت استعمار و سلطه خارجی یا اشغال خارجی برای حق تعیین سرنوشت و آزادی ملی برابر دانسته شود.
۲۸-تقویت حل مسالمت‌آمیز مناقشات و کنار گذاشتن، تحت هر شرایطی، هر گونه مشارکت درذ ائتلاف‌ها، توافق‌نامه‌ها یا هر نوع ابتکار یکجانبه قهری در نقض اصول حقوق بین‌الملل و منشور ملل متحد
۲۹-دفاع و تقویت دمکراسی، تاکید مجدد بر اینکه دموکراسی یک ارزش جهانی بر مبنای آزادی‌بیان خواسته مردم برای تعیین سیستم‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی‌اشان و مشارکت کامل آنها در تمامی جنبه‌های زندگی خویش می‌باشد
۳۰-تقویت و دفاع از چند جانبه‌گرایی و سازمان‌های چند جانبه به عنوان چارچوب کاری مناسب برای حل مشکلات تاثیرگذار بر بشریت از طریق گفت‌وگو و همکاری
۳۱-حمایت از تلاش‌های کشورهایی که از مخاصمات داخلی رنج می‌برند برای رسیدن به برابری، عدالت،صلح و توسعه
۳۲-وظیفه هر کشور برای پیروی کامل و مناسب از معاهدات بین‌المللی که عضو آن می‌باشد و همچنین احترام به تعهدات ناشی از چارچوب سازمان‌های بین‌المللی و زندگی کردن در صلح با دیگر کشورها
۳۳-حل مسالمت‌آمیز کلیه مخاصمات بین‌المللی در تطابق با منشور ملل متحد
۳۴-دفاع و تقویت منافع مشترک، عدالت و همکاری، صرف‌نظر از اختلافات موجود در سیستم‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشورها بر مبنای احترام متقابل و برابری حقوق
۳۵-همبستگی به عنوان یک مولفه اساسی در میان ملت‌ها در کلیه شرایط
۳۶-احترام به تنوع سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورها و مردم
اهداف جنبش عدم تعهد
با اینکه مهمترین ایراد وارده بر جنبش عدم تعهد، نبود انسجام و نظم داخلی در آن می‌باشد، اما مطالعه اسناد و مدارک این جنبش معرف گفتمان منظم و فراگیری است. علیرغم اینکه منشا گفتمان حاکم را رقابت ایدولوژیک و نظامی دو ابر قدرت می‌دانند، فروپاشی سیستم دو قطبی تغییری درگفتمان مذکور نداد چرا که منشأ اصلی گفتمان حاکم بر جنبش عدم تعهد، استثمار و استعمار چند صد ساله‌ای بود که ریشه در دل تاریخ داشت. گفتمان عدم تعهد اعلام اعتراض به گفتمان هژمونیک قدرت‌های بزرگ به شمار می‌رفت که حاصل گفتمان اخیر چیزی جز شکاف بیشتر فقیر و غنی و نابودی انسان‌ها نبود.
فروپاشی نظام دو قطبی نه تنها هویت گفتمان حاضر را به چالش نکشید بلکه با گذشت زمان محبوبیت و جهانی بودن آن را بیشتر نمود در حقیقت فضا برای بیان شدن این گفتمان فراهم گردید و فرایند جهانی شدن محورهای آن را تایید نمود برخی از مهمترین محورهای گفتمان حاکم بر جنبش عدم تعهد عبارتند از نفی استعمار و استثمار، نفی خشونت و تجاوز، تاکید بر برابری انسان‌ها و واحدهای سیاسی، تاکید بر همزیستی مسالمت آمیز، تاکید بر حفظ حقوق بنیادین بشری.
با نگاهی کوتاه بر توافقات شکل گرفته در کنفرانس‌های سران، طی 15 کنفرانس برگزار شده به راحتی می‌توان دغدغه حاکم بر بنیانگذاران جنبش و ادامه دهندگان راه آنها و همچنین شرایط و وضعیت حاکم بر سیستم دوقطبی و دنیای پس از آن را مجسم نموده و درستی گفتمان حاکم را درک کرد. همچنین بر همین اساس می توان اصول 18 گانه حاکم بر جنبش را از دل این توافقات استخراج نمود. اهداف جنبش را می توان اینگونه بیان کرد؛
۱٫تقویت و تحکیم چند جانبه‌گرایی و ارتقا نقش کلیدی سازمان ملل
۲٫ایفای نقش به عنوان یک مجمع هماهنگ کننده سیاسی وکشورهای در حال توسعه برای تقویت و دفاع از منافع مشترک آنان در سیستم روابط بین‌الملل
۳٫تقویت اتحاد، انسجام و هماهنگی میان کشورهای در حال توسعه در مبنای ارزش‌های مشترک و اولویت‌هایی که به صورت اجماع مورد توافق قرار گرفته است.
۴٫دفاع از صلح و امنیت بین‌المللی و حل تمامی مناقشات بین‌المللی به وسیله ابزار صلحآمیز در تطابق با اصول و اهداف منشور ملل متحد و حقوق بین‌الملل
۵٫تشویق روابط دوستانه و همکاری میان همه ملت‌ها بر مبنای اصول حقوق بین‌الملل، به ویژه آن مواردی که الهام گرفته شده از منشور ملل متحد می‌باشد
۶٫ارتقا و تشویق توسعه پایدار از طریق همکاری بین‌المللی و برای این منظور، هماهنگی مشترک در اجرای استراتژی‌های سیاسی که تقویت و تضمین‌کننده مشارکت کامل همه کشورها، فقیر و غنی، در روابط اقتصادی بین المللی، تحت شرایط و فرصت‌های برابر، لیکن با مسئولیت‌های مختلف باشد.
