پیامدهای تقابل ایران و عربستان بر آینده صلح سوریه

به گزارش نما به نقل از ایرنا؛ ایران و عربستان 2 بازیگر برجسته و تاثیر گذار منطقه به ویژه در موضوع سوریه هستند. یکی در جبهه دوستان سوریه قرار دارد و از پیشگامان مبارزه با تروریست ها به شمار می رود و دیگری در قامت بزرگترین دشمنان منطقه ای دولت دمشق، نقش اصلی را در شکل گیری، پشتیبانی فکری، مالی و تسلیحاتی از معارضان سوریه بر عهده دارد.
طی ماه های گذشته با هدف پایان دادن به بحران سوریه نشست هایی با تلاش سازمان ملل متحد و برخی دولت ها برگزار شد و قرار است در نشست ژنو 3 مذاکره طرف های درگیر در سوریه صورت گیرد. در آستانه این گفت وگوها، اعدام شیخ «نمر باقر النمر» روحانی و فعال مدنی شیعی عربستان و در پی آن اوج گیری تنش میان ایران و عربستان فضای مذاکرات را می تواند متاثر سازد.
این گزارش در بردارنده مهم ترین محور تحلیل هایی است که در رسانه های عربی درباره تنش میان عربستان و ایران و تاثیر آن بر گفت وگوهای صلح سوریه و نیز روند مبارزه با تروریسم در منطقه منتشر شده است.

** تاثیر پذیری گفت وگوهای صلح سوریه از تنش تهران و ریاض
روزنامه «السفیر» لبنان و تارنمای «الوفد»، «البدیل» و «الفجر» مصر تنش میان ایران و عربستان را در روند گفت وگوهای صلح برای پایان بخشیدن به جنگ داخلی سوریه تاثیر گذار دانستند.
«سعید اللاوندی» کارشناس مرکز پژوهش های سیاسی و راهبردی «الاهرام»، شانزدهم دی ماه به تارنمای الوفد گفت: تنش کنونی میان عربستان و ایران در آینده دولت سوریه و گفت وگوهای جاری برای پایان دادن به درگیری های این کشور تاثیرهایی برجای خواهد گذاشت. این مساله زخم های سوریه را ژرف تر و این کشور را تجزیه خواهد کرد.
به نوشته الوفد، «هانی خلاف» معاون پیشین وزیر امور خارجه مصر هم قطع روابط ایران و عربستان و فراخواندن هیات های دیپلماتیک را برای آینده منطقه خاورمیانه خطرناک توصیف کرد. وی دلیل این مساله را نقش بالای این 2 کشور در گفت وگوهای صلح سوریه و یمن دانست.
به نوشته پانزدهم دی ماه تارنمای البدیل، «سمیر نشار» مسوول ائتلاف ملی مخالفان سوریه اظهار کرده است اختلاف میان عربستان و ایران بر گفت وگوهای صلح سوریه تاثیر خواهد داشت. روابط این 2 کشور تیره بود و به تازگی منفجر شده است. پیش بینی می شود گفت وگوهای آینده درباره حل بحران سوریه سخت، پیچیده و حتی ناممکن باشد. اختلاف این 2 کشور در موضع گیری های طرف های گفت وگو تاثیرگذار خواهد بود.
به نوشته بیست و دوم دی ماه روزنامه السفیر، عربستان که چندی پیش ائتلاف مخالفان سوریه و چهره های مخالف دولت دمشق را در ریاض گردهم آورد، در شرایط کنونی رسیدن به راه حل سیاسی برای پایان دادن به بحران سوریه را به سود خود نمی بیند. از نظر دیپلماتیک، این کشور در شرایط کنونی با دغدغه های فراوانی روبرو است و هر روز در تنش آفرینی علیه ایران پیش قدم می شود تا از این راه فرصت حل سیاسی بحران سوریه را از میان ببرد.
تارنمای الفجر با اشاره به اختلاف میان گروه های مخالف و نبود پیش شرط های لازم برای برگزاری گفت وگوهای صلح سوریه، تاثیر اختلاف میان عربستان و ایران را در روند گفت وگوهای صلح سوریه کم رنگ جلوه داد.
