به گزارش نما، در آستانه برگزاری اجلاس
سران عدم تعهد در تهران قرار گرفتیم. اجلاسی که سه سال ریاست جنبش را به ایران
محول می کند. بد نیست در این مجال نگاهی به تاریخچه پیدایش این جنبش، در کنار فعالیت
ها و نوع رویکرد نگرش نم داشته باشیم و در حالی که سال های زیادی از تشکیل این
جنبش می گذرد این مسئله را که آیا در رسالت جنبش عدم تعهد تغییری هم به وجود آمده
است یا خیر، بررسی کنیم. در ابتدا نگاهی به تاریخچه جنبش عدم تعهد می اندازیم.
تاریخچه
جنبش عدم تعهد
جنبش کشورهای غیر
متعهد ، جنبش عدم انسلاک یا جنبش عدم تعهد در سال ۱۹۶۱ میلادی برابر با ۱۳۴۰
خورشیدی در اوج جنگ سرد و فضای دوقطبی بین غرب و شرق با هدف وحدت میان کشورهایی که
نه در اردوگاه کمونیسم و نه در اردوگاه سرمایه‌داری (امپریالیسم)، قرار داشتند،
تشکیل شد. نام جنبش ابتدا "Non-Commitment"
بود اما سریعا به
نام جدید تغییر یافت. اما با اتمام دوران جنگ سرد، هم اکنون اعضای این جنبش را
اکثراً کشورهای در حال توسعه تشکیل می‌دهند...
ساختار
و روش‌كاري جنبش غيرمتعهدها
با اینکه عملکرد
جنبش شباهت بسیاری به عملکرد و فعالیت سازمان‌های بین المللی دارد اما آن را نمی‌توان
یک سازمان بین‌المللی در نظر گرفت. دلایل زیادی در تایید این سخن مطرح گردیده است
که از مهمترین آنها می‌توان به نبود دبیر خانه دائمی، سازوکار داخل جنبش و
اساسنامه آن اشاره نمود. جنبش غيرمتعهدها فاقد دبيرخانه است و مسووليت امور
دبيرخانه‌اي آن بر عهده كشوري است كه رياست دوره‌اي را بر عهده دارد.
جنبش عدم تعهد
فاقد يك ساختار سازماني مشابه سازمان‌هاي بين‌المللي مي‌باشد. موسسان جنبش با درك
اختلاف ديدگاه ايدئولوژيك و تنوع گسترده اعضا به اين نتيجه رسيدند كه به جاي ارائه
منشور و ايجاد ساختار سازماني منسجم و گسترده با اتخاذ روش‌هاي كاري ساده و مورد توافق
امورات و وظايف خويش را بر مبناي اصول و اهداف اساسي و همچنين تصميمات اتخاذ شده
را به پيش ببرند. بر اين اساس جنبش فاقد دبيرخانه مي‌باشد و مسووليت امور دبيرخانه‌اي
بر عهده كشوري است كه رياست دوره‌اي را بر عهده دارد يا ميزبان اجلاس‌هاي مختلف مي‌باشند.
رياست
اعضاي جنبش با
دسته‌بندي مختلف منطقه‌اي رياست دوره‌اي را بر عهده مي‌گيرند. كشور ميزبان به طور خودكار
رياست جنبش را تا نشست بعدي سران بر عهده دارد و مسوول امور اداري و هماهنگي ميان
فعاليت‌هاي اين تشكل مي‌باشد. رييس دوره‌اي جنبش براي پيشبرد امور، بخشي را در
وزارت امور خارجه آن كشور براي رسيدگي به امور جنبش طي دوره رياست خويش تشكيل مي‌دهد.
...
روش
كاري جنبش عدم تعهد
جلسات
جنبش عدم تعهد
اصول
بنیادین جنبش عدم تعهد
ده اصل
کنفرانس باندونگ با تغییرات جزئی به عنوان اصول بنیادین جنبش عدم تعهد مشخص شده
است. این اصول ده‌گانه همواره در پایان سند نهایی کلیه نشستهای سران و
وزرای خارجه تصریح می‌گردد. این اصول عبارتند از:
۱-احترام به حقوق بشر و اهداف و
اصول منشور ملل متحد...
اهداف جنبش عدم تعهد
با اینکه
مهمترین ایراد وارده بر جنبش عدم تعهد، نبود انسجام و نظم داخلی در آن می‌باشد،
اما مطالعه اسناد و مدارک این جنبش معرف گفتمان منظم و فراگیری است.
اعضا،
ناظرین و میهمانان در جنبش عدم تعهد
تعداد و دامنه
در برگیری اعضای جنبش عدم تعهد همواره از یک روند سعودی و افزایشی برخوردار بوده
است؛ به طوری که تعداد آن از 25 عضو در اولین کنفرانس سران به 118عضو در آخرین
کنفرانس برگزارشده سران و دامنه آن از دو قاره آفریقا و آسیا به چهار قاره (
آفریقا، آسیا، آمریکا و اروپا) افزایش یافته است. مهمترین رکن جنبش، کنفرانس سران
است که هر سه سال یکبار در یکی از کشورهای عضور برگزار می‌شود.
...