۷٫تشویق احترام، برخورداری و حفاظت از حقوق بشر و آزادی‌های اساسی برای همه، بر مبنای اصول جهانشمولی، عینیت،بی‌طرفی و غیر گزینشی، پرهیز از سیاسی نمودن مسائل حقوق بشر، و تضمین اینکه حقوق بشر افراد و مردم از جمله حق توسعه در یک حالت برابر حفظ و تقویت شود.
۸٫ارتقا همزیستی مسالمت‌آمیز میان ملت‌ها، صرف‌نظر از سیستم‌های سیاسی،اقتصادی و اجتماعی
۹٫محکومیت همه اشکال یکجانبه‌گرایی و تلاش‌ها برای اعمال سلطه در روابط بین‌الملل
۱۰٫هماهنگی اقدامات و استراتژی‌ها به منظور مواجه مشترک با تهدیدات علیه صلح و امنیت بین‌المللی از جمله تهدیدات برای استفاده از زور و اعمال تجاوزگرایانه، استعماری و اشغال خارجی و دیگر نقض‌های صلح توسط هر کشور یا گروهی از کشورها
۱۱٫ارتقا تقویت و دمکراتیزه کردن سازمان ملل متحد با توجه به اعطای نقش به مجمع عمومی در تطابق با وظایف و قدرت مشخص شده در منشور و ارتقا اصلاح جامع شورای امنیت سازمان ملل متحد به نحوی که نقش واگذار شده از طرف منشور را در شرایط شفاف و منصفانه، به عنوان نهادی که مسئولیت اولیه برای حفظ صلح و امنیت بین‌المللی را دارا می‌باشد، اجرا کند.
۱۲٫استمرار در پیگیری خلع سلاح هسته‌ای جهانی و غیر تبعیض‌‌آمیز و همچنین یک خلع سلاح عمومی و کامل تحت کنترل موثر و سخت بین‌المللی و در این ارتباط کار برای رسیدن به یک توافقنامه در مورد برنماه مرحله‌بندی شده برای نابودی کامل سلاح‌های هسته‌ای در یک چارچوب مشخص زمانی برای محو سلاح‌های هسته‌ای و ممنوع کردن توسعه، تولید، اکتساب، آزمایش، ذخیره، انتقال، استفاده یا تهدید به استفاده آنها و آماده شدن برای انهدام آنها.
۱۳٫مخالفت و محکومیت دسته بندی کشورها به عنوان خوب یا شرور بر مبنای معیار غیرعادلانه و ناموجه، و اتخاذ دکترین حمله پیشگیرانه، شامل حمله به وسیله سلاح های هسته‌ای، که مغایر با حقوق بین‌الملل، به ویژه ابزار لازم‌الاجرای حقوقی بین‌المللی مرتبط با خلع سلاح هسته‌ای باشد، و محکومیت و مخالفت بیشتر با اقدامات نظامی یکجانبه، یا استفاده از زور یا تهدید به استفاده از زور علیه حاکمیت، یکپارچگی سرزمینی و استقلال کشورهای عدم تعهد
۱۴٫تشویق کشورها به الحاق آزادانه به توافقات میان کشورها برای ایجاد منطقه‌ای عاری از سلاح‌های هسته‌ای طبق مقررات سند نهایی اولین نشست ویژه مجمع عمومی که به خلع سلاح اختصاص یافته بود (SSOD.1) و اصول تصویب شده توسط کمیسیون خلع سلاح سازمان ملل در سال ۱۹۹۹ شامل ایجاد منطقه عاری از سلاح‌های هسته‌ای در خاورمیانه، ایجاد مناطق عاری از سلاح‌های هسته‌ای یک گام مثبت و اقدام مهم در راستای تقویت خلع سلاح و عدم اشاعه هسته‌ای است.
۱۵٫ارتقا همکاری بین‌المللی در استفاده صلحآمیز از انرژی هسته‌ای و تسهیل دسترسی به فناوری، تجهیزات و مواد هسته‌ای برای اهداف صلحآمیز که برای کشورهای در حال توسعه لازم می‌باشد.
۱۶٫تقویت ابتکارات واقعی برای همکاری جنوب – جنوب و ارتقا نقش جنبش عدم تعهد در همکاری با گروه ۷۷ در آغاز مجدد همکاری شمال – جنوب جهت تضمین اجرای حق توسعه ملت‌هایمان، از طریق افزایش همبستگی بین‌المللی
۱۷٫واکنش به چالش‌ها و استفاده از فرص‌های ناشی از جهانی شدن و وابستگی متقابل با قوه ابتکار و حس هویت به منظور تضمین فواید آن برای همه کشورها به ویژه آنهایی که متاثر از توسعه نیافتگی و فقر می‌باشند، با یک نگاه تدریجی برای کاهش شکاف عمیق میان کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه.
۱۸٫افزایش نقشی که جامعه مدنی از جمله سازمان‌های غیر دولتی می‌توانند در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی به منظور ارتقا اهداف و اصول و مقاصد جنبش ایفا نمایند.
اصول بنیادین جنبش عدم تعهد و اهداف جنبش عدم تعهد
ده اصل كنفرانس باندونگ با تغییرات جزئی به عنوان اصول بنیادین جنبش عدم تعهد مشخص شده است. این اصول ده‌گانه همواره در پایان سند نهایی كلیه نشست‌های سران و وزرای خارجه تصریح می‌گردد.
۱۳۹۱/۶/۵