«نشات الدیهی» پژوهشگر روابط الملل، پنجم دی ماه به تارنمای الفجر گفت: تنش میان عربستان و ایران که پس از اجرای حکم اعدام شیخ النمر به وجود آمده تاثیر بالایی بر نتیجه کنفرانس ژنو 3 که برای حل بحران سوریه در ماه جاری برگزار شود، نخواهد داشت، هر چند که این 2 کشور می توانند نقش موثری در حل بحران سوریه داشته باشند. تنش میان تهران و ریاض تنها به سبب اجرای حکم اعدام شیخ النمر به وجود نیامده و بحران سوریه یکی از برجسته ترین موارد اختلاف میان ایران و عربستان است.
الدیهی افزود: مخالفان سوریه هنوز هم اختلاف های بسیاری دارند و نتوانسته اند فهرستی را برای شرکت در گفت وگوها ارایه دهند و اختلاف این گروه ها در نشست مخالفان سوریه در ریاض به طور کامل آشکار بود. با توجه به شکاف میان گروه های مخالف سوریه و حاصل نشدن توافق میان بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای درباره سرنوشت «بشار اسد» رییس جمهوری سوریه، به نظر می رسد نشست ژنو 3 هم نتیجه مثبتی برای حل بحران سوریه در پی نداشته باشد.
به باور این پژوهشگر، عربستان در راس کشورهایی است که برای کنار گذاشتن اسد در مرحله انتقالی در سوریه پافشاری می کنند و این مساله دامنه تنش را میان ایران و عربستان گسترش داده است. به همین خاطر نشست ژنو 3 پیش شرط های لازم برای موفقیت را ندارد و پیش می بینی می شود نتیجه ای به همراه نداشته باشد. همچنین جامعه بین الملل و ماهیت روابط و موازنه قدرت میان کشورها به گونه ای است که زمینه را برای حل تنش های سوریه فراهم نمی کند. از این رو تنش میان عربستان و ایران تاثیر جدی بر این نشست نخواهد داشت.

** تکفیری ها، برندگان بزرگ تنش عربستان و ایران
روزنامه های «النهار» لبنان و «رای الیوم» چاپ لندن، گروه های تکفیری را مهمترین برندگان تنش میان عربستان و ایران معرفی و اختلاف این 2 کشور را مایه قدرت یابی این گروه ها در منطقه قلمداد کردند.
به نوشته نهم دی ماه روزنامه النهار، تنش میان ایران و عربستان قدرتیابی گروه های تکفیری از جمله داعش و القاعده را در پی خواهد داشت. اختلاف میان این 2 کشور مسیر تلاش های بین المللی برای رویارویی با تکفیری ها به ویژه در سوریه و عراق را دشوار خواهد کرد.
«سمیح صعب» تحلیلگر النهار افزود: تنش فزاینده میان ایران و عربستان می تواند گفت وگوی سوری- سوری را پیش از برگزاری نشست ژنو ناکام گذارد و هرگونه امید برای حل سیاسی بحران سوریه را از میان ببرد.
روزنامه رای الیوم شانزدهم دی ماه در گزارشی به قلم «عبدالباری عطوان» آورد: تندروها بیشترین سود را از تشدید درگیری های فرقه ای می برند اما افراد میانه رو و باتدبیر که از حجم خطرها آگاهی دارند بازنده اصلی این درگیری ها هستند. اکنون فرصت های حل سیاسی بحران سوریه به پایین ترین سطح خود رسیده است و تلاش هایی که طی 6 ماه پیش صورت گرفته بود، بر باد می رود. مخالفان سوریه که خود و تصمیم هایشان زیر نظر عربستان قرار دارد و ریاض را پایگاه خود قرار داده اند با چراغ سبز و وعده های عربستان مبنی بر تجهیز آنان به سلاح های مدرن و پیشرفته، تندروتر از پیش خواهند شد.
به نوشته رای الیوم، گروه های تروریستی داعش و القاعده در عراق، سوریه و یمن در این جنگ سرد فرقه ای قدرتمندتر ظاهر خواهند شد. اقدام سعودی ها در تحریک فرقه ای اهل سنت، افزایش پشتیبانی اهل تسنن عراق و سوریه از داعش و پیوستن تروریست ها از نقاط گوناگون کشورهای اسلامی به این گروه تروریستی را در پی خواهد داشت. همچنین ممکن است اعدام 42 تن از عناصر القاعده در عربستان، منجر به پایان آتش بس اعلام نشده این گروه تروریستی با نیروهای ائتلاف زیر فرماندهی عربستان در یمن شود. افزایش اقدام های این گروه در حمله علیه ائتلاف در «عدن» طی 2 روز گذشته و نجات استانداران عدن و لحج از ترور خودروی بمبگذاری شده، از نشانه های این آغاز حمله های تروریستی است.