اجلاسیه
های برگزار شده سران جنبش و مهمترین مسائل مورد توافق
با توجه به برگزاری اجلاس تهران نگاهی
به اجلاسیه های برگزار شده سران جنبش و مهمترین مسائل مورد توافق در گذشته
میپردازیم:
1- بلگراد1961
خلع سلاح گسترده -
بهره‌برداری بومی از منابع ملی و نفی استعمار- گسترش همکاری‌های بین المللی – حق
تعیین سرنوشت برای همه ملل – نیاز به تاسیس صندوق توسعه سازمان ملل - نفی کارشکنی
در مسیر عضویت‌های سازمان ملل - نفی تبعیض نژادی
2- قاهره1964
نفی توسعه طلبی و
استعمار- نفی مداخله خارجی در بهره‌برداری از منابع طبیعی- تاکید بر مشروع بودن
زور در دستیابی به استقلال- نفی آپارتاید در آفریقا- تاکید بر حقوق مردم فلسطین و
حمایت کامل از آنها- حمایت کامل از جنبش‌های آزادی بخش- تاکید بر حقوق اقلیت‌ها- تشویق
همکاری‌های بین المللی برای توسعه همگانی- احترام به حقوق بشر و آزادی‌های اساسی-
نفی نسل کشی و تاکید بر برابر ی همه
...
چشم
انداز جنبش عدم تعهد
بیش از 50 سال از
عمر جنبش عدم تعهد می‌گذرد و این جنبش طی 50 سال گذشته نه تنها هیچ روند نزولی
نداشته، بلکه دائماً بر نقش و جایگاه آن در محافل داخلی و بین‌المللی افزوده شده
است. جنبش در حال حاضر به بازیگری موثر در سازمان ملل و همچنین اکثر سازمان‌ها و
نهادها تبدیل شده است.
...
تهران
میزبان شانزدهمین اجلاس نم
طبق رویه جنبش عدم
تعهد، در فاصله میان دو نشست سران عدم تعهد یک اجلاس وزرا برگزار می‌شود که طی آن
تصمیمات مهم نشست سران بررسی و روزآمد می‌شود و متناسب با شرایط جدید اسناد و
تصمیمات قبلی اصلاح می‌شود یا تصمیمات و اسناد جدیدی به تصویب می‌رسد. در مقام
اهمیت اجلاس وزرا باید گفت که بعد از نشست سران، اجلاس وزرای خارجه که در اصل میان
دو اجلاس سران برگزار می‌شود از بیشترین اهمیت در میان سایر نشستهای عدم تعهد، حتی
سایر نشستهای وزرا برخوردار است چرا که بیشتر امور مربوط به آماده سازی اسناد و
مذاکرات مربوط به اجلاس سران در اجلاس وزرا انجام می‌شود و مذاکرات آن معمولاً
مفصل‌تر و پیچیده‌تر است.
برگزاری اجلاس در
تهران به دلیل شرایط خاص جنبش عدم تعهد و سیاست‌های کلان جمهوری اسلامی ایران از
اهمیت و جایگاه ویژه‌ای در دیپلماسی و روابط خارجی کشور برخوردار است. براین اساس،
برنامه‌ریزی مناسب در همه زمینه‌ها با در نظر گرفتن مکان مناسب و نظارت برروند آن
صورت گرفته است. این اجلاس از آنجا اهمیت می‌یابد که جمهوری اسلامی ایران در نشست
سران آمادگی خود را برای میزبانی شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در سال ۲۰۱۲ اعلام
کرده است.
این در حالی است
که ایران که به دلیل عضویت در پیمان نظامی مرکزی سنتو از عضویت در این جنبش محروم
مانده بود در سال ۱۹۷۹ پس از پبروزی انقلاب به جنبش عدم تعهد پیوست. در سال‌های
اولیه حیات جنبش ایرانیان نام آن را به "جنبش ناوابستگان" ترجمه کردند.
اما به دلیل عدم اقبال عمومی نام "غیرمتعهدان" مصطلح گردید. ایران بعد
از پیوستن به جنبش در اجلاس سران ۱۹۷۹ در هاوانا و از آن به بعد در همه نشستهای
مختلف این جنبش حضور داشته‌است. لغو برگزاری هفتمین اجلاس سران در بغداد به دلیل
تجاوز نظامی عراق به ایران و انتقال این اجلاس به دهلی نو از مهمترین رویدادهای جنبش
به حساب می‌آید. شانزدهمین اجلاس سران کشورهای غیر متعهد ۹ و ۱۰ شهریور ۱۳۹۱ (۳۰ و
۳۱ آگوست ۲۰۱۲) در تهران برگزار شود.
رامین مهمانپرست پیشتر
گفته بود که فکر می کنیم جنبش غیرمتعهدها با 118 عضوتوانایی بسیار بالایی برای
تاثیرگذاری درعرصه بین‌الملل و رسیدگی به بحران‌ها دارد. ما هم باید از ظرفیت همه
کشورهایی که به دنبال استقلال خود و قطع وابستگی به قدرت‌ها هستند و خود را
متعهد به این قدرت ها نمی‌دانند ، استفاده کنیم.
منبع:هفته نامه شما