به باور عطوان، منطقه اکنون بر لبه پرتگاه جنگ فرقه ای میان شیعه و سنی قرار گرفته و احتمال آغاز این جنگ بالا است؛ جنگی که اگر رخ دهد از میان رفتن نظام ها، تغییر مرزها و تجزیه کشورهایی را سبب می شود که گمان می کردند از انقلاب و حتی تجزیه به دورند.

** عربستان و هزینه های بالای تنش با ایران
روزنامه های رای الیوم چاپ لندن و «الدیار» لبنان افزایش تنش با ایران را زمینه ساز پیامدهای نامطلوب برای عربستان سعودی و همپیمانان این کشور دانستند.
روزنامه رای الیوم بیست و دوم دی ماه در گزارشی به قلم «علی ابوحبله» نوشت: پایداری سوریه در برابر دسیسه های خارجی، توطئه گران به ویژه عربستان، ترکیه و قطر را در شرایط بغرنجی قرار داده است. این دولت ها روی سقوط اسد شرط بندی کرده بودند. موضع گیری های ضد سوری وزیر امور خارجه عربستان، رییس جمهوری ترکیه و پشتیبانی های رییسان جمهوری آمریکا و فرانسه از آنان که می گفتند اسد در سوریه هیچ جایگاهی ندارد با تغییر موازنه قدرت در نتیجه پیروزی در میدان های نبرد سوریه دیگر هیچ ارزشی ندارد. ارتش این کشور به تازگی توانسته است بخش گسترده ای از سرزمین سوریه را از گروه های تروریستی بازپس گیرد و به آنان ضربه های سختی وارد کند.
به نوشته این روزنامه، موفقیت ارتش سوریه در هلاکت «زهران علوش» فرمانده گروه تروریستی جیش الاسلام و دیگر فرماندهان برجسته گروه جیش الفتح، برای عربستان شرایط دشواری به وجود آورده است. این در حالی است که ریاض پیش از هلاکت این فرماندهان، میزبان نشست مخالفان سوریه بود تا نمایندگانی از مخالفان را برای نشست ژنو آماده سازد. عربستان و ترکیه با ورود روسیه به صحنه نبرد سوریه با شکست روبرو شده اند. دخالت روسیه موازنه قدرت و صحنه بازی در سوریه را به نفع نظام این کشور تغییر داده است.
به نوشته شانزدهم دی ماه روزنامه الدیار، تقابل آشکاری میان عربستان و ایران در جریان بود که پس از اجرای حکم اعدام شیخ نمر و در پی آن حمله به سفارت عربستان در تهران و کنسولگری این کشور در مشهد تنش ها اوج گرفت. واکنش عربستان در برابر حمله به مراکز دیپلماسی این کشور در ایران بسیار سخت بود و روابط خود را در همه عرصه ها با ایران قطع کرد.
به نوشته این روزنامه، اگر عربستان می خواهد با تشکیل ائتلاف اسلامی مبارزه با تروریسم قدرت نمایی کند، قدرت رهبری ائتلافی متشکل از 35 کشور را ندارد. درباره ایران باید گفت این کشور با قدرت های بزرگی همپیمان است. در لبنان حزب الله از نظر نظامی و سیاسی دست برتر را دارد. در سوریه نیز نظام این کشور پس از ورود روسیه به خط درگیری و حمله جنگنده های روس به تروریست ها پیروزی هایی را به دست آورده است. اکنون ایران نسبت به اوضاع سوریه آسوده خاطر است. این کشور می داند که روسیه به احتمال دخالت نظامی ترکیه در سوریه پایان داده است. مسکو با استقرار سامانه های پیشرفته «اس 300» و «اس 400» در سوریه هر روز ترکیه را به چالش می کشد و می تواند جنگنده های ترکیه را در صورتی که حریم هوایی سوریه را نادیده بگیرند، هدف قرار دهد.